Moraal, politiek en emancipatie bij Haitskemoei Door Abe de Vries Een niet-geïnterpreteerde tekst uit het verleden is als een onuitgepakt cadeau. Marita Mathijsen Tussen de memorabele vrouwenfiguren in de literatuur in Nederland zou ook makkelijk de Friese Haitskemoei van Waling Dijkstra kunnen staan. Als voorbeeld van emancipatie verschijnt in de Friese literatuur … [Lees meer...] over‘Dan deed ze het werk van een man’
Fries
In dit ons land
Door Henk Wolf Het Nederlands is ergens in de twintigste eeuw een grammaticale mogelijkheid kwijtgeraakt. Hieronder wordt die geïllustreerd: "We hebben in dit ons Dichtwerkje, dat reedts voor die tyt afgedrukt was, met de Opdragt deszelfs, onder anderen, hartelyk gewenscht, dat ..." (Johannes van Boskoop, Het in Beginselen verhoogde Nederlandt, 1748) "Hoe zalig is dit myn … [Lees meer...] overIn dit ons land
Over de spellingvrijheid die niet genomen wordt
Door Henk Wolf Marc van Oostendorp schreef zondag een stuk op neerlandistiek.nl waarin ie vertelde dat ie tegen een door de overheid voorgeschreven eenheidsspelling was. Hij zei dat ie zich wat eenzaam voelde op dat standpunt, omdat ie niet geloofde dat anderen het deelden. Ik ben het wel met Marc eens. Om mij hoeft de overheid zich niet te bemoeien met de manier waarop … [Lees meer...] overOver de spellingvrijheid die niet genomen wordt
Het meisje die jarig is en mijn broer, dat een vrolijke prater is
Door Henk Wolf Het meisje is grammaticaal onzijdig en biologisch vrouwelijk. Die twee soorten geslachten vechten steeds om voorrang in de grammatica. Bij de persoonlijke voornaamwoorden wint het vrouwelijke. Van de volgende zinnen is de bovenste verreweg het gewoonst: Het meisje zei dat ze jarig was. Het meisje zei dat het jarig was. Bij de betrekkelijke … [Lees meer...] overHet meisje die jarig is en mijn broer, dat een vrolijke prater is
Als je voltooide deelwoorden te kort zijn
Door Henk Wolf Friezen zijn ongelukkig met hun voltooide deelwoorden. Voor hun gevoel zijn die te kort en kun je er daardoor te weinig mee doen. Het is dan ook geen wonder dat die Friese voltooide deelwoorden stilletjes iets langer worden. Korte voltooide deelwoorden Nederlandse voltooide deelwoorden zijn lang. Ze bestaan in de regel uit een stam waar iets voor en iets … [Lees meer...] overAls je voltooide deelwoorden te kort zijn
Ze vonden haar een eindje verderop liggen
Door Henk Wolf Ze zag [de dode begraven worden]. We horen [de doofstomme beul haar neus breken], Iedereen hoorde [het hard waaien]. Ik vind [het hier stinken]. Hij voelde [een vuist vlak langs zijn oor suizen]. De bovenstaande zinnen laten zien dat de werkwoorden zien, horen, vinden en voelen als lijdend voorwerp een beknopte bijzin kunnen nemen. Dat zijn de stukjes … [Lees meer...] overZe vonden haar een eindje verderop liggen
Distantiëring
Door Henk Wolf Van de week kreeg ik een vraag van een Vlaamse collega over het verschijnsel distantiëring. In het Friese taalwereldje is dat een begrip, maar daarbuiten is het ook bij taalkundigen lang niet altijd bekend. Daarom is het misschien aardig als ik er hier een paar regels aan wijd. Belangryk of wichtich? Als het begrip distantiëring met betrekking tot het … [Lees meer...] overDistantiëring
Knosbien? Knorsbien? Knasbien?
Door Henk Wolf Soms hangt taalkunde van toeval aan elkaar. Zo maakte mijn schoonmoeder tijdens een etentje een opmerking over het vlees in de groentesoep. Daar kon misschien nog een stukje knaster in zitten. Ik begreep uit de context dat ze daarmee een zeentje bedoelde, een stukje kraakbeen, maar ik kende het woord niet. Mijn schoonouders zijn Groningers en gebruiken knaster … [Lees meer...] overKnosbien? Knorsbien? Knasbien?
