Een goed taalbeleid – ter inspiratie van de politiek De verkiezingsprogramma's komen er weer aan! Achter menige laptop zitten nu enthousiaste partijleden proza te smeden om het kiezersvolk binnenkort op te vergasten. Sinds 2017 lees ik in ieder geval al die programma's braaf, speciaal om te letten op wat er over taal wordt gezegd. Ik doe dat natuurlijk altijd volkomen … [Lees meer...] overMijn verkiezingsprogramma voor 2025
Een madeleine van Hollandse kaas
Een sleutelwoordgroep in veel autobiografische teksten die Nederlanders sinds 1750 schreven, is 'nog niet'. Dat is een van de vele inzichten waarop de Rotterdamse historicus Arianne Baggerman de lezer trakteert in haar boek De storm die wij vooruitgang noemen. Honderden dagboeken, en al dan niet officieel uitgegeven autobiografische geschriften van de afgelopen 250 jaar heeft … [Lees meer...] overEen madeleine van Hollandse kaas
Amulet en kruis bestonden naast elkaar
Dit jaar wil ik alle boeken van Vonne van der Meer lezen. Treed je door te lezen iemands wereld binnen? Wat is iemands wereld eigenlijk? Dat laatste is een belangrijke vraag voor Vonne van der Meer: vandaar dat ze zo'n goede schrijver is van korte verhalen, inkijkjes in steeds weer een andere wereld, en dat ze in haar romans ook graag weer korte verhalen onderbrengt. Op het … [Lees meer...] overAmulet en kruis bestonden naast elkaar
‘De man die daar ligt heeft een volle agenda’
Intrigerend aan de poëzie van Hester Knibbe is hoe ze ongemerkt af en toe de grens naar de spot oversteekt. Ze schrijft gedichten waarin ze tegelijkertijd precies en toch zoekend dingen verwoordt, en dat geeft recensenten soms zinnen in de pen zoals "In een wankele wereld, waarin een hand woordeloos houvast kan geven, staan Knibbes regels stevig op hun grondvesten". Janita … [Lees meer...] over‘De man die daar ligt heeft een volle agenda’
Over een strikt empirische werkelijkheid valt niets te schrijven
F. van Dixhoorn is een dichter over wie je veel kunt uitpluizen. Binnen een jaar tijd is er nu al voor de tweede keer een studie over zijn werk, en dan met name zijn recente uitgaven De kat van de muziekschool en Het doel van de opticien (2024). Vorig jaar verscheen Het is stil aan de overkant van Gert de Jager, en nu is er Wat is lekker bij wat van Rutger H. Cornets de Groot. … [Lees meer...] overOver een strikt empirische werkelijkheid valt niets te schrijven
Kasietaal
Een van de interessante aspecten van het Afrikaans in Namibië is dat het onder veel sprekers zo'n laag aanzien heeft. De taal werd oorspronkelijk naar het land gebracht door niet-witte mensen uit Zuid-Afrika, die langzaam naar het noorden gedreven werden. Daar kwam een lange, ingewikkelde en natuurlijk in veel opzichten pijnlijke geschiedenis achter – er kwamen ook witte … [Lees meer...] overKasietaal
Kitaab-Hollands
Wat het recent verschenen boek Afrikaans Linguistics heel duidelijk maakt: hoe rijk het Afrikaans is, hoeveel variatie het kent, hoeveel verschillende taalvormen er onder vallen. Er is zelfs een vorm van Afrikaans waarvan sommige geleerden beweren dat het een aparte taal is: het Kaaps, dat (natuurlijk) gesproken wordt in en rondom Kaapstad en dat soms ook wel Afrikaaps wordt … [Lees meer...] overKitaab-Hollands
Köszönöm
Dit jaar wil ik alle boeken van Vonne van der Meer lezen. In de loop van de jaren vond Vonne van der Meer haar vorm: een roman waarin verhalen een belangrijke rol spelen. Maar iedere keer werkt ze dit weer verrassend en anders uit. In Vindeling (2019) gaat het over een meisje (later een vrouw), Jutka, die heel goed is in dingen op straat vinden, en daarna de mensen opsporen … [Lees meer...] overKöszönöm
’n Uitsonderlike mooi vrou in het Afrikaans
