In het oktobernummer van Onze Taal staat een artikel van Bertold van Maris over een van de opmerkelijkste taalverschijnselen van de afgelopen decennia: dat Nederlanders steeds meer Engelstalige boeken lezen, ook in vertaling.
Vooral dat laatste is heel opmerkelijk; de Top-10-lijsten van best verkochte boeken bestaan al lange tijd hoofdzakelijk uit Engelstalige werken in Nederlandse vertaling. Hoe komt dat? De door Van Maris geraadpleegde experts komen niet ver met hun verklaring.
Ze noemen bijvoorbeeld de bijzondere talige cultuur van de Engelstaligen, en de herkenbaarheid van de situaties die in die boeken vergeleken worden, en als verklaring voor de voorkeur voor vertalingen dat Nederlandstaligen het Engels net niet goed genoeg begrijpen om alle subtiliteiten op te vangen.Dat laatste zal vast waar zijn, maar de eerdere verklaringen zijn onbevredigend. Drukken de Duitsers en de Fransen zich dan zo onduidelijk uit, of is hun cultuur zo afwijkend van de onze?Over Van Maris’ artikel zou je in het Engels zeggen: er staat een olifant in de kamer, maar de mensen zien hem niet en praten eromheen. Die olifant is dat we doordrenkt zijn van de Engelse en Amerikaanse cultuur – nog veel en veel meer dan van de Engelse taal waarover puristen zich druk maken. Het Nederlandse journaal besteedt veel meer aandacht aan schietpartijen of schandalen rond beroemdheden in de Engelstalige landen dan aan wat er elders in de wereld gebeurd is. Kranten nemen vaker artikelen over uit The Guardian dan uit El País. In ondertitelde tv-programma’s wordt meestal Engels
Natuurlijk valt een Engels leenwoord makkelijker op en is het makkelijker aan te wijzen. Maar vergeleken met de veel diepgaander amerikanisering van onze cultuur is het slechts een in een sneeuwstorm verdwaalde hagelsteen.
Er is volgens mij nog een olifant in de boekhandel: volgens mij is het nooit zo geweest dat je een Nederlandse boekhandel kon binnenlopen waar niet hoofdzakelijk vertaalde literatuur lag. Er is simpelweg veel meer buitenland dan er binnenland is.
Jawel, maar er is ook heel veel Spaanstalig, Chinees, Arabisch en ander buitenland terwijl er inderdaad heel veel meer uit het Engels wordt vertaald.
Volgens mij spelen ook de veruit superieure commerciële en publiciteitsvaardigheden van Engelstalige uitgeverijen een rol.
En worden er in de Verenigde Staten waarschijnlijk ook ontzettend veel meer boek uitgegeven dan elders ter wereld.
Natuurlijk heeft Hollywood het pad voor de Engelstalige literatuur flink geëffend, door de rest van de wereld inderdaad met de Anglo-Amerikaanse cultuur en de wereld van aansprekende, gemakkelijk te consumeren verhalen te doordrenken.
Daarnaast is het Engels de taal die het meest aan het Nederlands verwant is, naast het Duits.
Volgens mij is het Nederlands zelfs vanuit Engelstalig oogpunt de taal die het dichtst bij het Engels staat van alle talen. Als je de niet-nationale talen Fries, Nedersaksisch en Schots tenminste even buiten beschouwing laat.
Het grappige is dat de Amerikaanse cultuur herkenbaarder is omdat we al zoveel van dat land op TV of in flims hebben gezien, maar staat de Britse eigenlijk in de praktijk dichter bij ons. Maar als je Britse films ziet, vallen juist de vele verschillen op met… tja, wat is het eigenlijk, met de ons zo bekende Amerikaanse cultuur of met onze eigen Nederlandse?
…wat er elders in de wereld gebeurd…
En dat in een artikel van een tijdschrift dat zich "Elektronisch tijdschrift voor de neerlandistiek" noemt.
Kun je ook net goed olifand schrijven. Wat maakt het uit?
Wat een stompzinnige pomerking – zelfs voor iemand die zich achter een veilig pseudoniem verschuilt!
