Subject:	Neder-L, no. 9908.a
From:	BJP Salemans
Reply-To:	Elektronisch tijdschrift voor de neerlandistiek
Date:	Fri, 13 Aug 1999 23:47:47 +0200
Content-Type:	TEXT/PLAIN

                           *********************
*-Achtste-jaargang--------- Neder-L, no. 9908.a -----------ISSN-0929-6514-*
|                                                                         |
|      ************************************************************       |
|      * Neder-L, elektronisch tijdschrift voor de neerlandistiek *       |
|      ************************************************************       |
|                                                                         |
| Onderwerpen in dit bulletin:                                            |
| ============================                                            |
| (1) Vac: 9908.01: Vacature voor een hoogleraar Nederlands aan de        |
|                   Universiteit van Wenen (deadline: 25 september 1999)  |
| (2) Med: 9908.02: Concert 'De Haarlemse Bloempjes' door Batava Tempe op |
|                   zondag 22 augustus 1999 te Amsterdam                  |
| (3) Med: 9908.03: Boekenmarkt Tilburg op zondag 29 augustus 1999        |
| (4) Med: 9908.04: Zomercursus 'Literair vertalen uit het Nederlands'    |
|                   van 18 - 23 augustus te Utrecht, 24 - 27 augustus te  |
|                   Nijmegen, 28 augustus - 2 september 1999 te Antwerpen |
| (5) Web: 9908.05: AWT-discussieplatform op Internet over thema          |
|                   'Geesteswetenschappen en de Informatiemaatschappij'   |
| (6) Col: 9908.06: Linguistisch Miniatuurtje LXII: Het komt er nu pas    |
|                   echt op aan                                           |
| (7) Col: 9908.07: Column Marc van Oostendorp: NederNed, no. 32:         |
|                   Taalkunde en taalgevoel                               |
| (8) Informatie over Neder-L                                             |
|                                                                         |
*--------------------------                     --------------------------*
                           *********************

(1)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Wed, 11 Aug 1999 14:01:20 +0200
From: "J.M. Kristel" <ivnnl@wxs.nl>
Subject: Vac: 9908.01: Vacature voor een hoogleraar Nederlands aan de Universiteit van Wenen (deadline: 25 september 1999)

==============
Vacature Wenen
==============

Am Institut f”ur Germanistik der Geisteswissenschaftlichen Fakult”at der Universit”at Wien ist die Planstelle eines/r Ausserordentlichen Universit”atsprofessors/in f”ur

Nederlandistik

ehebaldigst zu besetzen.

Bewerbungsvoraussetzung sind eine der Verwendung entsprechende abgeschlossene inl”andische oder ausl”andische Hochschulbildung, eine an einer “osterreichischen Universit”at erworbene oder gleichwertige ausl”andische Lehrbefugnis (venia docendi) oder eine der Lehrbefugnis als Universit”atsdozent/in gleichzuwertende wissenschaftliche Bef”ahigung f”ur das Fach, das der zu besetzenden Planstelle entspricht, p”adagogische und didaktische Eignung, die Eignung zur F”uhrung einer Universit”atseinrichtung, der Nachweis der Einbindung in die internationale Forschung.

Der/die Kandidat/in soll die Nederlandistik in Forschung und Lehre breit vertreten, ein Forschungsschwerpunkt soll im Bereich der neueren niederl”andischen Literaturwissenschaft liegen. Erfahrung in der internationalen Forschungskooperation ist dringend erw”unscht. Da die Nederlandistik eine im Aufbau befindliche Studienrichtung ist, werden organisatorische F”ahigkeiten und mehrj”ahrige Erfahrung in einer vergleichbaren Position erwartet.

Bewerbungen sind unter Beischluss eines Curriculum vitae, einer Publikationsliste und eines “Uberblicks “uber die Lehrveranstaltungs- und Vortragst”atigkeit bis 25. September 1999 an das
Dekanat der Geisteswissenschaftlichen
Fakult”at der Universit”at Wien
Dr. Karl Lueger-Ring 1
A-1010 Wien
zu richten.

