Het is inmiddels wel duidelijk dat je met willekeurig welke uitspraak evenveel over jezelf zegt als over de werkelijkheid. Wanneer ik bijvoorbeeld zeg 'Het regent buiten', vertel ik daarmee iets over het weer, maar ook iets over mezelf. Bijvoorbeeld dat ik ook zelf geloof dat het buiten regent. Ik kan natuurlijk wel liegen, maar normaliter vinden mensen het gek als iemand … [Lees meer...] overMoord is slecht maar ik vind het niet erg
Door de woorden heen
Taalkundigen voeren overal dezelfde strijd: de strijd om te laten zien dat taal niet alleen maar bestaat uit een verzameling betrekkelijk simpele regeltjes die heel veel mensen kennen omdat hun erover is verteld op de basisschool, maar dat het veel rijker en wonderlijker is dan dat, een eindeloze schatkamer om je leven in te dwalen. Dat de taalkundige geen verkrampte … [Lees meer...] overDoor de woorden heen
Ferguut in Italië
Soms krijg je een boek in handen waarbij je alleen maar kunt denken: wat een wonder dat dit bestaat, we hoeven onze hoop voor de mensheid nog niet helemaal op te geven. En zo las ik de afgelopen dagen de Italiaanse vertaling van de dertiende-eeuwse Arthurroman Ferguut door de Bolognese neerlandicus Davide Bertagnolli. Een boek waarin links het middelnederlands staat … [Lees meer...] overFerguut in Italië
Gedachte-algebra
De relatie tussen taal en denken is een van de klassieke problemen van de filosofie: bepaalt de taal het denken? Of is de relatie andersom? Een groep onderzoekers zette vorige week een nieuwe stap in deze discussie met een op internet gepubliceerd artikel over de 'gedacht-nalgebra' – een wiskundig systeem dat moet beschrijven hoe onze gedachten – van ons, mensen, niet sprekers … [Lees meer...] overGedachte-algebra
Ook heel persoonlijk naar mijzelf kijkend
Enthousiasme is misschien niet het eerste wat je verwacht van een boek over de retorische analyse van politiek taalgebruik. Maar de titel van Robbert Wigts boek over 'de overtuigende taal van Mark Rutte' heet Supergaaf, en het toont de premier in zijn kenmerkende schaterlach. Het is dan ook echt een boek dat het plezier laat zien in overtuigen. Dat komt door Rutte en het komt … [Lees meer...] overOok heel persoonlijk naar mijzelf kijkend
Wijsheid versus de hoedanigheid van wijs te zijn
Volgens Van Dale is een definitie van wijsheid: 'de hoedanigheid van wijs te zijn'. Waarschijnlijk hebben woordenboeken over de hele wereld zulke definities voor wisdom, sagesse, ਸਿਆਣਪ, мудрість. Maar er valt wel wat op af te dingen, zegt de Franse taalwetenschapper Friederike Moltmann in een recent artikel. Neem bijvoorbeeld het verschil tussen de volgende twee … [Lees meer...] overWijsheid versus de hoedanigheid van wijs te zijn
Het hoor van Rob de Wijk
Bijna een jaar duurt de oorlog in Oekraïne nu, geen dag is voorbijgegaan zonder moordpartijen in Europa, iets waarvan het moeilijk is om je er niet vanuit een aantal verschillende oogpunten naar te kijken. BNR, toch al een van de beste radiozenders van Nederland, heeft, heel lovenswaardig sinds het begin van de oorlog een dagelijkse podcast aan het fenomeen gewijd, waarin de … [Lees meer...] overHet hoor van Rob de Wijk
Breng de taal naar de sprekers
Het moet voor David Crystal een bijzonder gevoel zijn om te weten dat hij een pionier is geweest. Hij is nu 81 en zo'n veertig jaar geleden gaf hij zijn baan aan de Universiteit van Bangor eraan om 'onafhankelijk geleerde' te worden en vooral nog op te treden als wat we nu wetenschapscommunicator noemen voor de taalkunde. Meer dan honderd boeken schreef hij, talloos zijn zijn … [Lees meer...] overBreng de taal naar de sprekers
Het frequentste rijmwoord komt het eerst
Er is een probleem met bestaande rijmwoordenboeken: ze zijn symmetrisch, de zaken worden zo gepresenteerd dat als slaap op raap rijmt, dat dan ook raap op slaap rijmt. Die zaken liggen misschien iets ingewikkelder. In handboeken voor beginnende vormvaste dichters wordt wel gesteld dat de volgorde waarin je de rijmen presenteert er óók toe doet. Het tweede rijmpje is wat … [Lees meer...] overHet frequentste rijmwoord komt het eerst
Creaky voice en gender
Hoe iemand spreekt, is afhankelijk van diens plaats in de samenleving. Mensen in zogeheten 'hogere' klassen spreken anders dan mensen in 'lagere' klassen, jongeren spreken anders dan ouderen, en mannen spreken anders dan vrouwen. Die drie verschillen – klasse, leeftijd, gender – zijn de traditionele criteria waarnaar wordt gekeken in de taalkundige studie van taalvariatie, de … [Lees meer...] overCreaky voice en gender
Op de spellingtak
Beste John en Paul, Een van mijn heimelijke genoegens bestaat uit het luisteren naar jullie podcast John & Paul hebben woorden, waarin jullie wekelijks praten over taal. Hoewel jullie, geloof ik, nooit echt iets hebben verteld over jullie onderlinge verhouding, is duidelijk dat jullie allebei Nederlands doceren bij communicatie-opleidingen aan de Fontys-hogeschool in … [Lees meer...] overOp de spellingtak
Halen genderneutrale voornaamwoorden wel iets uit?
