Wat iedereen moet weten over taal (1) Onlangs verschenen de resultaten van een onderzoek: wat vinden taalwetenschappers dat mensen moeten weten over taal? Dat resulteerde onder andere in een lijst van 25 vragen. Korte antwoorden op die vragen zet ik hier de komende weken op een rijtje. Alle talen zijn aan verandering onderhevig. Er is geen enkele taal die aantoonbaar … [Lees meer...] overHoe en waarom veranderen talen?
Wat iedereen moet weten over taal
Ik verklap geen geheim als ik vertel dat wetenschappers graag mogen klagen over 'de leek'. Want wat weet die toch weinig over het specialisme van de klagende wetenschappers, en wat onnozel is die zelfs in het inschatten van de eigen onnozelheid. Hoe kan iemand nu niet weten wat een brain microbiome is en desalniettemin rustig voortleven? Taalkundigen zijn daarin niet anders … [Lees meer...] overWat iedereen moet weten over taal
Over de Vijftigers zijn we nooit compleet
Omdat het 75 jaar geleden is dat het 1950 was, schreef Graa Boomsma een dik boek, Breken is bouwen. Het is een verzameling van zes uitvoerige studies over een aantal aspecten van de groep die we de Vijftigers noemen: hun relatie met de oorlog, met de historische (dat wil vooral zeggen: vooroorlogse) avantgarde, over vrouwelijke en over Vlaamse vijftigers, over de manier waarop … [Lees meer...] overOver de Vijftigers zijn we nooit compleet
Er zijn belangrijker dingen dan dialecten
Een paar maanden geleden kreeg ik van iemand die kleiner ging wonen een stapeltje boeken van A.A. Weijnen (1909-2008) – tot aan zijn pensioen hoogleraar in Nijmegen en dus in zekere zin mijn voorganger. Daarnaast was hij een van de belangrijkste dialectonderzoekers die Nederland heeft gekend, en over zijn vakgebied gaat bijvoorbeeld het boekje Wezen en waarde van het dialect … [Lees meer...] overEr zijn belangrijker dingen dan dialecten
Hoe AI de wetenschap slechter maakt. Of beter
Betekent de komst van AI dat de problemen voor de wetenschap alleen maar erger worden? Ja, zeggen Sayash Kapoor en Aravind Narayanan, auteurs van het weblog (en boek) AI Snake Oil, in een kraakhelder betoog. Hét probleem van de moderne wetenschap in de afgelopen decennia is misschien wel dat het zo gericht is op kennis. Daardoor raakt het inzicht, het begrip, gaandeweg … [Lees meer...] overHoe AI de wetenschap slechter maakt. Of beter
Een Gilles de la Tourette van de ogen
De novelle Letselschade (2022) gaat over thema's waar meer schrijvers over hebben geschreven: het belang van verhalen in ons leven, de manier waarop ons leven eigenlijk tot een verhaal gemaakt heeft. Vonne van der Meer weet er een draai aan te geven die heel reëel is, heel aards, maar tegelijkertijd heel origineel, nog maar weinig of misschien nog nooit op deze manier … [Lees meer...] overEen Gilles de la Tourette van de ogen
De neerlandicus en haar publiek
Een tijdje geleden schreef ik een kritisch stuk over een wetenschappelijk onderzoek, en in de discussie die daarop volgde opperden twee mensen dat het beter was geweest om de kritiek binnenskamers te houden, of althans eerst te publiceren in hetzelfde wetenschappelijke tijdschrift waarin het oorspronkelijke artikel verschenen was. Het zou beter zijn de verschillen van mening … [Lees meer...] overDe neerlandicus en haar publiek
Vampieren zingen, vampiers bezingen
Een van de eigenaardigheden van het Nederlands is dat het verschillende manieren heeft om een woord in het meervoud te zetten. De twee belangrijkste zijn -s en -en: je zegt kantons, maar japonnen. Daarnaast zijn er nog wat echt uitzonderlijke vormen zoals -eren in kinderen, maar -s en -en worden allebei ook wel voor geheel nieuwe woorden gebruikt. Die achtervoegsels zijn … [Lees meer...] overVampieren zingen, vampiers bezingen