Aufgrund des Frauenf”orderungsplanes im Wirkungsbereich des Bundesministeriums f”ur Wissenschaft und Verkehr werden Frauen bei gleicher Qualifikation bevorzugt aufgenommen.

Medegedeeld door:
IVN, Internationale Vereniging voor Neerlandistiek
Raadhuisstraat 1,
2481 BE Woubrugge
tel.: + 31 172 51 82 43
fax: + 31 172 51 94 41
e-mail: ivnnl@wxs.nl
website: http://www.wxs.nl/~ivnnl/

(2)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Mon, 9 Aug 1999 11:32:23 +0100
From: Natascha Veldhorst <Natascha.Veldhorst@meertens.knaw.nl>
Subject: Med: 9908.02: Concert 'De Haarlemse Bloempjes' door Batava Tempe op zondag 22 augustus 1999 te Amsterdam

================================
Concert ‘De Haarlemse Bloempjes’
================================

Op 22 augustus a.s. speelt Batave Tempe, Ensemble voor Nederlandse Taal en Muziek, bij de officiele opening van het Amsterdamse Museumplein. Programma: De Haarlemse Bloempjes (17e -eeuwse liedjes uit Haarlem, die eerder dit jaar als bloemlezing verschenen bij uitgeverij Arcadia). Tussen 12 en 16 uur wordt het programma drie keer gespeeld voor de geinteresseerde voorbijganger. Het geheel (zeer toepasselijk) in de buitenlucht en in historische kledij. Toegang gratis.

(3)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Sat, 7 Aug 1999 16:23:10 +0200
From: "Plato Toys" <platotoys@tip.nl>
Subject: Med: 9908.03: Boekenmarkt Tilburg op zondag 29 augustus 1999

===================
Boekenmarkt Tilburg
===================

• Datum en tijd: zondag 29 augustus: van 10.00 tot 17.00 uur
• Plaats: Centrum Tilburg: Stadhuisplein – Emmapassage – Willemsplein – Stadhuisstraat
• Circa 150 kramen
• Literair programma met 15 schrijvers
• De winkels in het centrum zullen op deze zondag geopend zijn.

Op zondag 29 augustus 1999 organiseert de Stichting P.J. Cools MSC voor de tweede maal een boekenmarkt in het centrum van Tilburg onder de noemer ‘Boeken rond het Paleis’. In circa 150 kramen zullen handelaren en particulieren hun oude en nieuwe boeken aan de man proberen te brengen. Verder is er op de markt plaats voor kramen waarin culturele instellingen, verbonden met de literatuur of het boek, zich presenteren.

De markt zal verlevendigd worden met muziek en met optredens van schrijvers. Er zijn 15 schrijvers / voordrachtskunstenaars gecontracteerd: Martin Ros, Huub van der Lubbe, Marcel M”oring, Yvonne Kronenberg, Yvonne Keuls, Sevtap Baycili, Jace van der Ven, Christian Maurer, Maarten van der Elzen, Albert Megens, Eddie Besselsen, Nick J. Swarth, Hagar Peters, Robert Haasnoot, Dennis Wilgenhof.

De markt is geconcentreerd rond het Paleis-Raadhuis, dat een fraai decor vormt voor de vele boekenkramen. Vandaaruit kent de markt uitlopers naar de kerk van het Heike, de Emmapassage, en de Openbare bibliotheek op het Koningsplein.

De winkels in het centrum van de stad zullen die dag geopend zijn.

Ook de Openbare bibliotheek is open. U kunt er zowel terecht voor de normale uitleen, als voor een markt waarop afgeschreven bibliotheekboeken worden verkocht.

Meer informatie: http://www.xs4all.nl/~literair/
Of bel met: Jos de Vet, 013-5333801.

