Het laatste boek van Theo Meder moet het ultieme boek worden over Volksverhalen en Vertelcultuur in Nederland, van de steentijd tot nu. En dit dan ook nog in een internationale context. Maar wat weten we over het vertellen van volksverhalen in verschillende culturen? Worden overal dezelfde soort verhalen verteld? Of komen bepaalde verhalen in sommige culturen minder aan bod? … [Lees meer...] overBehoort verhalen vertellen tot de menselijke universalia?
De Volksverhalenbank van de Lage Landen
Twee Nederlandstalige volksverhalen-databases zijn samengegaan en bevatten nu ruim 100.000 volksverhalen uit Nederland en Vlaanderen. De Vlaamse Volksverhalenbank staat weliswaar nog altijd online te raadplegen op een server van de Universiteit van Leuven, maar de verzameling is al een kleine 20 jaar niet meer onderhouden of aangevuld: zie … [Lees meer...] overDe Volksverhalenbank van de Lage Landen
Hoe de mens ging vertellen
Het laatste boek van Theo Meder moet het ultieme boek worden over Volksverhalen en Vertelcultuur in Nederland, van de oertijd tot nu. Maar wat weten we eigenlijk over die prehistorie? Wanneer zijn mensen in Nederland gaan praten en vertellen? En hoe komt dat zo? De komende tijd gaat Meder zich met Groningse studenten in onderzoeksateliers en tutorials buigen over talloze … [Lees meer...] overHoe de mens ging vertellen
Wilgenman wordt Wilgenvrouw
Heks! Heks! Heks! van Jente Posthuma bevat drie herschreven volksverhalen uit Overijssel met navolgend nog een essay. In de verantwoording achterin worden als inspiratiebron drie traditionele volksverhalen genoemd uit de bundel Overijselsche Sagen van de schrijver Josef Cohen uit 1914. Overigens zijn die drie sagen niet één-op-één door Posthuma bewerkt: plot-elementen zijn uit … [Lees meer...] overWilgenman wordt Wilgenvrouw
De trekken van de trickster. Reynaert van Willem… van Hildegaersberch
Binnen het volksverhaalonderzoek is Reynaert een bekend personage: we komen hem in de orale traditie tegen van de middeleeuwen tot heden en hij is bij uitstek een trickster. Voor buitenlandse studenten vergelijk ik het gedrag van Reynaert vaak met dat van zijn Afrikaanse (en Caraïbische) evenknie Anansi de spin, en omgekeerd leg ik Anansi uit aan Nederlandse studenten met een … [Lees meer...] overDe trekken van de trickster. Reynaert van Willem… van Hildegaersberch
Het Meertens Nieuwjaarsboek: Trilbil en Duivelsdrek
Het is inmiddels een traditie geworden: het Nieuwjaarsboek van het Meertens Instituut. Het eerste boek verscheen in 2002. In december 2022 verscheen het twintigste boek: Trilbil en Duivelsdrek. 17 oude Groninger sprookjes van Trijntje Soldaats en haar toehoorders, geschreven door Theo Meder, de volksverhaalonderzoeker van het Meertens Instituut en bijzonder hoogleraar … [Lees meer...] overHet Meertens Nieuwjaarsboek: Trilbil en Duivelsdrek
De dokter en de bananenschil: de complexiteit van moppen en humor
In Neerlandistiek schreef Nicoline van der Sijs onlangs over Chattie (leuke naam, die houden we erin), onder andere over zijn onvermogen om moppen te tappen. Het begrip “mop” is Chattie weliswaar niet geheel onbekend, maar hij weet geen humor te genereren die door mensen als (enigszins) leuk wordt ervaren. Op Nicolines verzoek om eens “een mop over een poes” te vertellen, nam … [Lees meer...] overDe dokter en de bananenschil: de complexiteit van moppen en humor
Beste Antal,
Op 1 september 2022 vertrekt Antal van den Bosch als directeur van het Meertens Instituut. De laatste vijf dagen van de maand nemen enkele (oud-)medewerkers van het instituut afscheid. Bij je vertrek als directeur van het Meertens Instituut wil ik je van harte bedanken voor de ruimte die de themagroep Lied en Verhaal (officieel: Orale Cultuur) altijd van je gekregen heeft. … [Lees meer...] overBeste Antal,
Heet van de naald?
Verhalen over ‘needle spiking’ waarschuwen voor de gevaren van het uitgaansleven In de lente van 2022 gaan er in Nederland verhalen rond over ‘needle spiking’: mensen, en met name jonge vrouwen, worden in het uitgaansleven geprikt en gedrogeerd met injectienaalden. De bewijzen dat dit werkelijk op grote schaal gebeurt, zijn uiterst schaars: camerabeelden leveren niets op, … [Lees meer...] overHeet van de naald?
