Jeugdverhalen over Joden (25) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Het verhaal ‘’t Was maar een Jood’ verscheen eind 1848 in twee publicaties: in de Almanak voor de jeugd, voor 1849 en in Uren van vreugde. Beide werden samengesteld door de Amsterdamse predikant, dichter en schrijver Cornelis van Schaick (1808-1874). Van Schaick besluit zijn lange, stichtelijke … [Lees meer...] over’t Was maar een Jood (1848)
Jeugdverhalen over joden
Een moeilijke jeugd (1914)
Jeugdverhalen over Joden (24) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis J.A. Wormser jr. (1845-1916) schreef Een moeilijke jeugd onder het pseudoniem Salvafama. Wormser was in de tweede helft van de negentiende eeuw een bekende uitgever, publicist en politicus. Hij begon zijn loopbaan als effectenhandelaar, maar na zijn huwelijk met de dochter van een uitgever … [Lees meer...] overEen moeilijke jeugd (1914)
Sara, het Jodenmeisje (1872)
Jeugdverhalen over Joden (23) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Sara, het Jodenmeisje (1872) is geschreven door Lucia. Het is niet bekend wie zich van deze schrijversnaam bediende. Sara, het Jodenmeisje verscheen bij uitgeverij S.E. van Nooten in Schoonhoven. Het gaat om een boekje van slechts zestien bladzijden dat nog drie andere bijdragen bevat: een … [Lees meer...] overSara, het Jodenmeisje (1872)
De oude jood (1925)
Jeugdverhalen over Joden (22) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Door wie dit verhaal is geschreven is niet bekend. Aangezien het in Frankrijk is gesitueerd, is het origineel waarschijnlijk Frans. ‘De oude jood’ verscheen in 1925 in het maandblad Voor de Lieve Kleinen, een uitgave van de gereformeerde uitgeverij J.N. Voorhoeve in Den Haag. Dit maandblad … [Lees meer...] overDe oude jood (1925)
‘Wat er van drie jongens werd’ (1868)
Jeugdverhalen over Joden (21) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Pieter Louwerse (1840-1908), de auteur van ‘Wat er van drie jongens werd’, was dertig jaar werkzaam als onderwijzer. In 1868 debuteerde hij als medewerker van de Kinder-Courant, een weekblad dat sinds 1852 bestond. ‘Wat er van drie jongens werd’ verscheen in deze jeugdkrant en behoort tot … [Lees meer...] over‘Wat er van drie jongens werd’ (1868)
‘Het jodinnetje en de kleine Farizeester’ (1932)
Jeugdverhalen over Joden (20) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis De woensdagavondklantjes was het debuut van Annie M. Ringnalda (1906-1999), dochter van een gereformeerde dominee in Den Haag. Op woensdagavonden gaf Annie gratis naailes aan meisjes van elf tot zeventien jaar ‘uit de armste buurten’. Het ging om een vorm van zogenoemde stadsevangelisatie: … [Lees meer...] over‘Het jodinnetje en de kleine Farizeester’ (1932)
Het arme joodje (1855)
Jeugdverhalen over Joden (19) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Het gedicht ‘Het arme joodje’, dat dertien coupletten van zes regels telt, is geschreven door Jan Christoffel Gewin (1808-1887). Gewin studeerde geneeskunde in Leiden maar stopte met zijn studie om schrijver te worden. Van 1852 tot 1876 was hij redacteur van De Gids. Hij vertaalde uit het … [Lees meer...] overHet arme joodje (1855)
Zadoks Kleindochter, of De Leidingen Gods met een verstooten kind (1893)
Jeugdverhalen over joden (18) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Onder welke titel het Duitse origineel is verschenen en door wie dit boek is geschreven, heb ik niet kunnen achterhalen. De Nederlandse vertaling is gemaakt door Frederik Willem Adrianus Korff. Korff was werkzaam in het christelijk onderwijs in Amsterdam en godsdienstonderwijzer bij de … [Lees meer...] overZadoks Kleindochter, of De Leidingen Gods met een verstooten kind (1893)
Een levende brief (1934)