(4)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Thu, 12 Aug 1999 12:27:59 +0200
From: Karlijn Piek <karlijn.piek@let.uu.nl>
Subject: Med: 9908.04: Zomercursus 'Literair vertalen uit het Nederlands' van 18 - 23 augustus te Utrecht, 24 -27 augustus te Nijmegen, 28 augustus - 2 september 1999 te Antwerpen

==================================================
Zomercursus ‘Literair vertalen uit het Nederlands’
==================================================

Aan de Zomercursus ‘Literair vertalen uit het Nederlands’ doen 27 beginnend literair vertalers mee die Frans, Spaans, Portugees en Italiaans als moedertaal hebben. Deze toekomstige verbreiders van de Nederlandstalige literatuur in Zuid-Europa zijn na een zorgvuldige selectie tot de cursus toegelaten.
Tijdens de cursus bespreken de cursisten vertalingen van Nederlandstalig literair werk die zij voorafgaand aan de cursus hebben gemaakt.

Op vrijdag 27 augustus bezoekt auteur F. Springer de cursus op de Katholieke Universiteit Nijmegen. De cursisten kunnen de auteur vragen stellen die zijn gerezen bij het vertalen van zijn werk. Ook zullen zij een collectief gemaakte vertaling van het verhaal ‘Happy Days’ (uit: ‘Zaken overzee’) aan de auteur presenteren.
Op donderdag 2 september spreken de cursisten in Antwerpen met auteur Paul de Wispelaere. De bijeenkomst vormt tevens de feestelijke afsluiting van de cursus.

De zomercursus is een initiatief van de Nederlandse Taalunie en wordt georganiseerd door de Universiteit Utrecht in samenwerking met de Katholieke Universiteit Nijmegen, de Katholieke Vlaamse Hogeschool en het Hoger Instituut voor Vertalers en Tolken van de Hogeschool Antwerpen.

De officiele opening vindt plaats op woensdag 18 augustus vanaf 10.30 uur in de Senaatszaal van het Academiegebouw van de Universiteit Utrecht (Domplein 29, Utrecht).

Voor verdere informatie:
Karlijn Piek – Universiteit Utrecht – 030-2536342.
Vanaf 17 augustus: 06-26440658.

(5)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Fri, 13 Aug 1999 13:49:03 +0200
From: P.J. Verkruijsse <piet.verkruijsse@hum.uva.nl>
Subject: Web: 9908.05: AWT-discussieplatform op Internet over thema 'Geesteswetenschappen en de Informatiemaatschappij'

===================================================
AWT-discussieplatform op Internet over thema
‘Geesteswetenschappen en de Informatiemaatschappij’
===================================================

De Adviesraad voor Wetenschaps- en Technologiebeleid (AWT) heeft op Internet een discussieplatform geopend over het thema ‘Geesteswetenschappen en de Informatiemaatschappij’. Dit platform maakt deel uit van een AWT-verkenning die tot doel heeft het identificeren van maatschappelijke vragen rondom de informatiemaatschappij waaraan de geesteswetenschappen een bijdrage kunnen leveren. Deze AWT-verkenning is nu in de fase van het preciseren van de vraagstelling en het identificeren van actoren die de vraagstelling het beste kunnen uitwerken.

Zal de informatiemaatschappij drastische veranderingen teweegbrengen? Roepen deze veranderingen fundamentele vragen op waaraan de geesteswetenschappen een bijdrage kunnen leveren? Zijn de geesteswetenschappen toegerust om de veranderingen te zien, te duiden en waar nodig te beinvloeden? Aan welke kennis zal de samenleving behoefte hebben?

