Stel: je gaat een boekwinkel binnen, geen elektronische, maar zo’n boekwinkel met een adres in een straat en met een winkelruit waarin de nieuwste aanwinsten staan te prijken. Stel, je koopt in die winkel een boek van een gerenommeerde uitgeverij, laten we zeggen de beroemde biografie van Multatuli door Dik van der Meulen. Dolblij ga je naar huis, want vele jaren nadat het boek verschenen is en zelfs een AKO-prijs gekregen heeft, kun je het dan eindelijk lezen.
Dan kom je thuis, begint te lezen, maar al snel ontdek je iets vervelends: op bijna iedere bladzijde van het boek staat wel een drukfout. Hier hebben ze eens een spatie teveel gezet, daar een verkeerde letter getiept, en zo gaat het door. Normaal gesproken let je helemaal niet zo op dat soort dingen, je hebt een slechte naam onder redacteuren voor de hardnekkige typefouten die je zelf steeds over het hoofd ziet, maar dit gaat echt te ver. Op een bepaald moment besluit je het systematisch bij te houden:

P. 454
lijstermannetj e ipv lijstermannetje

P. 454
gebedvan den ipv gebed van den

P. 457
dathy ipv dat hy

Je houdt dit ongeveer honderd pagina’s vol en gaat dan terug naar de boekwinkel, met je lijstje. Verwacht je dan dat de boekhandelaar zegt ‘Dank u zeer, die fouten zijn gemaakt door een stagiair, wij kunnen er niets aan doen. In de volgende druk zullen we de fouten verbeteren’? Ik denk dat je verwacht dat de boekhandelaar zijn excuses aanbiedt en een vergoeding (geld terug, ander boek zonder zoveel typefouten).
We leven steeds minder in de tijd van de adressen in strate en winkelruiten. Ik had het boek van Van der Meulen als e-boek gekocht, want dat doe ik steeds vaker, hoe erg ik het ook vind dat de uitgevers maar een paar euro per elektronisch boek minder vragen. Ik vond het boek dus inderdaad vol fouten en het was heel duidelijk waar dat aan lag: het oorspronkelijke boek was gescand en dat werd nu als elektronisch boek verkocht. Er zaten typische scanfouten in zoals i886 in plaats van 1886. Ik stuurde er uiteindelijk een e-mail over aan de uitgever, en kreeg het volgende antwoord:

Geachte heer Van Oostendorp,

Ik heb uw email ontvangen van mijn collega. Op de eerste plaats hartelijk bedankt. Wij zijn het bij Boom uitgevers helemaal met u eens dat dit niet mag gebeuren. Het omzetten naar een ebook is gedaan door een externe leverancier en wij hebben intern een controle gedaan. Bij deze controle is dit niet aan het licht gekomen en we gaan uitzoeken hoe dit kan. Verder gaan we deze titel corrigeren en opnieuw online plaatsen. Onze excuses voor het ongemak.

Met vriendelijke groet,

X.X
Coördinator Electronische Producten

Uitgeverij Boom
Prinsengracht 747-751
1017 JX Amsterdam

‘Onze excuses voor het ongemak’, was het enige dat er te melden was. Ongemak! Zo kun je het natuurlijk zien: al die zetfouten zijn maar wat ongemak, waar je als lezer wel omheen kunt lezen. Maar dan heb je maar weinig begrepen van de traditionele relatie tussen boekverkoper en lezer. Als ik op dit soort ongemak zat te wachten, zou ik niet bijna twintig euro betalen, maar illegaal e-boeken downloaden.
Inmiddels was ik verder gaan lezen en had ontdekt dat de bijlagen (enkele honderden pagina’s met door Van der Meulen ontdekte documenten en dergelijke) niet eens geopend konden worden door een ernstige fout. Ook daar schreef ik nog over naar de Coördinator, die antwoordde:

Geachte heer Van Oostendorp,

Ik ga dit nakijken. De correcties die u geconstateerd heeft worden in ieder geval doorgevoerd in een nieuwe editie van het ebook.

Met vriendelijke groet,

Dat is natuurlijk heel fijn, dat de door mij gratis en voor niets aangemelde fouten nu worden doorgevoerd. In plaats daarvan zou de uitgever beter nog eens goed naar de hele tekst kunnen kijken, want er zitten nog veel meer fouten in het bestand dan ik constateerde. Maar dat de uitgever nog niet eens belooft die verbeterde editie naar mij toe te sturen, maakt wel heel veel duidelijk over hoe zo’n uitgever zijn klanten ziet.
Nou dan niet. Van Boom koop ik geen elektronische boeken meer.