Ik verspreid bijgeloof en onzin, althans ik draag ertoe bij dat u blijft volharden in uw bijgeloof en onzin. Als u denkt dat vrijdag de dertiende gevaarlijk is, spreek ik u niet tegen, integendeel. Dat beweert althans de weblogger Taalprof.
Wat is er aan de hand? Gisterenmiddag las een twitteraarster een taaladvies op de website van Onze Taal, waarin beweerd werd dat de uitdrukking lekker smaken heus niet ongrammaticaal is, omdat het immers géén contaminatie is. Lekker ruiken is ook niet fout. De twitteraarster uitte haar verbazing over dat advies op Twitter, maar Onze Taal volhardde in haar standpunt: lekker smaken is als lekker ruiken en als de tweede wordt goedgekeurd, dan de eerste ook.
En toen kwam ik. In de woorden van de Taalprof:
En daarop deed de taalkundige @fonolog nog een duit in het zakje door op te merken dat smaken wel iets anders is dan ruiken omdat je wel kunt zeggen dat smaakt mij lekker en niet dat ruikt mij lekker, en misschien had dat ermee te maken?
Dit nu had ik niet mogen zeggen, van de Taalprof. Dat smaakt lekker is gewoon goed en daarmee uit! Wie iets anders beweert, zoals ik, spreekt onzin!
Ik hoor nu natuurlijk bedremmeld te zwijgen, maar dat doe ik niet. Het punt is: ook voor mij voelt smaakt lekker vreemd. Er knarst iets aan, dat ik niet voel bij het ruikt lekker. Dat lijkt me ook geen bijgeloof dat je zomaar zou kunnen wegwuiven zoals de Taalprof doet: het is een intuïtief gevoel dat ik heb. Misschien is het een subtiel gevoel en ik zal ook zeker niemand ernstig bekritiseren die wel lekker smaken zegt of schrijft; maar het gevoel blijft.
En eerlijk gezegd geloof ik dat de taaladviesdienst én de Taalprof juist een vergissing maken. Hun redenering is: als wij niet begrijpen waarom iets ongrammaticaal is, dan is het ook voor iedereen grammaticaal, en dan is ieder gevoel bijgelovig. Als lekker ruiken goed is, dan lekker smaken ook. (Of, volgens de Taalprof: als de aardappels smaken aangebrand goed is, dan de aardappels smaken lekker ook; helaas vind ik aangebrand smaken óók een beetje raar klinken.) Lekker smaken is geen contaminatie. En dus niet fout.
Dat is een kromme redenering. Iets wat geen contaminatie is kan desalniettemin toch verkeerd klinken. Je kunt geen ‘waterdichte redenering’ opzetten om te bewijzen dat iets goed is, simpelweg omdat taal niet een soort gesloten systeem is. De vergelijking met bijgeloof (zoals het geloof aan vrijdag de 13e waar de Taalprof mee komt) is dan ook misplaatst. Ik beweer niet dat er ‘objectief’ iets mis is met die zin – er is geen objectiviteit voor taalgevoel – maar dat de zin knarst. En dat wil ik begrijpen.
Daar was mijn interventie gisterenmiddag op Twitter voor bedoeld. Er zijn nu eenmaal verschillen tussen ruiken en smaken, dat zullen geloof ik ook mijn tegenstanders niet ontkennen:
1. – Dat smaakt mij lekker
2. – Dat ruikt mij lekker [uitgesloten]
3. – Ik smaak dat. [uitgesloten]
4. Ik ruik dat.
Waarom dit allemaal zo is, weet ik niet zo goed. Met contaminaties heeft het niet veel te maken, dat is waar. Maar het gevoel blijft.
Inmiddels een plausibele verklaring gekregen van Nina Wiedenhof op Twitter: 'Dat ruikt' zonder meer is negatief, 'dat smaakt' is positief. Daarom is 'dat smaakt lekker' dubbelop. Dat is wat er mis is!
