De nieuwe Schrijfwijzer is een multimedia-project: naast het boek is er een uitgebreide website die deels afgeschermd is voor kopers van het boek (in het boek staat een toegangscode) maar ook deels openbaar. Voor de recensent is dat prettig, zeker als die recensent problemen heeft met het boek: iedereen kan controleren wat ik over de website zeg en daar zijn eigen oordeel over vormen.
Daarom nog één keer een video. Dan houd ik er mee op en ga ik over naar de geschreven teksten. De volgende video introduceert een volgend probleem: de manier waarop Renkema ingewikkelde kwesties uitlegt. Bijvoorbeeld die over de vraag welke persoonsvorm moet worden gebruikt in “De reizigers wordt/worden verzocht” – volgens Renkema zelf ‘de eeuwige taalvraag’:
De eeuwige taalvraag from Boom Schrijfwijzer on Vimeo.
(De vorm van dit filmpje, met een live illustratie van het gezegde, is ontleend aan die van de video’s van de Amerikaanse organisatie RSA – een taalkundig voorbeeld is dat van Steven Pinker).
Renkema’s verhaal is nauwelijks te volgen met dat om en dat aan die er dan weer wel staan en dan weer niet. Dat wordt nog eens versterkt doordat Renkema zelf zo de nadruk legt op hoe ingewikkeld het allemaal is, en dan wordt er in de linkerbovenhoek ook nog ‘ns een zenuwachtigmakend klokje getoond. Oh, nog een minuut – als ik het dan niet begrepen heb!
Maar dat is allemaal vorm en persoonlijke smaak. Wat erger is: wat Renkema zegt, klopt niet. Zijn bewering is ongeveer: De reizigers wordt verzocht kun je zeggen, maar De reizigers worden verzocht kun je ook zeggen, en als je dat laatste zegt, laat je daarmee zien dat je “begrijpt wat een lijdend voorwerp is”: omdat “de reiziger de handeling van het verzoeken ondergaat” is de reiziger immers lijdend voorwerp.
Dat is een gepopulariseerde versie van de theorie die Peter-Arno Coppen enkele jaren geleden op Neder-L, op zijn eigen weblog en in Onze Taal formuleerde. Het probleem is echter dat Renkema’s ‘gepopulariseerde’ versie tegelijk onduidelijker en onnauwkeuriger is dan die van Coppen (lees de teksten achter de links er maar op na, voor het Onze Taal-stuk). In de eerste plaats is Renkema’s uitleg waarom de reiziger het lijdend voorwerp is, ronduit flauwekul: als dat zo was zou de reizigers wordt verzocht bijvoorbeeld niet ineens goed kunnen zijn, want eenmaal iemand die de handeling ondergaat altijd iemand die de handeling ondergaat. Dat je er soms aan voor kan zetten is geen argument als je definitie van een lijdend voorwerp alleen naar de betekenis verwijst (‘wat de handeling ondergaat’).
Dat is dan ook precies wat Coppen zegt, en met verwijzingen naar allerlei andere geleerden die dat tot ver in de negentiende eeuw gezegd hebben: als er één vorm incorrect is, is het die met wordt. Renkema durft dat waarschijnlijk niet aan – de adviespraktijk beweert immers al decennialang dat juist worden fout is – en zo blijft de luisteraar met een onduidelijke redenering zitten.
Maar het zwaarste argument is nog wel: dat gegoochel met aan werkt helemaal niet. Renkema demonstreert het aan de hand van vragen en inderdaad kun je zowel zeggen ik vraag jou te komen als ik vraag aan jou om te komen, maar daarna zegt hij even snel dat het met verzoeken van hetzelfde laken een pak is, en dat is helemaal niet zo: je kunt eenvoudigweg niet zeggen De NS verzoekt aan de reizigers over te stappen.
Renkema vertelt dus Coppens verhaal op een uitermate ingewikkelde en verwarrende manier na. Hij verwijst ook nergens naar Coppens veel duidelijker uitleg, hoewel die gratis en voor niets op internet te vinden is. Het is volkomen onduidelijk wie er gebaat is bij deze manier van doen.
Dat belooft wat voor de andere adviezen! Daarover morgen meer.
Ingmar Roerdinkholder zegt
Je kan natuurlijk wel zeggen "De reizigers worden verzocht" in de zin van dat ze door alle vertragingen en andere OV-ellende in verzoeking raken tot allerlei minder vleiende taaluitingen 😉
Ingmar zegt
… tot het uiten van allerlei …
Ingmar zegt
…in verzoeking raken en in de verleiding komen tot het uiten van allerlei minder vleiende taaluitingen… Hoe kun je het ingewikkeld zeggen als het ook eenvoudig kan? 😉