U kunt op het discussieplatform uw mening geven, reageren op de mening van anderen, u opgeven als belangstellende voor deze discussie. Het adres is: http://www.awt.nl/

(6)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Wed, 04 Aug 1999 10:11:46 +0100
From: Peter-Arno Coppen <P.A.Coppen@let.kun.nl>
Subject: Col: 9908.06: Linguistisch Miniatuurtje LXII: Het komt er nu pas echt op aan

===============================
Linguistisch Miniatuurtje LXII:
Het komt er nu pas echt op aan
===============================

Zo, jongens en meisjes, na een maandje luieren gaan we er weer eens lekker tegenaan met onze cursus “Anatomie van de Levende Taal”. Nee, dat hadden we helemaal niet de vorige maand ook al, toen ging het over Nijhoff en dat is een… Juist Menno, een dichter! Dus, waar ging het de vorige keer over? Inderdaad, ‘letterkunde’, en dat is heel iets anders. Nou zullen jullie zeggen, wat is dat voor een chaos bij die lessen Nederlands, maar er is wel degelijk een verband, let maar eens op.

We gaan ons vandaag bezig houden met de ontleding van de zin -Eddy, kan dat mobieltje af? Ja? Dank je wel. Nog anderen met een onstuitbare drang tot communicatie? Nee, nou even niet allemaal tegelijk, zo kan-ie wel weer. We gaan ons bezighouden met de ontleding van de zin ‘Het komt er nu op aan dat je goed oplet’… Nee, dat is de zin. Vingers?

Niemand een idee waar het bij deze zin om gaat? Hoeveel persoonsvormen tel je? Een? Bijna goed! Twee? Biedt er iemand meer? Drie? Welke zijn dat dan? ‘Komt’, inderdaad en … ‘oplet’, juist. Meer pv’s hebben we niet. Goed. We hebben twee persoonsvormen, dus ook twee zinnen. Dan nu de volgende vraag: staan die zinnen in de hoofdzinsvolgorde of in de bijzinsvolgorde? Laten we beginnen met de zin rond de persoonsvorm ‘komt’. Carry? Hoofdzinsvolgorde? Ja, dat is wel goed, maar hoe weet je dat? Aha, omdat de werkwoorden gescheiden staan als je er een hulpwerkwoord bij zet. Dat klopt helemaal. Maak van ‘Het komt er nu op aan…’ bijvoorbeeld ‘Het zal er nu op aankomen’ en je ziet dat ‘zal’ en ‘komen’ -Hee, het is trouwens ‘aankomen’, zien jullie dat?- dat die niet naast elkaar staan. Dat is dus hoofdzinsvolgorde. En nu die andere zin. Dat is… inderdaad bijzinsvolgorde, want? Heel goed, Adriaan, maak er bijvoorbeeld van ‘…dat je blijft opletten’ en de werkwoorden staan onlosmakelijk bij elkaar.

Mooi, we hebben nu hoofdzinsvolgorde en bijzinsvolgorde, dat is dus een klassiek geval van onderschikking. Een bijzin ingebed in de hoofdzin. ‘Het komt er nu op aan dat je goed oplet.’ Maar daarmee zijn we dan meteen bij de centrale vraag van deze les aangeland, namelijk: wat voor functie heeft die bijzin? Wie heeft daar ideeen over? Hans? Nee, bijwoordelijke bijzin kan ik niet goed rekenen. Er zijn inderdaad taalkundigen van naam die er zo over denken, en misschien wel niet ten onrechte, maar voorlopig ontleden we nog op de klassieke manier dus ik wil iets anders horen. Iemand anders?

Wie zei daar ‘onderwerpszin’? Annelies? Ja, dat is niet zo gek gedacht. Waarom denk je dat? Vanwege het woordje ‘het’ dat het voorlopig onderwerp is, kijkkijk. Heeft iemand daar iets tegen in te brengen? Nicole? Voorzetselvoorwerpszin! En waarom? Het voornaamwoordelijk bijwoord ‘erop’ is voorlopig voorzetselvoorwerp. Inderdaad, dat zou ook heel goed kunnen!