Zoals Ingmar ook al schrijft, gaat het niet om de verhouding vertaald:niet-vertaald, maar om de verhoudingen binnen de categorie vertaalde boeken. Ook de Engelstalige wereld heeft meer buiten- dan binnenland, maar daar is niets van te merken. (Met enige kwade wil kun je jouw opmerking, die gebaseerd lijkt op de gelijkstelling buitenland=Engels als een voorbeeld van mijn olifant kunnen zien. Maar zo heb je het vast niet bedoeld!)
Ja, dat laatste is inderdaad waar. Britse films zijn al exotischer dan Amerikaanse.
Het is maar een indruk, maar wel een waar ik me in de tijd dat ik vertaler Engels was nooit aan heb kunnen onttrekken, maar misschien bestaat er onder Nederlandse uitgevers wel een onbedaarlijke drang om alles wat overzee ook maar een beetje succesvol is onmiddellijk in het Nederlands te laten vertalen. Die boeken hebben zich immers al bewezen: wat daar een succes(je) is, zou het hier ook kunnen worden. Er wordt met hagel geschoten in de hoop op een verkoopsucces, met als gevolg dus die overvloed aan vertaald Engels in de boekhandel, en vooral ook bij De Slegte. Ik wil meteen geloven dat er in Nederland de laatste jaren meer in het Engels gelezen wordt, maar wat betreft de Nederlandstalige (vertaalde) boeken had het anders kunnen zijn als de uitgevers zich wat meer hadden beperkt tot de krenten uit de Engelse pap, en de pap zelf onvertaald hadden gelaten.
Tja, heel veel mensen geloven helaas (nog?) dat taalkunde, neerlandistiek in het bijzonder, over deetjes en teetjes en puntjes en kommaatjes gaat… Op school worden we blijkbaar zo bang gemaakt voor spelfouten dat er een automatische reflex ontstaat. Maar iedereen, ook neerlandici, maakt wel eens een schrijf-, spel- of taalfoutje, bijvoorbeeld "pomerking" (haha). So what?
Ik vrees echter met grote vreze dat deze pavloviaanse reacties nooit zullen kunnen worden uitgebannen.
Terwijl de mensen dat geloof ik niet zijn… Mijn moeder heeft tegenwoordig een Britse partner en die lijkt me niet heel anders dan zijn inheemse leeftijdsgenoten, behalve dan misschien dat hij een stuk charmanter, voorkomender en beleefder is dan de inboorlingen hier. Het is trouwens letterlijk een Brit, want hij komt uit Wales en Welsh – een Britse taal dus- is ook zijn moedertaal, heel interessant, maar dit terzijde.
Ik heb zelf een of twee keer een Amerikaans vriendinnetje gehad en die vond ik toch over het algemeen wel anders denken, anders in het leven staan dan wij Europeanen
@Marc van Oostendorp
Wat stompzinnig om de tekst aan te passen door het woordje "is" toe te voegen, terwijl het overduidelijk is, dat de zin in de tegenwoordige tijd staat en dus "gebeurt" werd bedoeld.
@Ingmar Roerdinkholder
Over een onschuldig vergissinkje zoals "pomerking" zou ik nooit vallen, maar wel over een kapitale spelfout als door mij hierboven aangegeven. Blijkbaar leidt mijn reactie tot een automatische reflex van mensen die niet kunnen velen dat hen wordt gewezen op fouten (die we inderdaad allemaal zo nu en dan maken).
Ingmar, je hebt gelijk. Het zijn interessant genoeg eigenlijk altijd anonimi die zo reageren.
Dat je jezelf een hele piet vindt omdat je meent dat je een 'kapitale spelfout' hebt ontdekt, sterker nog, dat je hele taalleven bestaat uit het ontdekken van 'kapitale spelfouten' bij anderen – nooit zelf iets interessants opmerken, nooit iets bijdragen aan een gezamelijk vieren van de taal, maar met een verbeten rood koppetje achter je toetsenbord kruipen, een raar pseudoniem bedenken en dan ongegeneerd je superioriteit uitleven. Wanneer ik dat soort neigingen zou hebben, zou ik geloof ik ook liever anoniem willen blijven – maar gelukkig heb ik dat soort neigingen niet.
Carrotte kan bijna geen pseudoniem zijn, want waarom zou iemand die spelling kennelijk zo belangrijk vindt een schuilnaam met een spelfout erin nemen? Carotte moet namelijk met één r, of zal zijn echte naam Worrtel zijn?