We maken wereldwijd momenteel een gigantisch interessant experiment mee: in heel veel landen en in heel veel talen wordt geprobeerd om de taal 'inclusiever' te maken, bijvoorbeeld door genderneutrale voornaamwoorden te introduceren: naast hij en zij komt ook een die of een hen te staan. Kan dat? Werkt dat? En maakt het de wereld uiteindelijk beter? In die discussie is nu een … [Lees meer...] overHalen genderneutrale voornaamwoorden wel iets uit?
Er bestaan geen goede of slechte schrijvers
Waarom Lamia Makaddam lezen? Is het volgende een Nederlands gedicht? Ik bedoel nu even niet: is het een gedicht, laten we dat aannemen, maar is het een Nederlands gedicht? Er bestaan geen goede of slechte schrijvers en er bestaan geen modernistische schrijvers of schrijvers van de oude school. Alleen lezers bestaan. Als je meer te weten wilt komen over wat er wordt … [Lees meer...] overEr bestaan geen goede of slechte schrijvers
Een ramp voor het onderwijs
De afgelopen weken heb ik met meerdere leraren zorgelijke gesprekken gevoerd over een onderwerp dat tot veel van de academische collega's nog niet lijkt te zijn doorgedrongen, terwijl het ons allen aangaat: er staat ons in het onderwijs een ramp te wachten. Of eigenlijk is die ramp zich al aan het voltrekken. Er zijn veel en veel te weinig neerlandici. Sommige … [Lees meer...] overEen ramp voor het onderwijs
Hesen zei tegen Ali dat ik boos ben op jou
Hoe werkt taal? Nog steeds is heel veel van wat we weten feitelijk gebaseerd op een klein aantal talen: Engels vooral, maar zeker ook Nederlands, en verder onder andere Frans, Italiaans, Hongaars, Japans, Chinees, en nog een aantal – een heel kleine steekproef uit de naar schatting zesduizend talen die er op de wereld zijn. Zeker, er verschijnen regelmatig studies die gebaseerd … [Lees meer...] overHesen zei tegen Ali dat ik boos ben op jou
Al die tijd klemde mijn wijnstok zich vast aan die muur
Wie zichzelf net na de Poëzieweek toch nog even een cadeau voor het leven wil schenken, moet vandaag nog Zo worden jaren tijd van Cees Nooteboom kopen, de bundeling van gedichten geschreven tussen 1955 en 2022 of, zoals het op het omslag staat, tussen '2022-1955'. Want alles gaat over de tijd, in dit dikke boek. In zijn voorwoordje lijkt de dichter zich vooral druk te maken … [Lees meer...] overAl die tijd klemde mijn wijnstok zich vast aan die muur
schaduw was schaars
Waarom het poëziegeschenk 2023 lezen? Poëzie is hoog spel. Aan een gedicht dat niet héél goed is, heeft de lezer niet zo veel. Je kunt de goede bedoelingen zien, maar tenzij de dichter een goede bekende is, is er weinig reden om het te willen lezen. Met name als je de allernieuwste gedichten leest, kom je natuurlijk af en toe gedichten waar net iets mee is. Het nieuwe … [Lees meer...] overschaduw was schaars
Precies! Ik vind het prachtig!
