Achter het Achtervoegsel 40 Alle -ette-woorden zijn bijzonder, maar sommige -ette-woorden zijn bijzonderder dan andere. Een voorbeeld van de laatste categorie is het woord voiturette, dat Team Taaladvies op 25 maart uitriep tot woord van de week. Een voiturette – Frans voor ‘autootje’ – is een klein elektrisch vervoermiddel dat maximaal 45 kilometer per uur haalt. In … [Lees meer...] overVooruitstrevend voertuig: de voiturette
-ette
Probleempjes met -ette
Achter het achtervoegsel 39 Dat er grote zorgen bestaan over het klimaat, is dagelijks te lezen in de media. Journalisten laten door hun woordkeuze doorschemeren hoe zij tegen het smelten van de poolkappen, de toename van het aantal bosbranden en de overvloedige regenval aankijken. Als zij geen stelling (willen) nemen, scharen zij die problemen onder de noemer … [Lees meer...] overProbleempjes met -ette
Salopette: een smeerpoets met een tuinbroek?
Achter het achtervoegsel 37 Het verhaal gaat dat koning Lodewijk XV (1710-1774) gewoon was zijn dochters aan te duiden als ‘slet’, ‘vod’, ‘zwijntje’ en ‘slons’. Minstens zo bijzonder was de bijnaam die gegeven was aan de hofdames die zich het dichtst bij het koninklijk echtpaar bevonden: canailletjes of caillettes ‘kwartels’. Eveneens uit het dierenrijk … [Lees meer...] overSalopette: een smeerpoets met een tuinbroek?
Over de operette
Achter het achtervoegsel 37 Kosten noch moeite waren gespaard om het huwelijk van prins Heinrich von Preussen en prinses Wilhelmine von Hessen-Cassel in Schloss Charlottenburg op 24 juni 1752 luister bij te zetten. Zo werden er twee bals georganiseerd, een in gala en een in maskerade, werden er Franse komedies vertoond en was er een fraai ‘Konstvuurwerk van een nieuwe … [Lees meer...] overOver de operette
Openbare toilETTEn
Achter het achtervoegsel 36 Wie in hoge nood verkeert en niet de beschikking heeft over sanitaire voorzieningen, kan zijn toevlucht zoeken tot een boom, een struikgewas of een portiek. Maar plassen in het openbaar op een plaats die daar niet voor bedoeld is, veroorzaakt (stank)overlast. Dat kan de wildplasser – meestal van mannelijke kunne – duur komen te staan, want wie … [Lees meer...] overOpenbare toilETTEn
Het nette komt door -ette
Achter het achtervoegsel 35 Mij zul je niet horen zeggen dat vroeger alles beter was. Met afgrijzen denk ik terug aan de keren dat ik op het trottoir midden in een hondendrol ben gaan staan. Natuurlijk overkwam me dat vooral als ik schoenen met een goed profiel droeg. In mijn ergernis over de uitwerpselen van honden stond ik zeker niet alleen. Meneer Thole uit Enschede … [Lees meer...] overHet nette komt door -ette
Smakelijk ette!
Achter het achtervoegsel 34 Hoewel ik al bijna twintig jaar vegetariër ben, weerhield dat mij er niet van om voor deze aflevering van Achter het Achtervoegsel mijn tanden eens in een vlezig onderwerp te zetten. De traditionele Nederlandse keuken staat internationaal niet erg hoog aangeschreven. Lange tijd bestond de avondmaaltijd bij het overgrote deel van de … [Lees meer...] overSmakelijk ette!
Slaap zacht met -ette!
Achter het achtervoegsel 33 Tot de 20e eeuw – aldus het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) – komt het achtervoegsel -ette in principe alleen in leenwoorden voor. Verreweg de meeste -ette-woorden zijn ontleend aan het Frans, sommige uit het Engels en weer andere uit het Duits. Het WNT geeft daarbij twee voorbeelden van ontleningen aan het Engels: kitchenette en … [Lees meer...] overSlaap zacht met -ette!