De postzegels van het Vrouwtje van Stavoren (2022)
Vorig jaar besloten de samenwerkende postbedrijven in Europa om voor 2022 een serie postzegels uit te geven rond het thema ‘volksverhalen en mythen’. Op zichzelf is dat een wat vreemd thema want mythen zijn ook volksverhalen – het klinkt voor mij althans een beetje als het thema ‘voertuigen en fietsen’ of ‘huisdieren en katten’. Maar afijn, elk land moest uitkomen met zijn … [Lees meer...] overDe postzegels van het Vrouwtje van Stavoren (2022)
Over kannibalen verhalen
Het fenomeen kannibalisme kan teruggevonden worden in alle soorten volksverhalen: sprookjes, sagen, legenden, moppen en broodjeaapverhalen. Het onderwerp kannibalisme maakt indruk, maar in een grote database als de Nederlandse Volksverhalenbank met ruim 48.000 vertellingen, worden er uiteindelijk maar 61 gevonden – dat is 0,1%. Wat hebben de verhalen te vertellen over … [Lees meer...] overOver kannibalen verhalen
Redbad: het kruis als icoon
Een historische verbeelding van een hedendaagse boodschap: Deel 2 In deel 1 over de film Redbad ben ik vooral ingegaan op eigenaardigheden en anachronismen. In deel 2 wil ik ingaan op enkele inspiratiebronnen voor het scenario, en hoe (zoals wel vaker) hedendaagse ideeën en problemen worden teruggeprojecteerd in een historisch verleden. … [Lees meer...] overRedbad: het kruis als icoon
Redbad: over het vuren van de pijl
Een historische verbeelding van een hedendaagse boodschap: Deel 1 In 2018 verscheen de Nederlandse film Redbad, naar een scenario van Alex van Galen, onder regie van Roel Reiné en productie van Klaas de Jong, en het kan met recht een on-Nederlandse speelfilm genoemd worden (trailer). Met een budget van acht miljoen euro kon men een waar spektakelstuk maken over de … [Lees meer...] overRedbad: over het vuren van de pijl
De Daver Op Je Lijf
Demonen van Marita de Sterck De Vlaamse antropologe Marita de Sterck is verzot op volksverhalen: niet op verkleuterde sprookjes, maar ongecensureerde vertellingen die je “de daver op het lijf” jagen. Bovendien gaat ze graag op zoek naar sprookjes en sagen waarin een heldenrol voor dappere meisjes en slimme vrouwen is weggelegd. Ze publiceerde reeds meerdere verantwoorde … [Lees meer...] overDe Daver Op Je Lijf
Emoties rond de Passie
Het is inmiddels een traditie geworden dat het Meertens Instituut elk jaar een nieuwjaarsboekje uitbrengt, afwisselend over een etnologisch of linguïstisch onderwerp. Voor 2019 is daar van afgeweken, omdat het boekje wel heel erg aansluit bij Goede Vrijdag en Pasen. Het is dus een Paasboekje geworden met de titel Passie voor de Passie. De Matthäus, The Passion en andere … [Lees meer...] overEmoties rond de Passie
Het kabouter-manuscript van Jan Eldermans
Met een geheimzinnig Nederlandstalig handschrift vol prachtige tekeningen en notities over kabouters, magie en verborgen schatten ben je verzekerd van mijn aandacht. De vele aantekeningen zijn regelmatig voorzien van jaartallen die suggereren dat de maker, J.H.W. Eldermans (1904-1985), zijn leven lang aan het verzamelen en optekenen geweest is. Belangstelling voor kabouters, … [Lees meer...] overHet kabouter-manuscript van Jan Eldermans
Verhalen Vertellen als Nederlands Erfgoed
Op zaterdag 25 januari 2020 is in de Gelderlandfabriek in Culemborg het “Verhalen Vertellen” bijgeschreven op de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland van KIEN (het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland). Het document werd getekend door initiator Raymond den Boestert (verteller, verteldocent en voorzitter van de Federatie Nederlandse Vertelorganisaties), Peter van … [Lees meer...] overVerhalen Vertellen als Nederlands Erfgoed
Fantasie en maatschappijkritiek
Soms krijg je als onderzoeker een, op het eerste gezicht, eigenaardig boek ter recensie aangeboden. Het overkwam mij met de wetenschappelijke bundel Phantastik und Gesellschaftskritik im deutschen, niederländischen und nordischen Kulturraum, met als tweede titel Fantastique et approches critiques de la société; Espaces germanique, néerlandophone et nordique. De editeurs zijn … [Lees meer...] overFantasie en maatschappijkritiek
Mythes, legendes en heldendichten
Het thema van Wereldverteldag 2019 is ‘Mythes, legendes en heldendichten’ en de vraag die natuurlijk het meest voor de hand ligt is: wat zijn dat precies? Menigeen zal vooral de associatie leggen met “oude volksverhalen” en dat klopt globaal ook wel. Maar in de wetenschap hebben de termen specifieke betekenissen. Nou ga ik de lezer niet vervelen met hoogdravende definities, … [Lees meer...] overMythes, legendes en heldendichten
Nieuw op Neerlandistiek: Vertelcultuur
Vertelcultuur is in 5 jaargangen tweemaal per jaar verschenen als e-zine (2013-2018), en was in zekere zin een voortzetting van het glossy papieren tijdschrift Vertel Eens… (2006-2012). Vanaf 2019 gaat Vertelcultuur verder in de vorm van blogs onder de paraplu van Neerlandistiek. In Vertelcultuur worden artikelen, aankondigingen en recensies geplaatst die iets te maken hebben … [Lees meer...] overNieuw op Neerlandistiek: Vertelcultuur