Tja, daar zitten we dan met de gebakken peren. ‘Het’ is inderdaad het onderwerp van de zin, en ‘erop’ is inderdaad het voorzetselvoorwerp. Maar bij welk van de twee hoort die bijzin nou? En misschien wel belangrijker: hoe kunnen we dat bepalen? Ja jongens, “de betekenis”, wat heb ik nou aan zo’n vage term! Hoe vaak heb ik het al niet gezegd: je kunt de juiste ontleding uiteindelijk altijd wel controleren aan de hand van de betekenis van de zin, maar de daadwerkelijke ontleding is meer gebaat bij praktische hulpmiddelen. Stel je voor dat je een voetballer bent: je kunt nog zo goed in je hoofd hebben hoe je de bal in de kruising wil curven, maar als je niet jarenlang dagelijks de techniek geoefend hebt wordt het heel lastig, he Johan?

Andere middelen dus. Onderwerp in het meervoud zetten, ja dat zou je misschien denken, maar dat wordt in dit geval moeilijk. Je kunt een bijzin niet in het meervoud zetten, dus je moet ‘m vervangen door een woordgroep. Wat zeg je, Annelies? ‘Twee dingen komen er nu op aan: dat je oplet en nog iets anders’, ja dat lijkt wel een goede zin. Jongens, Annelies lijkt gelijk te hebben. Of moet het zijn: ‘Het komt nu op twee dingen aan’? Ja, dat kan ook wel. Komkom, geen paniek, verwarring is ‘leuk’! Een andere test dan? ‘Wie’ of ‘wat’ vragen? Tja, dat is weer betekenis, dus daar hebben we voorlopig niks aan. Heel goed, Henk! ‘Rechts-dislocatie’, dat is ook een mogelijkheid! Hoe gaat dat dan in zijn werk?

Let eens even op, jongens en meisjes, moet het nu zijn ‘Waar het op aankomt is dat je goed oplet’ of ‘Wat erop aankomt is dat je goed oplet’? Ja, denk maar even na, ik hoor die grijze cellen knarsen! Wat vinden we van de eerste zin? Wel goed? En in overeenstemming met de oorspronkelijke betekenis? Ja, nu mag je de betekenis wel in aanmerking nemen, want we zijn een variant aan het controleren, nietwaar? En de tweede zin? Veel minder, inderdaad, maar hij lijkt niet helemaal fout. Nou, daar komen we zometeen op terug. Stel dat die eerste variant goed is, wat bewijst dat? Inderdaad, dat de ontleding ‘voorzetselvoorwerpszin’ -Goed zo, Nicole!- in elk geval goed is.

Maar waarom klinkt die tweede variant dan niet helemaal fout? Niemand? Misschien wel omdat hij syntactisch wel correct is, maar semantisch niet. De betekenis klopt niet, zodat de controle onzin oplevert. Kan iemand me een andere invulling van de bijzin geven waarbij die tweede variant wel een goede zin is? Frederique? Juist, iedereen gehoord? ‘Wat er nu op aankomt is of het zal lukken’. Valt er iemand iets op aan die invulling? Natuurlijk, het is een of-zin in plaats van een dat-zin! Maar hoe zit dat nu? Is een of-zin bij ‘aankomen’ altijd onderwerp en een dat-zin altijd voorzetselvoorwerp? Nee, dat klopt niet, want ‘Waar het nu op aankomt is of je goed je best doet’ is een goede zin, en daar is dus de of-zin voorzetselvoorwerp.

Als we goed kijken naar de constructie met ‘aankomen’, dan zien we dat het een ‘iets komt op iets aan’-constructie is, met andere woorden, we hebben een gewoon onderwerp en een gewoon voorzetselvoorwerp. Het onderwerp is een ‘resultaat’, dat afhankelijk is van een ‘gebeurtenis’ (of misschien wel eerder: een ‘handeling’): het voorzetselvoorwerp. Bijvoorbeeld: ‘Succes komt aan op hard werken’. Ja ik weet wel dat dat betekenis is, maar nu mag het. In principe kunnen beide de vorm van een bijzin aannemen, maar niet tegelijk: ‘Of je succes hebt komt erop aan dat je hard werkt’ is toch een beetje een gekke zin. In ieder geval is dat onderwerp nooit een dat-zin. Het is niet ‘Dat je succes hebt komt aan op hard werken’. Maar het voorzetselvoorwerp is soms een dat-zin: ‘Succes komt erop aan dat je hard werkt’, en soms een of-zin: ‘De mate van succes komt erop aan of iedereen zijn best doet’. Daar kun je geen ‘dat’ van maken.

