• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Een heel dun boek over de p

7 maart 2012 door Marc van Oostendorp 8 Reacties

Wanneer ik genoeg papier had, zou ik een encyclopedie uitgeven over de klanken van het Nederlands, met voor iedere klinker en medeklinker een apart deel: een boek over de harde en de zachte g, een boek over de lange aa uit slaap, een boek over de b in bal en een extra dik boek over de toonloze e (‘sjwa’) in slappe.

U denkt dat ik overdrijf, maar over ieder van die klanken valt veel en meeslepend te schrijven: hoe de schrapende g ooit de ‘Engelse’ g moet hebben verdreven (ooit moeten wij goed op min of meer dezelfde manier zijn begonnen als het Engelse good en het Duitse gut), hoe de aa de enige lange klinker is die voor een lf voorkomt in het Nederlands (in twaalf) en de b nauwelijks na een andere medeklinker kan staan aan het eind van een woord (je hebt wel kalf, help, kalm maar geen woorden als kalb). En waarom we de toonloze e zeggen als ons verder niets invalt (eeeh) of als twee medeklinkers botsen (mellek) of als we onnadrukkelijk spreken (ketoor, menuut).

Ik zou er niet tegenop zien om al die delen eigenhandig te schrijven. Misschien zou niemand ze willen lezen, maar dat zou me niet kunnen schelen, dan stonden al die delen maar alleen bij mij in de kast! Maar één deel zou ik liever aan iemand anders willen laten, bedacht ik gisteren tijdens een college: dat over de p. Dat is werkelijk de saaiste van alle Nederlandse klanken. Alle dialecten hebben die p en ze spreken hem allemaal anders uit, er is niets wat de p kan en wat de t of de k niet ook kunnen (behalve aan het eind van mijn naam staan), er is in de loop van de geschiedenis van het Nederlands zelden iets interessants met de p gebeurd.

De p is het kraanwater onder de Nederlandse spraakklanken.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: fonologie

Lees Interacties

Reacties

  1. Stefan Norbruis zegt

    7 maart 2012 om 08:32

    Juist het feit dat de p zo'n normaal foneem is geworden, is interessant (voor historisch taalkundigen tenminste): in het Indo-Europees was de b, waarop de Germaanse p in principe teruggaat, een marginaal, vrijwel onbestaand foneem. Het Nederlands heeft dat gat uiteindelijk dus perfect weten te dichten.

    Beantwoorden
  2. Marc van Oostendorp zegt

    7 maart 2012 om 10:11

    Dat is een goed punt – maar schrijf daar maar eens een boek over!

    Beantwoorden
  3. Andre Engels zegt

    7 maart 2012 om 10:35

    Een interessante, hoewel het wellicht meer bij de b hoort, is de -b en -p als eindklank. Die klinken namelijk hetzelfde, maar worden door de taalgebruiker als verschillende fonemen gevoeld. Met als gevolg dat we de toch wel zeer ongebruikelijke situatie hebben dat 'slab' en 'slap' feitelijk een minimaal paar zijn zonder klankverschil…

    Overigens moet ik ook een aanmerking maken bij je stelling dat de p niets kan dat de t of de k niet ook kunnen: de klankgroep skr- is in de loop der tijden schr- geworden, zodat spr- nog wel bestaat, maar skr- alleen in direct als zodanig herkende leenwoordenn (ik kom niet verder dan 'scratchen').

    Beantwoorden
  4. Andre Engels zegt

    7 maart 2012 om 10:38

    Hmmm… Ik was toch wat te snel met mijn reactie over skr-. Scribent, scrabble, screenen, script, scrollen, scrotum – het zijn er toch wel een behoorlijk aantal, genoeg om mijn stelling dat de combinatie eigenlijk niet meer voorkomt te ontkrachten.

    Beantwoorden
  5. Adriaan Krabbendam zegt

    7 maart 2012 om 11:56

    "(behalve aan het eind van mijn naam staan)" ? Daar zijn Riet, Piet, Sjaak en Moniek het niet mee eens. Of bedoel je iets anders?

    Beantwoorden
  6. Adriaan Krabbendam zegt

    7 maart 2012 om 11:58

    Oeps, ik was te snel, zie ik nu. Je bedoelde inderdaad iets anders…

    Beantwoorden
  7. Marcel Plaatsman zegt

    7 maart 2012 om 20:37

    Eerder vandaag reageerde ik al via Twitter. Hier schrift 't makkelijker, hoewel een eerdere poging hier te reageren vanmiddag mislukte. Ik probeer 't nog 'ns, want er is toch best veel over de p te zeggen.

    – De p in -pje is interessant, zeker als je ook vormen als "mouwpje" en "meeuwpje" in ogenschouw neemt, die in Vlaanderen soms voorkomen, vermoedelijk uit hypercorrectie (dialect is "mouwke").

    – De naam Pim is een verkorting van Willem. Ook hier lijken de w en de p elkaar op te zoeken.

    – De -p in gymp is ook wat studie waard. Joop van der Horst heeft er al over geschreven en betoogde dat we niet klakkeloos van 'n verkorting van "gympies" uit mogen gaan.

    – De p komt relatief veel in leenwoorden voor, redenen hij in erfwoorden eerder zeldzaam is om hierboven aangevoerde redenen. Er zijn paren als "voorde" – "poort" (erfwoord -leenwoord) die wel aardig zijn, misschien kunnen we er 'n lijstje van maken.

    – De p zit in "papa", en niet alleen in het Nederlands. Dat is een interessant gegeven. Kennelijk doet de p het goed in kindertaal.

    – De p doet het vanouds ook uitstekend in tussenwerpsel: pff, poe, puh… Dat maakt de klank al weer iets bijzonderder.

    – De woorden poep en pies, die zijn niet netjes, die zijn vies. En er zit 'n p in. Ook in pik en piemel en nog zo van die woordjes die kinderen alleen giechelend uit kunnen spreken. Is dat toeval?

    Dat boek komt er vast.

    Beantwoorden
  8. janienbenaets zegt

    15 maart 2012 om 10:07

    De sjwa, ha! Schwa epenthesis. Er zijn er meer die niet voor het kraanwater gaan maar voor de sjwa kiezen. Neem bijvoorbeeld dr. Hanne Kloots, mijn oud-leerling, ik noem haar naam dus niet zonder trots – ze doctoreerde aan de Universiteit Antwerpen op vocaalreductie. Even geleden nog bestudeerde ze de duur van de ingevoegde sjwa in het Standaardnederlands in Vlaanderen en Nederland!

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Vertalen

Geloof my vry, wat andren snoeven;
Die d’ echten smaak en geur wil proeven,
Drink’ uit de oorspronkelijke flesch!

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

JUNI ’57

Met niets meer bij me dan het te vlug geleefde,
nog in de flarden van haar vertrek gekleed,
loop ik het land op om naar de lucht te kijken
en hoe mijn liefde allengs in niets meer leek
op die voor haar.

Het is een juninacht – de kortste nacht
bijna. Ik voel met mijn hoofd het hooi van de opper
waartegen ik zit. Ik zie een blijvende
zonsondergang boven een vuurtorenlicht
en weinig sterren.

Bron: Spinroc en andere verzen, 1958

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

21 juni 2025

➔ Lees meer
26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1991 Cornelis Stutterheim
➔ Neerlandicikalender

Media

De structuur van wetenschappelijke artikelen

De structuur van wetenschappelijke artikelen

21 juni 2025 Door Marc van Oostendorp 1 Reactie

➔ Lees meer
Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d