De Amerikaanse olifant zit ons onder de huid – maar misschien spreekt die binnen enkele jaren Spaans? De invloed van Hollywood is immens, in dat verband moest ik lachen met een column van journaliste Valerie Grove die zich in 1980 in The Evening Standard opwond over de "psychobabble" in California:
"And there are the "happening people" of California, parrotting in psychobabble: hanging in, getting it on, staying loose, getting their act together, being into someone's space, generally heavy-tripping and boring us all to death with "Where It's At"".
Maar dertig jaar later is dit taalgebruik bijna de norm …
Ik snap je redenering niet zo goed: hoezo zou de invloed van Hollywood ertoe leiden dat we binnen enkele jaren allemaal Spaans spreken? Omdat er in Californië steeds meer Spaans gesproken wordt? Maar in de film heeft dit toch nog niet geleid tot Spaantalige dialogen?
Vooralsnog niet, maar het zou gelet op de 'hispanisering' in de VS toch een logische evolutie zijn? In ieder geval: correcte constatering dat we als Nederlandstaligen veel vergast worden op vertalingen vanuit het Engels. Beperkt zich dat tot ons taalgebied? Toen ik deze zomer in de laars van Italië, waar ze toch iets minder Engels praten/beheersen, een boekhandel binnenliep viel me op dat het aanbod inwisselbaar was met een boekhandel in onze contreien: bestsellers, bekende namen, vooral Engelstalige auteurs: het moet zijn dat de Engelse marketingmachine vooralsnog beter draait dan die van andere talen. Het is een beetje zoals de kip en het ei, wat was er eerst: de vraag of het aanbod?
Ik vermoed dat de knoop pas over enkele generaties te ontwarren is. Aan de ene kant heeft vooral Amerika al minstens een eeuw een superieure amusementsindustrie, met films, popmuziek, thrillers, enz., die grote groepen aanspreken. De verklaring daarvoor wordt weleens gezocht in het feit dat Amerika zelf een multiculturele samenleving is en leveraars van dit soort diensten dus op zoek moeten naar een grootste gemene deler om zoveel mogelijk mensen te plezieren. Dat maakt de culturele producten dan heel exporteerbaar.
Tegelijkertijd: het feit dat dit soort dominantie er op zoveel gebieden is, laat zien dat er ook een sociologische factor in zit. Dat wij (ik zonder mezelf niet uit) meer belangstelling hebben voor Amerika omdat daar nu eenmaal nog steeds zoveel macht zit, ook al hebben we (ik in ieder geval) geen weet van die drijfveer.
Ik denk zelf dat de Spaanstalige gemeenschap in de VS eerst lange tijd tweetalig blijft maar dat na een aantal generaties toch een steeds groter deel opgaat in de melting pot en het Engels als eerste of enige taal zal krijgen.
Zoals ook de nakomelingen van de Duitsers die van oorsprong meer dan de helft van de blanke bevolking in Amerika uitmaakten nu voor bijna 100 procent alleen Engels spreken.
En om een groep te nemen die cultureel wat verder van de Anglo's en dichter bij de Hispanics stond: ook de Italo-Amerikanen zijn grotendeels eentalig Engels geworden.
Spaans zal wel de komende tijd een rol blijven spelen omdat er steeds nieuwe migranten uit Latijns-Amerika de VS binnenkomen en vanwege de segregatie, binnen de Latino gemeenschap zelf zal het Spaans daarom nog lang kunnen overleven, als incrowd taal (zoals het Jiddisch vroeger in Polen en Rusland)
Grappig! Kom ik weer eens op deze site terecht en zie dat Marc en Ingmarr gereageerd hebben op mijn reacties. Ik zou anoniem zijn, omdat ik mij Carrotte noem. Ik beweer dat veel meer mensen mij kennen (ook echt kennen) als Carrotte dan onder mijn echte naam Willy Heeringa, maar dat terzijde. Als je even had gegoogeld, was je op mijn site terechtgekomen, (juist door die zogenaamde spelfout). Daar kun je o.a. lezen dat het ik het hogelijk op prijs stel als mensen mij verbeteren, omdat ik foutjes heb gemaakt.