• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Lit: Dissertatie Ute K. Boonen verschenen over Middelnederlandse oorkondetaal in de 13e en 14e eeuw

26 augustus 2010 door Ben Salemans Reageer

De onlangs verschenen dissertatie van Ute K. Boonen biedt een overzicht van de verschriftelijking van het Middelnederlands door het proces van de vertaling van formules uit het Latijn (Vorlagen), van de normering van het Middelnederlands als oorkondetaal (Normierung) en de regionale elementen in de verschillende schrijfdialecten (Sprachgebrauch), met name lexicale verschillen in de verwoording van de notificatio-formule en syntactische verschillen met betrekking tot de werkwoordelijke eindgroep.

Tijdens de middeleeuwen wordt het Latiijn als traditionele oorkondetaal geleidelijk door de volkstalen vervangen. Dit proces dat onder andere samenhangt met het ontstaan van de steden en de opkomst van de burgerij begint in het zuidwesten van Europa en zet zich met een tijdelijke vertraging voort in noordelijke en oostelijke richting. In de Nederlanden wordt het Latijn tijdens de 13de en 14de eeuw door het Middelnederlands afgelost.

Het proces van de verschriftelijking van het Middelnederlands en de verhouding tussen Latijn en volkstaal staan de laatste jaren volop in de belangstelling. Deze studie onderzoekt hoe scribenten bij de verwoording van Latijnse formules in het Middelnederlands te werk gaan. Wordt het Latijn letterlijk vertaald? Ontwikkelt er zich een eigen Middelnederlandse vaktaal? De analyse van ruim 2000 documenten laat zien dat de middeleeuwse scribenten bepaalde formules als model selecteren, maar zich geleidelijk van het Latijnse model emanciperen.

Hoewel het taalgebruik in de oorkonde vrij stereotiep is, kunnen lexicale en syntactische verschillen worden vastgesteld die door het gebruikte schrijfdialect te verklaren zijn. Ten noorden van de lijn Middelburg-Maastricht gebruiken de scribenten het Latijnse protestari (be-/getuigen) als model en vertalen dit met oorkonden bzw. oorkonden ende kennen (in de Hollandse steden en in Brabant) of met varianten van tughen en bekennen (Gelderland, Overijssel, Groningen). Ten zuiden van de lijn Middelburg-Maastricht krijgen vertalingen van notum sit en het Franse faire à savoir de voorkeur: cont si in Brussel, kenlic si in Gent en doen te wetene resp. doen verstaen in Brugge en Utrecht.

Op syntactisch gebied toont de analyse van 3610 werkwoordelijke eindgroepen aan dat verschillende factoren de keuze voor de rode resp. groene volgorde (Vf+V resp. V+Vf) in het Middelnederlands bepalen. Zo is de volgorde mede afhankelijk van het gebruikte hulpwerkwoord: de rode volgorde komt in tweeledige eindgroepen met hebben vaker voor dan bij zullen of zijn. Ook de context van de eindgroep heeft invloed op de volgorde. Een kort middenstuk en een ingevulde laatste zinsplaats bevorderen het gebruik van de rode volgorde, die in deze omstandigheden in absoluut opzicht zelfs vaker dan de groene volgorde wordt gebruikt: bij zullen komt de rode in meer dan 59%, bij hebben zelfs in meer dan 64% van de werkwoordelijke eindgroepen voor.

De invloed van de verschillende factoren is echter in de twee onderzochte tijdsvakken niet dezelfde. En ook geografisch gezien zijn de factoren niet overal in het Middelnederlandse taalgebied even bepalend. Algemeen wordt de groene volgorde in het zuiden van het taalgebied minder vaak gebruikt dan in het noorden; of anders gezegd: ten noorden van de lijn Middelburg – Maastricht is de voorkeur voor groen aanzienlijk groter dan ten zuiden van deze lijn.

Ute K. Boonen: Die mittelniederländische Urkundensprache in Privaturkunden des 13. und 14. Jahrhunderts: Vorlagen, Normierung, Sprachgebrauch. (Dissertation.) Niederlande-Studien Bd. 47, Münster: Waxmann, 2010. 386 p., gebonden, ISBN 978-3-8309-2330-5, EUR 42,90.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Pas verschenen

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • De wenschen

Naauwlijks vraagt hy geld en goed,
Of hy zwemt in overvloed.
Straks begeert hy vrouwenmin:
Hy verzadigt zich daar in.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Agenda

18-20 november 2025: Congres Studie Nederlands in Indonesië 2025

18-20 november 2025: Congres Studie Nederlands in Indonesië 2025

16 juni 2025

➔ Lees meer
5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

15 juni 2025

➔ Lees meer
20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

14 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1988 Cornelia Brinkman
1999 Antonin van Elslander
➔ Neerlandicikalender

Media

De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d