Hoe ik Neel Doff ontdekte
Leeslogboek: juli Zomertijd is e-boektijd. Ik breng grote delen van de zomer door in een ander huis dan de rest van het jaar – in de bergen, bij mijn schoonmoeder. Daar heb ik inmiddels al een hele stapel boeken verzameld, maar dat zijn boeken die hier in de afgelopen 20 jaar zijn blijven hangen, een bibliotheek is dat niet. Bovendien herinner ik me nooit wat hier ook … [Lees meer...] overHoe ik Neel Doff ontdekte
Schrijvend je menselijke stem vinden
De zomer is voor wie aan de universiteit werkt de tijd om na te denken over je onderwijs. Doorheen het jaar is het college van volgende week, en het huiswerk voor dat college, en een update voor je dia's over het huiswerk altijd urgenter zodat het lastig is om na te denken over de grote lijnen. In de zomer valt dat allemaal weg – en kun je erover nadenken. Ik geef al vele … [Lees meer...] overSchrijvend je menselijke stem vinden
Poëtisch beter
Pronomina in de lyriek (20) Met haar debuutbundel De dansvloer is van iedereen won Maaike De Wolf (1978) niet alleen de Herman de Coninckprijs 2025, ze introduceerde ook de uitdrukking 'beter loop je' in de poëzie. Wat je hebt Op je beste momenten schrijf je een gedicht en bestel je pizzal’art pour l’art, staat op het bonnetje van de bezorgerde performance is – dat … [Lees meer...] overPoëtisch beter
Leer ze aantekeningen maken
Zo'n tien jaar geleden werd de aantekeningen makende mens opgeschrikt door het bericht dat uit onderzoek zou blijken dat leerlingen die op laptops notuleren het veel slechter doen dan leerlingen die dat met de hand doen. De kwestie is sindsdien blijven hangen: de oorspronkelijke resultaten konden niet worden gerepliceerd, en ander onderzoek liet wisselende resultaten … [Lees meer...] overLeer ze aantekeningen maken
Niet de mis maar de hostie
Aan de nagedachtenis van Cor van Bree Het is een wonderlijk deel van het oeuvre van Vonne van der Meer, het boekje Gesprekken op maandag (2021). Het is het enige boekje dat geen fictie is, het bestaat, de naam zegt het al uit gesprekken die Van der Meer in 2008 voerde met de priester Nico de Gooijer. En hoewel Van der Meers naam iets groter op de kaft staat, komt de inhoud … [Lees meer...] overNiet de mis maar de hostie
Taal uit de pressure cooker
In de afgelopen week heb ik een paar stukjes geschreven over het boek Afrikaans Linguistics: Contemporary Perspectives. Ik heb daarbij vooral aandacht besteed aan een aantal aspecten waarvan ik vermoed dat neerlandici er niet zo op de hoogte van zijn terwijl ze juist bijzonder zijn – zoals de manier waarop de taal gegroeid is en nog iedere dag groeit door contact met andere … [Lees meer...] overTaal uit de pressure cooker
De verkaramelzeezoutisering van het Nederlands
Het Nederlands groeit als schimmel op een brood: onstuitbaar, maar ook onvoorspelbaar. Ineens zit er op deze plek een kolonie, terwijl het brood elders nog onaangetast is. Die uitbreiding gebeurt vaak met voor- en achtervoegsels: van stom maak je keistom of stommeling. Maar ook die voor- en achtervoegsels zijn in sommige perioden actiever dan in andere. Dit weekeinde ging … [Lees meer...] overDe verkaramelzeezoutisering van het Nederlands
Hoe bestuderen we taal?
Taalwetenschap is een van de wonderlijkste activiteiten van de menselijke geest. Taal is overal om ons heen, en taal zit vooral ook in die geest. Hoe kan je iets onderzoeken dat zo met je hele wezen verweven is? Nog wonderlijker dan taalwetenschap is wat dat betreft misschien wel de filosofie van de taalwetenschap: nadenken over de vraag hoe je iets kunt onderzoeken dat zo … [Lees meer...] overHoe bestuderen we taal?