De staart is eraf: -ette wordt -et
Achter het achtervoegsel 32 Om een beeld te krijgen van -ette-woorden door de eeuwen heen, vormen de Historische Woordenboeken online van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) een belangrijke bron. Tussen de meer dan 500.000 lemmata uit het Oudnederlands Woordenboek (ONW), het Vroegmiddelnederlands Woordenboek (VMNW), het Middelnederlandsch … [Lees meer...] overDe staart is eraf: -ette wordt -et
Alleen in -ette wil ik wonen
Achter het achtervoegsel 31 ‘’en in de geweldige ruimte verzonken de boerderijen verspreid door het land’’ Als de dichter Marsman zijn bekende gedicht ‘Herinnering aan Holland’ in 2023 had geschreven, zou hij in plaats van boerderijen misschien wel voor boerderettes hebben gekozen. In de late twintigste en vroege eenentwintigste eeuw verrezen er namelijk … [Lees meer...] overAlleen in -ette wil ik wonen
Achtergrondzangerettes
Achter het achtervoegsel 30 De Queen of Rock and Soul is niet meer: deze week werd bekend dat Tina Turner – de artiestennaam van Anna Mae Bullock – op 24 mei 2023 in het Zwitserse Küsnacht was overleden. Grote kans dat de necrologie van de 83-jarige rockdiva al geruime tijd op de planken lag. NRC pakte in elk geval al op dezelfde dag direct uit met een twee pagina’s … [Lees meer...] overAchtergrondzangerettes
eigenares, eigenaarster of eigenarette?
Het centraal schriftelijk eindexamen Nederlands omvat de domeinen leesvaardigheid en argumentatieve vaardigheden. Dat is vastgelegd in het examenprogramma dat sinds 2014 van kracht is. Bij het inrichten van de schoolexamens hebben scholen wel vrijheid. Ze kunnen ervoor kiezen om dezelfde onderdelen te examineren die aan bod komen in het centraal eindexamen, maar het is ook … [Lees meer...] overeigenares, eigenaarster of eigenarette?
Limonette, de tweede kwaliteit limonade
Achter het achtervoegsel 29 In de zesde aflevering van deze rubriek (juni 2021) dook Cefas van Rossem in de wereld van likorette, een ‘zoete likeurachtige drank’. Het achtervoegsel -ette geeft in dat woord aan dat de alcoholhoudende drank wel lijkt op likeur maar het vanwege een gering alcoholpercentage niet zo mag heten. In deze aflevering zijn we van de blauwe … [Lees meer...] overLimonette, de tweede kwaliteit limonade
De eerlijke vinderette
Achter het achtervoegsel 28 Onbevangen een boek lezen is er voor een etteloog niet bij. De sensor voor oude en nieuwe ette-woorden staat altijd aan, want op elke bladzijde kan zomaar een ette-woord opduiken. Dat ondervond ik een paar weken geleden tijdens het lezen van De eerlijke vinder van de Belgische schrijver Lize Spit. In dat boekenweekgeschenk kwamen maar liefst … [Lees meer...] overDe eerlijke vinderette
Bungalette
Achter het achtervoegsel 27 Op 28 januari 2023 vond aan de Universiteit Leiden de finale plaats van de 23e Taalkundeolympiade – niet te verwarren trouwens met de Olympiade Nederlands, waarvan de finale nog plaats moet vinden. Meer dan honderd leerlingen uit 4, 5 en 6 vwo die zich via een voorronde gekwalificeerd hadden, maakten die dag zes … [Lees meer...] overBungalette
Op je voeten -lette
Achter het achtervoegsel 26 Met lage temperaturen en winterse neerslag zijn dichte schoenen een goede manier om uw voeten warm en droog te houden. Toch zijn er ook mensen die zich daaraan niets gelegen laten liggen en – weer of geen weer – hun tenen niet de hele dag opsluiten. Maar veruit de meeste mensen reserveren hun open schoenen voor de warmere periodes van het jaar. Om … [Lees meer...] overOp je voeten -lette
Silhouette