Jeugdverhalen over joden (17) Door Ewoud Sanders A.E.H. (‘Annie’) de Graaff-Wüppermann (1882-1937), de auteur van Een levende brief, was actief als vertaalster en publicist. Zij schreef voornamelijk over kinderen, opvoeding en dieren in tijdschriften als De Hollandsche Lelie, Eigen Haard, De vrouw en haar Huis, De Groene Amsterdammer en Nederland. In 1914 debuteerde … [Lees meer...] overEen levende brief (1934)
‘De dankbare jood of de beloonde braafheid’ (1801)
Jeugdverhalen over joden (16) Door Ewoud Sanders ‘De dankbare jood of de beloonde braafheid’ is een vertaling van ‘Le juif reconnaissant, ou la probité récompensée’. Het Franstalige origineel werd in 1799 gepubliceerd in een Duits-Frans leerboek, getiteld Französisches Lesebuch für deutsche Söhne und Töchter. De Nederlandse vertaling verscheen in 1801 in Verzameling van … [Lees meer...] over‘De dankbare jood of de beloonde braafheid’ (1801)
Sarie en haar vriendinnen (1937)
Jeugdverhalen over joden (15) Door Ewoud Sanders Over Rudolf van Rossum, de auteur van Sarie en haar vriendinnen, is vrijwel niets bekend. Tussen omstreeks 1935 en 1940 schreef hij ten minste acht jeugdboeken. Dit waren voornamelijk zogenoemde fabrieksleesboeken: goedkope, gekartonneerde jeugdboeken die via colportage, warenhuizen en markten werden verkocht. Daarnaast … [Lees meer...] overSarie en haar vriendinnen (1937)
‘Voorbeeld van groote eerlijkheid in een jood’ (1799)
Jeugdverhalen over joden (14) Door Ewoud Sanders De eerste Nederlandse vertaling van deze Duitse zedengeschiedenis verscheen in een vierdelig werk waarvan geen exemplaren bewaard zijn gebleven: Godsdienst, deugd, natuur en voorzienigheid: een leesboek voor het algemeen (1798-1803). Het tweede deel, waarin dit verhaal in 1799 werd afgedrukt, werd besproken in het … [Lees meer...] over‘Voorbeeld van groote eerlijkheid in een jood’ (1799)
‘Het Joodse bruidje’ (1938)
Jeugdverhalen over joden (13) Door Ewoud Sanders ‘Het Joodse bruidje’ (1938) is geschreven door Ans van der Putten (1898-?). Zij was medewerkster van onder meer de katholieke jeugdtijdschriften De Engelbewaarder, Ons eigen blad en het Weekblaadje voor de Roomsche Jeugd. Zij schreef ook gedichten voor de jeugd, een toneelstuk (De strijd tussen het zonlicht en de maneschijn, … [Lees meer...] over‘Het Joodse bruidje’ (1938)
‘De dankbare jood’ (1793)
Jeugdverhalen over joden (12) Door Ewoud Sanders Dit verhaal is gesitueerd tijdens de zesde Russisch-Turkse Oorlog (1787-1792). Na een beleg van ruim een half jaar veroverden Russische troepen de vestingstad Choczim (nu Chotyn in West-Oekraïne). Zij werden daarbij geholpen door troepen uit Oostenrijk en uit het Duitse hertogdom Saksen-Coburg. ‘De dankbare jood’ zal zeker … [Lees meer...] over‘De dankbare jood’ (1793)
Eva (1939)
Jeugdverhalen over joden (11) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Eva is geschreven door Frouke Bakker (1907-1963). Tussen 1937 en 1941 schreef Bakker, die waarschijnlijk onderwijzeres was, vier jeugdboeken: drie verschenen bij uitgeverij Callenbach en één bij uitgeverij J.M. Bredée in Rotterdam. Hoewel sommige titels een herdruk beleefden, werden ze … [Lees meer...] overEva (1939)
‘De vernuftige rechter’ (1783)
Jeugdverhalen over joden (10) Door Ewoud Sanders Het deel van Geschenk voor de jeugd waarin dit verhaal is opgenomen, is opgedragen aan de kinderen van een stadsbestuurder van Den Bosch. Zij worden, in het openingsgedicht, rechtstreeks aangesproken door de samenstellers ervan, de predikanten Ahasverus van den Berg (1733-1807) en J.F. Martinet (1729-1795): Wij wachten, lieve … [Lees meer...] over‘De vernuftige rechter’ (1783)
‘Het kan tot haar eeuwig voordeel zijn, dat ze hier is gekomen’