Ws Haita
Door Henk Wolf Op Facebook zag ik een poosje geleden de hiernaast afgebeelde tekst langskomen. Hij bevat een laat-zestiende-eeuwse Friese versie van het Onze Vader. De tekst lijkt ook voor Friezen erg exotisch, maar wie hem hardop voorleest, merkt dat de verschillen met het Fries van vandaag de dag niet eens zo groot zijn. Onder de tekst staat 'Us Heit neffens de âldst … [Lees meer...] overWs Haita
Video: Fries op NHL Stenden
Twee dagen praten over Het Schoolvak Nederlands
Door Henk Wolf De taalkunde is een volwassen wetenschap, met heel veel beoefenaars die in de afgelopen decennia heel veel kennis over taal hebben opgedaan. In het onderwijs is daar alleen weinig van terug te zien. Het enige stukje taalkunde dat op scholen traditioneel veel aandacht krijgt, de zinsbouw, wordt nu nauwelijks anders behandeld dan honderd jaar geleden. Dat geldt … [Lees meer...] overTwee dagen praten over Het Schoolvak Nederlands
Nullehakkebaitseboksebaitseboksenullehakke! The creation of a language
Door Marc van Oostendorp Whould there have been anything like Frisian without its literary authors? Would the language be taught in Frisian schools today? Would there be tv shows in Frisian? Would it be possible to use the language in court? It probably is overly romantic to relate the fate of a language to the existence of a literary tradition. Isn't speaking a language … [Lees meer...] overNullehakkebaitseboksebaitseboksenullehakke! The creation of a language
Stijf in het kruis
Door Henk Wolf Op de Friese radio was jarenlang vaak het lied De ballade fan Longerhou te horen, geschreven door Wibren Altena en uitgevoerd door Doede Veeman. In dat lied, een satire op allerlei thema's uit volksverhalen, komt de volgende zin voor: Hy skeat doe fuort, wat stiif yn 't krús, dêr wie de kjeld yn sketten. Die zin zal door de meeste Nederlandstaligen, en … [Lees meer...] overStijf in het kruis
Evaluatie Kaderverdrag: hoe goed zorgt Nederland voor z’n minderheden?
Door Henk Wolf Deze maand onderzoekt de Raad van Europa of Nederland de afgelopen vier jaar wel genoeg voor z'n minderheden heeft gedaan. Volgens de Nederlandse overheid zou het daarbij alleen om de Friezen moeten gaan, maar de deskundigen van de Raad van Europa zijn het daar niet helemaal mee eens. Ik schuif als een van de vele informanten ook een middag met de deskundigen … [Lees meer...] overEvaluatie Kaderverdrag: hoe goed zorgt Nederland voor z’n minderheden?
Ontwikkelingsvisie voor het Fries
Door Hessel Yntema De afgelopen week zijn op deze website de zeven ‘grote opdrachten‘ voor het schoolvak Nederlands van de toekomst behandeld door Marc van Oostendorp. Momenteel wordt ook voor de tweede officiële taal in de provincie Fryslân gewerkt aan een nieuwe visie voor de toekomst, namelijk die van het schoolvak Fries. Belangrijk hierbij is, hoe scholen ruimte behouden … [Lees meer...] overOntwikkelingsvisie voor het Fries
Nedersaksisch: naast het Fries, onder het Nederlands
Door Henk Wolf 'Nedersaksisch is nog steeds geen Fries' stond er donderdag in Trouw. Ook andere media meldden dat de vage beleidsvoornemens voor het Nedersaksisch niet in de buurt komen van de Friese taalpolitiek. Dat is natuurlijk waar, maar waarom de vergelijking tussen die twee talen getrokken? Toen ik wat googelde op ontwikkelingen rond het Nedersaksisch, kwam ik in het … [Lees meer...] overNedersaksisch: naast het Fries, onder het Nederlands
It tsjerke
Door Henk Wolf Wanneer er in het Fries iets verandert, dan is het resultaat meestal dat die taal ietsjes meer op het Nederlands is gaan lijken, óf dat de verschillen tussen de twee talen wat regelmatiger zijn geworden. Een opvallende uitzondering daarop is de geslachtsverandering van het woord tsjerke ('kerk'). Dat is vanouds net als in het Nederlands een de-woord, maar een … [Lees meer...] overIt tsjerke