Het huis van de poëzie heeft (net als dat van de Heer) vele kamers, en een heleboel van die kamers laten Lies Van Gasse en Laurens Ham zien in hun Toon de stad, het nieuwste deel in de succesvolle reeks Woorden temmen van boeken die tegelijkertijd bloemlezingen zijn en uitnodigingen aan (jonge) mensen om binnen of buiten de klas de poëzie te ontdekken. Volgens mij worden de … [Lees meer...] overPrecies! Ik vind het prachtig!
Als je zo lang wachten moet en u gaat ook nog zitten zingen
Waarom Judith Herzberg lezen? Mensen kunnen elkaar tegenspreken. Ik zeg dat het lekker weer is, en jij zegt 'Nee, hoor, helemaal niet'. Maar in dit eenvoudige dialoogje heeft een van ons twee gelijk. Interessanter zijn de gesprekjes waarbij geen van beiden gelijk heeft, ook al doen beiden volkomen verifieerbare uitspraken. Een goed voorbeeld is het … [Lees meer...] overAls je zo lang wachten moet en u gaat ook nog zitten zingen
Als de werkelijkheid doodloopt, bouwen we een ark.
Dit is een beetje een treurige Poëzieweek, omdat Lieke Marsman aftreedt als Dichter des Vaderlands. Het leed wordt niet eens verzacht doordat er een andere dichter aantreedt – de kandidaat heeft zich volgens de organisatie teruggetrokken 'om persoonlijke redenen' – maar het lijkt me voor iedere kandidaat heel lastig om in Marsmans voetsporen te treden. Kenmerkend voor haar … [Lees meer...] overAls de werkelijkheid doodloopt, bouwen we een ark.
Behelzen
Tentamens nakijken is geconfronteerd worden met je eigen onvermogen. Iedere dubbelzinnigheid in je formuleringen, hoe onwaarschijnlijk ook, blijkt wel minstens één student op het verkeerde been te hebben gezet. Bij iedere vraag is het weer een opluchting als er iemand is die hem helemaal goed heeft beantwoord – zie je wel, het kan! – maar ook als er iemand hem niet zo goed … [Lees meer...] overBehelzen
Taalkunde van 50 jaar geleden: bakkie
Vijftig jaar geleden waren de neerlandistische tijdschriften nog leuk! Vol met artikelen die zich niets aantrokken van de vorm inleiding - methode - resultaten – conclusie, maar, bam!, een observatie deden. Soms werd in een debat met het artikel van een collega geschreven 'De belangstellende lezer vraagt zich wel af wat hij eigenlijk beoogt', of wordt in een recensie verzucht … [Lees meer...] overTaalkunde van 50 jaar geleden: bakkie
Collega’s: deel je lesmateriaal
Omdat ik ook wel weet dat het zo ouderwets klinkt, zwijg ik er vaak over, maar als iets mij drijft is het idealisme. Wanneer ik geen geld zou hoeven verdienen voor mijn bloedjes van kinderen, zou ik me volkomen overgeven aan het najagen van een betere wereld – zij het natuurlijk wel een betere wereld zoals ik die zie. Een wereld bijvoorbeeld waarin meer wordt nagedacht over … [Lees meer...] overCollega’s: deel je lesmateriaal
De groei van kennis vertraagt
Er zijn verontrustende tekenen dat de groei van de wetenschap aan het vertragen is. Er is nu ook een nieuwe aanwijzing voor: in een artikel in Nature laten de onderzoekers zien dat er in verschillende vakgebieden (van de natuurwetenschappen) steeds minder onderzoek is dat de zaken totaal op zijn kop zet , 'disruptief onderzoek', zoals de auteurs het noemen. De onderzoekers … [Lees meer...] overDe groei van kennis vertraagt
Leraren, reken spelfouten niet fout!
Ik ben een verklaard spelling-anarchist. Ik geloof dat er weinig rationele argumenten zijn voor het huidige spelling-regime, voor de absurditeit waartoe de spellingwet ons heeft geleid: afspraken over de precieze spelling van zo'n beetje ieder woord dat je bedenken kunt, een myriade van uitermate gedetailleerde regels over alle mogelijke situatie waarin ieder zich zou kunnen … [Lees meer...] overLeraren, reken spelfouten niet fout!