Afrikaanse taalkunde zou verplicht moeten zijn voor iedereen die geïnteresseerd is in het Nederlands. De dingen zijn net een beetje anders. In hoofdstuk 3 van Afrikaans Linguistics schrijft Jan Conradie van de Universiteit van Johannesburg bijvoorbeeld over allerlei veranderingen die de taal heeft ondergaan, en die ze nu nog steeds ondergaat. Een van de veranderingen betreft … [Lees meer...] over’n Uitsonderlike mooi vrou in het Afrikaans
De snelkookpan van het Afrikaans
In een ideale opleiding Nederlands zouden de studenten een jaar verplicht besteden aan het Afrikaans. Helaas! Zo'n ideale opleiding kan niet bestaan, want er zouden ook twee jaar worden besteed aan moderne Nederlandse taalkunde, twee jaar aan de geschiedenis van het Nederlands, drie jaar aan taalbeheersing en in totaal 5 jaar aan de Nederlandse literatuur. En. En. En. En zo ben … [Lees meer...] overDe snelkookpan van het Afrikaans
Alle vormen van onvolledigheid in het leven
Leeslogboek: juni Een maand kan helemaal in het teken komen te staan van één boek. Voor mij werd juni 2025 gekleurd door Incompletezza (Onvolledigheid) van de Italiaanse schrijver Deborah Gambetta, een dik boek met als ondertitel 'Una storia di Kurt Gödel'. Want het betreft een biografie van de bekende logicus die leefde van 1906-1978. Of nou ja, een biografie. Wie heeft … [Lees meer...] overAlle vormen van onvolledigheid in het leven
Hoe kinderen taal leren
De vraag hoe mensenkinderen taal leren, heeft misschien wel nieuwe impulsen gekregen door de komst van grotetaalmodellen. Tot een paar jaar geleden kon je nog tegen iedereen zeggen dat mensen de enigen waren die in staat waren tot zoiets. Nu kijken mensen je verbaasd aan en zeggen 'maar ChatGPT dan?' Want inderdaad kunnen chatbots nu bepaalde dingen die we vroeger als uitingen … [Lees meer...] overHoe kinderen taal leren
Diamond for Johan
Johan Koppenol, die gisteren afscheid nam als hoogleraar oudere Nederlands letterkunde van de Vrije Universiteit, was samen met Matthias Hüning aan het begin van deze eeuw een van de oprichters van neerlandistiek.nl. Dat was een visionaire daad waarvan het belang volgens mij te weinig onderkend werd. neerlandistiek.nl – dat we tegenwoordig liever aanduiden met een … [Lees meer...] overDiamond for Johan
‘Een klap is geen kus’
Familierijmpjes Iedere keer dat we hadden gedineerd met mijn schoonvader, trok hij zijn vlinderdas recht en zei: “Ik ben verzadigd en verkwikt.” Zijn dochters veerden op en vulden aan: “En aanmerkelijk aangedikt!” En dan zei moeder: “Maar voor de afwas ongeschikt.” Werd er hier nieuwe informatie verstrekt? Leerde iemand iets van dit miniatuurgesprekje dat hij of zij nog … [Lees meer...] over‘Een klap is geen kus’
‘Het gevoel te worden bekeken, wordt alleen maar sterker.’
Dit jaar wil ik al het werk van Vonne van der Meer lezen Het getal drie speelt een belangrijke rol in de de verhalenbundel Brood, zout, wijn (2017) van Vonne van der Meer – dat zit natuurlijk al in de titel. Het boek zelf bestaat heel duidelijk uit drie in lengte ongeveer gelijke delen. Het eerste en het derde deel bestaan ieder uit drie verhalen, het middelste heeft één … [Lees meer...] over‘Het gevoel te worden bekeken, wordt alleen maar sterker.’
Wie leest er nu iets dat slecht en zielloos is?
Er zijn allerlei redenen om bezwaar te maken tegen Kunstmatige Intelligentie. De angst dat de mens binnenkort door chatbots tot slaaf wordt gemaakt, hoort daar niet bij, leggen Emily Bender en Alex Hanna uit in hun boek The AI Con. Er zijn volgens hen wel heel veel andere redenen om ons zorgen te maken. In hun boek zetten ze die op een rijtje. En dat wordt wel een beetje … [Lees meer...] overWie leest er nu iets dat slecht en zielloos is?