Er is nog een andere controle. Kijk eens naar de intonatie van een onverdachte onderwerpszin en die van een voorzetselvoorwerpszin. We nemen voor de laatste ‘Het ziet er naar uit dat het gaat regenen’. Wat opvalt is dat je deze zin in een intonatiegroep kunt uitspreken, met geleidelijke stijging tot op ‘regenen’. Nu een typische onderwerpszin: ‘Het ziet er niet uit wat je doet’. ‘Eruit’ is hier een loos voorzetselvoorwerp, en de zin moet dus het onderwerp zijn. Maar wat zien we? Nu zijn er twee intonatiegroepen: de toonhoogte stijgt tot op ‘uit’, en dan kun je ofwel dalen tot het einde van de zin, ofwel laag beginnen en licht stijgen tot ‘doet’. Dat is dus heel anders. En wat doen we nu bij ‘Het komt er nu op aan dat je goed oplet’. Zien jullie wel? Hetzelfde beeld als bij de rechts-dislocatie. Voorzetselvoorwerpintonatie is in dit geval het beste, maar de andere intonatie is OK bij andere invulling, bijvoorbeeld: ‘Het komt er nu echt op aan of je dat zal lukken.’

OK, zijn we er nu uit? Wat zei je, Simon? Wat is het verband met het vorige college? Goede vraag, maar dat is dan meteen het huiswerk voor de volgende keer: ontleed de zin ‘Het komt er nu op aan wat je antwoordt’. Ik wil een gemotiveerde ontleding met de consequenties voor de woordsoortbenoeming. Schriftelijk, inleveren voor vrijdag 12:00. Heb ik in het weekeinde ook wat te doen.

Peter-Arno Coppen

(7)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Thu, 12 Aug 1999 15:15:13 +0200
From: Marc van Oostendorp <oostendo@euronet.nl>
Subject: Col: 9908.07: Column Marc van Oostendorp: NederNed, no. 32: Taalkunde en taalgevoel

=========================================
NederNed, no. 32: Taalkunde en taalgevoel
=========================================

Aan mensen met taalgevoel heb ik een broertje dood. Ze hebben vaak zo weinig plezier in het leven. Muziekliefhebbers kunnen nog wel eens enthousiast vertellen over een mooie opname van de Winterreise zonder de hele tijd aan je kop te zeuren over het deuntje dat het 8-uurjournaal inluidt.
Vogelliefhebbers leven hun liefde niet alleen maar uit door ingezonden brieven te schrijven over de lelijkheid van de tegenwoordige duiven op de Dam. Van sommige francofielen heb je de indruk dat ze liever over een fles goede wijn praten dan over een natte kurk. Maar voor taalminnaars lijkt de ergernis zwaarder dan het enthousiasme: hen hoor je nooit over een prachtige nieuwe ontwikkeling in de taal, hen hoor je alleen maar klagen over hoe lelijk alles is en hoeveel lelijker alles almaar wordt.

Dan maar geen taalgevoel. Er zijn mensen die denken dat taalkundigen zich nooit ergeren omdat ze tijdens hun studie gehersenspoeld zijn om alles even interessant te vinden. In een artikeltje op de achterpagina van NRC Handelsblad (21 juli 1999) beweert Rudy Kousbroek zelfs dat het een aangeboren gebrek is van taalkundigen dat ze verstoken zijn van het juiste gevoel. En een psychologische verklaring voor dat gebrek heeft hij ook: “De waarheid is pijnlijk, maar eenvoudig: taalkundigen hebben geen taalgevoel. Vermoedelijk is dat de reden dat ze voor het vak hebben gekozen, het is een onderdeel van het merkwaardige verschijnsel dat juist mensen die niet kunnen schrijven in de taalwetenschap terechtkomen en dan oordelen willen uitvaardigen die voor iedereen bindend moeten zijn.”