Achter het achtervoegsel 25 Het oudste citaat uit het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) waarin het woord silhouette voorkomt, is afkomstig uit de Historie van den Heer Willem Leevend van het schrijversduo Betje Wolff en Aagje Deken. In het eerste deel van deze roman – uit 1784 – lezen we op de bladzijden 128 en 129 in een brief van … [Lees meer...] overSilhouette
Knipperette
Achter het achtervoegsel 24 In ons ette-corpus staan nu zo’n zeshonderd woorden waarvan er vele de afgelopen twee jaar in deze rubriek zijn behandeld of via de Facebookpagina van het 'Genootschap ter bevordering van het gebruik van het suffix -ette' aandacht hebben gekregen. Nog steeds krijgen we nieuwe of oude voor ons onbekende ette-woorden opgestuurd en van sommige … [Lees meer...] overKnipperette
Heilig en veilig: barbette
Achter het achtervoegsel (23) De eerste christenen waren hun leven niet zeker. Machthebbers zagen in de aanhangers van deze nieuwe godsdienst een bedreiging voor hun positie en voor de stabiliteit in hun rijk. Vele gelovigen stierven een gruwelijke dood als martelaar. Enkelen van hen verwierven de status van heilige. Schilderijen en heiligenbeelden hielden de gedachte aan … [Lees meer...] overHeilig en veilig: barbette
Vaporette, de Venetiaanse tramboot
Achter het achtervoegsel 22 Op 19 november 1983 verscheen in De Volkskrant het artikel ‘Etteritis’ van Robert-Henk Zuidinga. Hierin blijkt duidelijk dat hij de toename van het gebruik van het suffix -ette maar niets vindt. Want wat is nu eigenlijk ‘etteritis’? “Het is de rage, de langzamerhand dwangmatige trend om de naam van een produkt of bedrijf op het … [Lees meer...] overVaporette, de Venetiaanse tramboot
Eten met -ette
Achter het achtervoegsel 21 Samen éten op feestdagen is een groot goed, maar samen kókkerellen op feestdagen is een nog groter goed. Als kind – we spreken over de jaren zeventig – kon je me dan ook geen groter plezier doen dan met fonduen. Kleine stukjes vlees aan een lange vork prikken en die garen in kokendhete olie, was voor mij je van het. Behalve dan wanneer je die … [Lees meer...] overEten met -ette
Meiden in zwarte, rode en groene pijen
Onder de hashtag #woordvandedag plaatsen gebruikers van Twitter woorden die opvallen in het nieuws en op 19 juli jl. noemde Houtvast misdienette. In allerlei reacties schrijven volgers dat ze het woord al kennen en Houtvast vertelt daarop dat het om een merkwaardig, opvallend woord gaat in plaats van het meer logische misdienares. Hierop plaatst Eric van de Berg een verwijzing … [Lees meer...] overMeiden in zwarte, rode en groene pijen
De verleden tijd van stofzuigers
Achter het achtervoegsel (19) Van alle huishoudelijke klusjes vind ik stofzuigen niet de vervelendste. Zeker niet nu wij recent een nieuwe stofzuiger hebben aangeschaft met een vermogen van maar liefst 550 Watt. Of ze nu op parket liggen of op de vloerbedekking, pluisjes, broodkruimels en zandkorrels zijn geen partij voor deze krachtpatser. In dat opzicht doet de fabrikant … [Lees meer...] overDe verleden tijd van stofzuigers
Villanette
Achter het achtervoegsel (18) Tijdens een flinke opruiming van de bomvolle kasten in mijn klaslokaal vond ik het uittrekselboek Literette, Letterkundig studieboek voor MAVO en ander voortgezet onderwijs (Apeldoorn: Van Walraven, z.j.). Van den Toorn (1989) noemt het als een afleiding van het veel bekendere Literama, Honderd samenvattingen van … [Lees meer...] overVillanette
Van Ensignette tot Haponette
Achter het achtervoegsel 17 Dat Cefas van Rossem en ik niet de enige twee zijn die gecharmeerd zijn van het achtervoegsel -ette, zal na de voorgaande zestien afleveringen van deze rubriek inmiddels wel duidelijk zijn. Vooral commerciële naamgevers hadden en hebben een duidelijke voorliefde voor dit palindromische suffix, dat verkleint, vertedert en verleidt. Zo maakten we … [Lees meer...] overVan Ensignette tot Haponette