Spreken uit een enkel perspectief
Geesteswetenschappen en grote taalmodellen Wat hebben de geesteswetenschappen bij te dragen aan de AI-revolutie die nu bezig schijnt te zijn? Ik krijg soms de indruk dat collega's vooral aan de technologische kennis willen toevoegen Dat Alles Nog Veel Ingewikkelder Is Dan Je Denkt. Dat is voor sommige geesteswetenschappers kennelijk de kern van hun vak: anderen de oren … [Lees meer...] overSpreken uit een enkel perspectief
Oudere letterkunde en defensie
Iemand wil samen strijden voor ons prachtige vak in ons managershorrorfeuilleton De verleden tijd van lijken "Mensen!" zei minister Wouter Pieterse tijdens het werkbezoek. "Collega's!" Hij keek de groep rond. Ook zijn eigen mensen zag hij temidden van de andere neerlandiesjie: zijn boomlange vroegere promovenda Sophie zat op de eerste rij en keek hem indringend aan, en … [Lees meer...] overOudere letterkunde en defensie
Ik mijdt de toiletten in de trein
Is het belangrijk om werkwoorden goed te spellen? Hebben lezers er last van als je ik vindt schrijft? Sommige mensen hebben daar een sterke mening over, maar opmerkelijk genoeg is er maar weinig onderzoek naar, en het onderzoek dat bestaat is vaak nogal onnatuurlijk: je nodigt mensen uit om speciaal geconstrueerde teksten te lezen om dan te zien of ze die lastiger vinden met … [Lees meer...] overIk mijdt de toiletten in de trein
‘Dan gaan we dat regelen’, zei de aap
Volgens Peter Altena is de achttiende-eeuwse satire Reize door het Aapenland "goed te lezen." Hij schrijft dat in het nawoord bij zijn hertaling, Mijn reis door het Apenland, dat onlangs verscheen bij Boom. Als het zo goed te lezen is, waarom is er dan toch een hertaling nodig? Daarvoor geeft Altena de klassieke argumenten bij iedere hertaling, het oudere taalgebruik "kan een … [Lees meer...] over‘Dan gaan we dat regelen’, zei de aap
Alsnog bij mij thuis
Een van mijn idealen is om taalveranderingen in het Nederlands te documenteren op Neerlandistiek. Een van de lopende draden is alsnog, een woord dat in ieder geval in de afgelopen 20 jaar van betekenis is verschoven. Ooit (in de pruikentijd, of in ieder geval toen ik kind was), was het een beetje een stijf woord dat aanduidde dat iets vroeger niet waar was of leek, maar dat … [Lees meer...] overAlsnog bij mij thuis
Wie hier binnenkomt, kan alles verwachten
In King Lear zit een verhaallijn over de edelman Gloster die ten onrechte zijn zoon Edgar verbant. Als Gloster, blind, overmand door verdriet, later Edgar tegenkomt, herkent hij hem niet en denkt hij dat hij met een bedelaar van doen heeft. Gloster vraagt Edgar om hem van een klif te laten storten, maar Edgar misleidt hem: hij brengt hem niet naar een klif. Gloster stort zich … [Lees meer...] overWie hier binnenkomt, kan alles verwachten
Een episode met jam moet wel in een ramp eindigen
Klaas E.D. Smelik over de vorm van Bijbelverhalen Dat we boeken kunnen lezen van enkele duizenden jaren oud, is op zich een wonder. Alles verandert altijd aan de mens – zijn taal, zijn denken, zijn cultuur, wat hij wel of niet leuk vindt. Een tekst van honderd jaar geleden is over het algemeen al te herkennen als 'niet meer van deze tijd'. Je zou kunnen verwachten dat die … [Lees meer...] overEen episode met jam moet wel in een ramp eindigen
‘Al is ze ook ietwat gaan lijken op een burgerlijk schilderij’
Benno Barnard (1954) is een van de dichters met verrassende bijdragen aan het nieuwe nummer van Het Liegend Konijn. Het gaat om gedichten die zonder veel traditionele middelen als rijm of metrum een klassieke toon weten uit te drukken – gedichten die gaan over het behalen van een zekere melodie. De meeste zijn melancholisch van toon, maar er staat ook een schitterend … [Lees meer...] over‘Al is ze ook ietwat gaan lijken op een burgerlijk schilderij’
‘Ik denk dat het zijn lichtvoetigheid was’
Over Vader zoeken van Mirjam Rotenstreich De vader van Mirjam Rotenstreich maakte, toen hij al in de negentig was, maar nog lang niet dood, een lijstje met de goede doelen die hij recentelijk had gesteund. Het is een lange lijst, en hij noemde bij ieder doel ook het bedrag. Het lijstje beklemt Rotenstreich als ze het na zijn dood vindt: Juist zijn gulheid zorgt ervoor … [Lees meer...] over‘Ik denk dat het zijn lichtvoetigheid was’