Hallucinatiewetenschap
In de afgelopen jaren heeft het woord hallucineren een nieuwe betekenis gekregen. Van Dale heeft nu alleen nog de oude betekenis, 'hallucinaties hebben', waarbij 'hallucinaties' betekent 'waarneming (m.n. met het gezicht of gehoor) van in werkelijkheid niet voorhanden verschijnselen'. Maar inmiddels is er een vorm van hallucineren waaraan geen hallucinaties te pas … [Lees meer...] overHallucinatiewetenschap
‘Wipneus heeft pasta gegeten. Pim heeft Italiaans gegeten’
Ik vertel jullie een verhaal. Let goed op, het is zo voorbij: Wipneus heeft pasta gegeten. Pim heeft Italiaans gegeten. Wat een vreemd verhaal! Niet alleen is er geen duidelijke conclusie, er lijkt iets mis te zijn met het verband tussen de twee zinnen. Iets dat wel goed gaat bij het volgende verhaaltje: Wipneus heeft pasta gegeten. Pim heeft pizza gegeten. Wat … [Lees meer...] over‘Wipneus heeft pasta gegeten. Pim heeft Italiaans gegeten’
Quintilianus for the millions!
Hoe wij met elkaar communiceren is momenteel zo dramatisch aan het veranderen dat ik niet zou durven voorspellen hoe we er over pakweg vijf jaar voor staan. Alles is aan het veranderen. Je ziet dat aan de nieuwe, negende druk van het bekende leerboek Leren communiceren. In het voorwoord schrijven de auteurs dat 'veel van de adviezen van de toenmalige communicatie-experts, de … [Lees meer...] overQuintilianus for the millions!
Wat een verschrikking. Maar ook: wat een verhaal
Dit jaar wil ik alle boeken van Vonne van der Meer lezen. Kinderschrik, in 2012 verschenen als een klein boekje, is een typisch Vonne van der Meer-verhaal, ook omdat ze het niet helemaal zelf geschreven heeft. Het bestaat uit twee verhalen, waarvan het eerste geschreven is door Van der Meer zelf, en het tweede door Josef Willems. Verschillende verhalen over verschillende … [Lees meer...] overWat een verschrikking. Maar ook: wat een verhaal
En meer niet
Hoe Youp van 't Hek zijn column vult Je hoort weleens zeggen dat je een grap niet moet uitmelken, dat puntigheid het kenmerk is van goede humor, maar de cabaretier Youp van 't Hek heeft daar in zijn columns geen boodschap aan. Althans, ik durf niet te beweren dat ik een kenner van zijn oeuvre ben, maar mij valt op hoeveel herhaling er in zijn tekst zit. Het begon … [Lees meer...] overEn meer niet
St Léger en Sinte Lutgart
Dit voorjaar nam Erwin Mantingh afscheid van het Meesterschapsteam Nederlands, waarvan hij lang een van de voorzitters. De achtergebleven leden namen ieder op zich een korte tekst te schrijven waarin Het leven van Sinte Lutgart - het onderwerp van Mantinghs proefschrift – werd verbonden aan een andere tekst. Ik schreef dit. Er is waarschijnlijk geen Middelnederlandse tekst … [Lees meer...] overSt Léger en Sinte Lutgart
Kapokpopkop
Afrikaans wordt niet alleen gesproken in Zuid-Afrika. Ook in Zuid-Amerika is een enclave, al is die langzaam aan het uitsterven. Hij bestaat uit nakomelingen van Boeren, witte sprekers van het Afrikaans, die na de zogeheten Boerenoorlogen tegen de Engelsen een betere toekomst verwachtten in Patagonië, in Argentinië. Over hen en hun taal schrijven Andries Coetzee, Nicholas … [Lees meer...] overKapokpopkop
Zeg het niet normaal
Een meesterklas taalgevoel door Robbert-Jan Henkes Terwijl ik Vertalen wat er niet staat van Robbert-Jan Henkes las, dacht ik af en toe: oh, als hij maar niet over Hans Boland begint! Want Henkes is best bereid om af en toe iets onaardigs te zeggen over een collega-vertaler en ik houd van de vertalingen van Boland én van diens beschouwingen over vertalen net zoveel als van … [Lees meer...] overZeg het niet normaal
Mijn verkiezingsprogramma voor 2025
Een goed taalbeleid – ter inspiratie van de politiek De verkiezingsprogramma's komen er weer aan! Achter menige laptop zitten nu enthousiaste partijleden proza te smeden om het kiezersvolk binnenkort op te vergasten. Sinds 2017 lees ik in ieder geval al die programma's braaf, speciaal om te letten op wat er over taal wordt gezegd. Ik doe dat natuurlijk altijd volkomen … [Lees meer...] overMijn verkiezingsprogramma voor 2025