Het stukje van Kousbroek is om allerlei redenen interessant. Rationele argumenten worden er niet in gegeven en eigenlijk wordt er alleen maar in gescholden (de taalkundige wordt in dit korte stukje behalve gebrek aan taalgevoel ook nog mallotigheid, principeloosheid, hovaardij, reactonairheid en onheil aangewreven). Dat taalkundigen nu juist bij uitstek de bevolkingsgroep vormen die “niet kunnen schrijven”, wordt zonder nadere toelichting geponeerd: schrijven taalkundigen gemiddeld slechter dan pakweg bakkers, architecten of dominees? Het enige min of meer concrete bewijs voor het gebrek aan taalgevoel is het volgende: “Wat is een taalkundige? Een taalkundige is iemand die, om maar een eenvoudig algemeen kenmerk te noemen, niet hoort dat pannenkoek, hartenkreet, zielenpijn en ruggengraat slecht klinken.”

Het is makkelijk om hier flauwe grapjes over te maken — ik ben kennelijk een taalkundige want ik hoor inderdaad niet hoe je woorden spelt — maar er is iets veel interessanters aan de hand. Hier is iemand machteloos woedend. Waarom toch?

Interessant is Kousbroeks opmerking dat taalkundigen “oordelen willen uitvaardigen die voor iedereen bindend moeten zijn”. Het is volkomen onduidelijk waarop die opmerking gebaseerd is. Wie wil er nu van dat soort “oordelen uitvaardigen”? Zolang het gaat over de spelling staat het natuurlijk iedereen vrij te “hartebloed” of “hartenbloed” te schrijven, zeker als hij of zij geen ambtenaar is en ook niet op school zit. (Mij maakt het trouwens sowieso niet uit, ik hoor het verschil toch niet.)

Uiteindelijk is het volgens mij een kwestie van macht. Op de een of andere manier heeft bij taalliefhebbers zoals Kousbroek de gedachte postgevat dat iedereen op dezelfde manier moet schrijven en dat er een officiele spelling moet zijn. Wie moet die regels opstellen? De taalkundigen weigeren dat te doen, want die willen nu juist helemaal geen oordelen uitvaardigen — Kousbroeks stukje was een reactie op een column van Liesbeth Koenen waarin ze dat nu juist, tot Kousbroeks ergernis, uitlegde. De spelling zou dan heel andere regels moeten volgen: namelijk die van het taalgevoel van die gelukkigen die over een dergelijk gevoel beschikken. Aan hen zou de macht over de taal gegeven moeten worden. (Het enige probleempje dat ik dan voorzie is dat je zou moeten aanwijzen wie nu eigenlijk beschikt over het fijnste taalgevoel; naar aanleiding van het stukje van Kousbroek zijn er natuurlijk ook weer meerdere ingezonden brieven verschenen die deze of gene afschuwelijke misser in het artikeltje wisten aan te wijzen.)

Ik zou die macht over het Groene Boekje ook best aan de taalliefhebbers willen geven; ik pas me wel aan, het maakt mij werkelijk niet uit. Kousbroek maakt trouwens in dit verband ook een onderscheid dat volgens mij heel zinnig is. Hij zegt: die taalkundigen beroepen zich altijd maar op het natuurlijke van taalontwikkelingen. “De hele gedachte dat er sprake zou kunnen zijn van enige kunstigheid met betrekking tot taal, dat is voor deze taalkundigen irrelevant, onvoorstelbaar, het valt buiten hun horizon.”