De twaalf Friese vertalingen van ‘je’, ‘jij’ en ‘u’
Door Henk Wolf In het Engels is iedereen die je aanspreekt you. Dat is makkelijk. In het Frans moet je kiezen tussen tu en vous. Dat is al wat lastiger. Het Nederlands is nog een stapje complexer: daarin moet je kiezen tussen je, combinaties van je/jij/jou en u. Kies je verkeerd, dan oogst je hilariteit of bega je zelfs een faux pas. De complexiteit ontstaat doordat er … [Lees meer...] overDe twaalf Friese vertalingen van ‘je’, ‘jij’ en ‘u’
Het gaat niet goed met het schoolvak Fries
Door Henk Wolf Het schoolvak Fries is geen groot succes. Een flink deel van de Friese scholen haalt de wettelijke kerndoelen niet. Dat blijkt uit onderzoek dat Albert Walsweer en Nynke Anna Varkevisser van de NHL Stenden Hogeschool de afgelopen jaren hebben uitgevoerd. Ze presenteerden de resultaten daarvan afgelopen donderdag in Heerenveen op de conferentie Frysk yn it … [Lees meer...] overHet gaat niet goed met het schoolvak Fries
Morgen een week zijn je schoenen klaar
Door Henk Wolf In het Nederlands kun je zeggen dat er 'over een week' iets staat te gebeuren. In het Fries kan dat net zo goed: 'Oer in wike is it klear'. Je kunt ook het woord vandaag of hjoed toevoegen om aan te geven dat die week begint op de dag dat je de zin uitspreekt. Je krijgt dan zinnen zoals de volgende: Vandaag over een week zijn je schoenen klaar. Hjoed oer in … [Lees meer...] overMorgen een week zijn je schoenen klaar
Wij bin / wij binne
Door Henk Wolf De meervoudsvorm van Friese werkwoorden in de tegenwoordige tijd krijgt als regel een van de uitgangen -e of -je. Zo staat dat in alle boekjes, zo is het in de schrijftaal, zo doen de nieuwslezers van Omrop Fryslân het. Alleen in de dagelijkse praktijk is het nog weleens anders. Er is namelijk een groep werkwoorden waarbij de meervoudsuitgang -e kan worden … [Lees meer...] overWij bin / wij binne
Aan het roer / bij het roer
Door Henk Wolf Het gedicht 'De moeder de vrouw' van Martinus Nijhoff staat opeens volop in de belangstelling. Een deelonderwerp van de discussie is het woordje bij in 'bij het roer'. De vrouw op het schip in Nijhoffs gedicht staat 'bij het roer', terwijl ze in een conceptversie ervan 'aan het roer' stond. Nijhoff kan die verandering simpelweg hebben aangebracht omdat er in … [Lees meer...] overAan het roer / bij het roer
‘Zolang het gras groeit’
Overleeft de Friese literatuur de 21e eeuw? Door Marc van Oostendorp Zoals het liefdesliedje hebban olla uogala een mythisch begin van het Nederlands vormt – er zijn wel oudere sporen, maar die zijn minder romantisch –, zo halen Friese literatuurhistorici graag de Oudfriese "eeuwigheidsformule" aan, waarin wordt gezegd dat het recht zal duren "zolang als de wind van de … [Lees meer...] over‘Zolang het gras groeit’
Vroege tweetaligheid Friezen geen voordeel bij leren Engels
(Persbericht Fryske Akademy) Vroege tweetaligheid in Fries-Nederlands is geen garantie voor succesvolle ontwikkeling van Engels als derde taal. Dat blijkt uit promotieonderzoek van Mirjam Günther-Van der Meij. Dat is opvallend, omdat meestal een voordeel van tweetaligheid op derdetaalverwerving gevonden wordt. In de Friese context is dat dus niet het geval. Andere factoren … [Lees meer...] overVroege tweetaligheid Friezen geen voordeel bij leren Engels
Pas verschenen: Zolang de boom bloeit. Korte geschiedenis van de Friese literatuur
Door de eeuwen heen hebben Friese schrijvers en dichters in hun eigen taal geschreven: over zichzelf, over hun taal en over hun land. De Friese literatuur kent vele onverwachte schatten die de moeite van het ontdekken waard zijn. 'Zolang de boom bloeit' is daarvoor een mooi startpunt. In zeven hoofdstukken behandelt literatuurwetenschapper Joke Corporaal de belangrijkste … [Lees meer...] overPas verschenen: Zolang de boom bloeit. Korte geschiedenis van de Friese literatuur