Ik heb het idee dat het iets is in de richting van proeven/smaken versus ruiken.
Vergelijk:
1) ik ruik jou
2) ik proef jou / ik smaak jou
Beste Marc,
je zegt 'Ik smaak dat' is uitgesloten, maar daarop bestaat toch een uitzondering die je wellicht even over het hoofd zag: je kunt tenslotte zeggen 'dat je het genoegen gesmaakt hebt om…'. Dat betekent dus dat ook smaken die dubbele betekenis/functie kan hebben, die ruiken heeft.
Daarnaast heb ik dan nog de opmerking dat 'het smaakt lekker' voor mij helemaal niet wringt. Dat is voor mij, met mijn 54 levensjaren, dus een even belangrijke constatering als dat wèl wringen is voor jou. Dat is uiteraard geen bijgeloof, maar gewoon een persoonlijke waarneming, die veroorzaakt kan zijn door allerlei situaties, variërend van een spraakgebrek van je moeder tot regionale taalvariaties. Geen bijgeloof maar ook geen grammaticale wet, lijkt me.
Quaestie van opvoeding. Als je geleerd hebt dat 'lekker' of 'aangebrand smaken' niet kan, dan knarst er wat. Zeg je al je hele leven 'dat smaakt vies' dan niet.
Mijn groeten (die altijd hartelijk zijn)
Smaak is niet per definitie positief, vergelijk nasmaak/bijsmaak: daar is juist het tegengestelde het geval. Ik geloof niet dat dat ervoor zorgt dat het wringt, of dat is juist de regionale variatie. Ik heb geen groot probleem met 'Dat smaakt lekker' al zal ik sneller 'Dat proeft/is lekker' zeggen
Dan zou er ook iets mis moeten zijn met 'dat ruikt vies,' of gaat dit alleen op bij positieve betekenis? En is 'Dat smaakt vies' dan tegenstrijdig? Is dat ook mis? Of gaat het alleen om lekker? Maar dan is dit nauwelijks te zien als een verklaring. Het lijkt me eerder een rationalisatie.
Ja, daar zit wat In. 'Dat proeft lekker' voelt voor mij ook beter, en is waarschijnlijk regionaal. Langzaam maar zeker komen we tot een verklaring (of 'rationalisatie', weet het verschil niet in een geval zoals dit.)
Voor mij is 'proeven' juist een actieve bezigheid, terwijl iets wat 'lekker smaakt' alleen maar passief lekker hoeft te zijn. Iets smaakt. Iemand proeft dat. Een soortgelijke ergernis heb ik bij de koffie-automaten van een bekend Duits merk. Daar staat als de schalen ontbreken: 'schalen missen'. AAAARCHHHH! 🙂
Dat is dus precies wat ik bedoel: regionaal of anderszins van vroeger uit bepaald. 'Dat proeft lekker' kan voor mij absoluut niet. Dat is geen 'wringen' meer, maar botsen. Ik zou haast zeggen: 'lekker belangrijk!'…
Volgens mij komt het vooral door het dubbele waardeoordeel: 'dat ruikt vies' kan wel, omdat 'ruiken' hier neutraal is. Maar als je van iemand zegt dat 'ie 'een beetje ruikt' kun je er weer geen vies achter zetten, want dan is het dubbelop.
Ik ben het met Leo eens: bij mij wringt er niets bij 'dat smaakt lekker'. En waarom zou het ruikt mij lekker' fout zijn? Omdat we het niet zeggen? Gewoon dóén met zijn allen, dan wordt het vanzelf 'goed'! Er is op zich niets ongrammaticaals aan.
Ik vind 'dat proeft lekker' ook niet goed klinken, en dus zeg ik het niet.
je zegt wel : smaken naar en ruiken naar iets. dat proeft lekker is vlgs mij onjuist. je proeft iets en dan zeg je: het smaakt naar…of het smaakt zout, zoet, vies of lekker