En dat is volgens mij precies wat het probleem is. Je kunt taal zien als iets natuurlijks en als iets kunstigs. Allebei de visies zijn volkomen legitiem (zoals altijd als het over mensen gaat) en complementair aan elkaar. In die zin hebben taalkundigen die tegen de taalliefhebbers zeggen: “je moet je niet druk maken, want al die veranderingen zijn natuurlijk” ongelijk. Alle verval is natuurlijk volgens de wet van de entropie, maar daarom hoeft men zich er nog niet bij neer te leggen. Tegelijkertijd hebben de taalliefhebbers weer ongelijk als ze de taalkundigen verwijten geen prachtig proza te kunnen schrijven. Dat is toch een beetje alsof je een chemicus verwijt dat hij niet geweldig goed kan koken.

Het natuurlijke en het kunstmatige zijn twee dimensies van het veelvormige object dat taal is; jammer genoeg lijken beide partijen in dergelijke discussies dat meestal niet in te zien. Dat is een bron van veel verwarring.
Tot welke partij je uiteindelijk hoort is een kwestie van karakter. Taalkundigen moeten daarom niet uitleggen aan taalliefhebbers waarom ze zich niet moeten ergeren, want tegen ergernis valt niets in te brengen. Hooguit zouden ze desgevraagd een heel enkele keer kunnen uitleggen waarom het net zo min zin heeft een taalkundige over dergelijke kwesties om een oordeel te vragen als een willekeurige andere taalgebruiker. Een taalkundige heeft misschien niet minder taalgevoel dan een gemiddelde taalgebruiker, maar ook zeker niet meer.

Er zijn in de wereld twee nauw verwante maar toch te onderscheiden dingen, die we door een ongelukkig noodlot allebei ’taal’ noemen. Het ene is een ding om je aan te ergeren. Het andere is een ding om je over te verbazen en te verheugen.

Marc van Oostendorp

(8)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=

*-------------------------------------------------------------------------*
|                                                                         |
| Informatie over Neder-L:                                                |
| ========================                                                |
| Algemene informatie opvragen over Neder-L: stuur mail naar              |
|   listserv@nic.surfnet.nl met daarin de boodschap: GET NEDER-L INFO     |
| Abonnement nemen op Neder-L: stuur mail naar listserv@nic.surfnet.nl    |
|   met als boodschap: SUB NEDER-L uw-voornaam/voorletters uw-achternaam  |
| Neder-L op het web/WWW: Neder-L-nummers zijn vanaf januari 1997 in      |
|   web-formaat te lezen via: http://baserv.uci.kun.nl/~salemans/         |
|   Nadere informatie over Neder-L in web-formaat: zie artikel 9706.01    |
|   Er is ook een WWW-archief met alle e-mailversies van Neder-L sinds    |
|   juni 1992, dat ook op trefwoord doorzocht kan worden; de URL van dit  |
|   listserv-archief: http://listserv.surfnet.nl/archives/neder-l.html    |
| Neder-L wordt ook verspreid via de Internet-newsgroup bit.lang.neder-l  |
| Oude Neder-L-bulletins opvragen: stuur mail naar listserv@nic.surfnet.nl|
|   met daarin een boodschap als: GET NEDER-L LOG9206                     |
|   (resultaat: logboek met Neder-L-artikelen van juni '92 wordt gestuurd)|
|   Of maak gebruik van het listserv-archief (zie enkele regels hierboven)|
| Bijdrage voor Neder-L opsturen: stuur mail naar neder-l@nic.surfnet.nl  |
| Contact met redactie: stuur mail naar Salemans@baserv.uci.kun.nl, naar  |
|   Willem.Kuiper@hum.uva.nl, naar Piet.Verkruijsse@hum.uva.nl (voor de   |
|   evenementenagenda), naar Marc.van.Oostendorp@meertens.knaw.nl (voor   |
|   neerlandistiek op het Web), of naar P.A.Coppen@let.kun.nl             |
*-------------------------------------------------------------------------*

*-Einde-------------------- Neder-L, no. 9908.a --------------------------*