Jeugdverhalen over joden (9) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Het vreemde zusje is geschreven door Aart Duyser (1908-1981). Duyser debuteerde in 1936 als kinderboekenschrijver met Van Hippeltje en Janneman, dat verscheen bij uitgeverij W.D. Meinema in Delft. In de decennia daarna schreef hij ruim twintig jeugdboeken. Het vreemde zusje verscheen bij … [Lees meer...] over‘Het kan tot haar eeuwig voordeel zijn, dat ze hier is gekomen’
‘De barmhartige jood’ (1781)
Jeugdverhalen over joden (8) Door Ewoud Sanders Elementen in ‘De barmhartige jood’ doen enigszins denken aan de parabel die Jezus vertelt over de barmhartige Samaritaan (Lucas 10:30-37). Dit verband werd ook in sommige uitgaven gelegd. Zo wordt in Pligt en belang (1814 en 1853) in een noot naar dit Bijbelse verhaal verwezen. ‘De barmhartige jood’ is minstens elf keer … [Lees meer...] over‘De barmhartige jood’ (1781)
Het Joodje (1923)
Jeugdverhalen over joden (7) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Het Joodje is geschreven door W.J.C. Blomberg-Zeeman (1877-1950). Tussen 1914 en 1939 schreef zij ruim dertig protestantse jeugdboeken. Het ging voornamelijk om zondagsschoolboekjes met titels als Hij zorgt voor u; Verwende Ben en Tom’s kerstfeest in Nederland. Blomberg-Zeeman schreef … [Lees meer...] overHet Joodje (1923)
‘De dankbare jood’ (1781)
Jeugdverhalen over joden (6) Door Ewoud Sanders De oorspronkelijke versie van dit verhaal verscheen in 1780 onder de titel ‘Der dankbare Jude’ in Kinderzeitung, een uitgave van de Duitse theoloog, pedagoog en schrijver Christian Gottfried Boeckh (1732-1792). De eerste Nederlandse vertaling werd een jaar later opgenomen in Geschenk voor de jeugd, een uitgave die was … [Lees meer...] over‘De dankbare jood’ (1781)
Jozef Efronski (1896)
Jeugdverhalen over joden (5) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Adriaan Doeleman (1848-1918), de auteur van Jozef Efronski, was het grootste deel van zijn leven werkzaam in het onderwijs: als onderwijzer, als schoolhoofd, als aardrijkskundeleraar en examinator. Hij schreef verschillende schoolboeken en maakte een wandkaart van Europa voor het … [Lees meer...] overJozef Efronski (1896)
Ridder Silkema en horige Tjarda (1938)
Jeugdverhalen over joden (4) Door Ewoud Sanders Ridder Silkema en horige Tjarda verscheen in de ‘Roomsche Keur Serie’ en was bestemd voor kinderen vanaf tien jaar. Het joodse personage, de straatverkoper Miriam, is er met de haren bijgesleept en wordt uitgesproken antisemitisch beschreven. ‘Zwijg, hond van een Jood.’ In 1948 werd dit boek nog aanbevolen voor … [Lees meer...] overRidder Silkema en horige Tjarda (1938)
Het vreemde meisje in Boshuizen (1964)
Jeugdverhalen over joden (3) In jeugdverhalen over jodenbekering komen geregeld spugende joden voor. Weinig auteurs maakten het zo bont als schoolmeester Lein Janse in Het vreemde meisje in Boshuizen. Saartje Boasson, de hoofdpersoon in dit positief ontvangen onderduikverhaal, begint bij wijze van reflex te spugen zodra zij de naam van de Heiland hoort. Herkomst en … [Lees meer...] overHet vreemde meisje in Boshuizen (1964)
’t Jodinnetje van Elspeet (1895)
Jeugdverhalen over joden (2) Door Ewoud Sanders ’t Jodinnetje van Elspeet is een klassieker. Tussen 1895 en 1950 beleefde dit boek zes drukken. De zin ‘Nathan is een eerlijke jood en geen smous’ werd na de eerste druk aangepast. Koningin Wilhelmina en prinses Juliana hadden zo’n bewondering voor dit boek, dat zij de schrijfster persoonlijk opzochten. Herkomst en … [Lees meer...] over’t Jodinnetje van Elspeet (1895)
Het Paaschfeest van Roosje Breetveld (1878)
Jeugdverhalen over joden (1) Door Ewoud Sanders Vorig jaar promoveerde ik op een onderzoek naar jeugdverhalen over jodenbekering. In mijn proefschrift, getiteld Levi’s eerste kerstfeest, worden 13 katholieke en 67 protestantse bekeringsverhalen samengevat en geanalyseerd. Inmiddels heb ik nog een paar van die verhalen gevonden. Daarnaast vond ik nog allerlei andere … [Lees meer...] overHet Paaschfeest van Roosje Breetveld (1878)
