• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Klankencyclopedie van het Nederlands (17): [h]

24 oktober 2012 door Marc van Oostendorp 5 Reacties

[h] De [h] maak je door je keel tijdens het uitademen een beetje dicht te knijpen, waardoor de lucht tegen de wand schuurt. Dat licht schurende geluid is de [h].

De [h] is lastig te horen, zeker na een klinker. Het betrekkelijk zachte geluid wordt gemakkelijk overstemd door andere klanken. Dat is de reden waarom hij in het Nederlands alleen gebruikt wordt voor een beklemtoonde klinker. Wanneer je een woord als aha ziet, weet je dat de tweede a beklemtoond is. Er zijn geen Nederlandse woorden die klinken als béhen, póher of luiher, en zulke woorden zullen ook niet zo gemakkelijk ontstaan.

Er zijn natuurlijk ook veel dialecten waarin de [h] helemaal niet voorkomt. Een voorbeeld hiervan is het (traditionele) dialect van Gouda. Daar zei men dus ant voor hand en êêl voor heel. A.P.M. Lafeber schrijft erover in zijn boek Het dialect van Gouda uit 1967.

Hij vertelt ook dat woorden die met zo’n ‘stomme’ (niet uitgesproken) h begonnen toch nog net een beetje anders werden uitgesproken dan woorden die echt met een klinker begonnen. Zo wordt een toonloze e (sjwa) niet uitgesproken voor een woord dat met een klinker begint:

– nââ d’ overkant 

Maar als het volgende woord met een stomme h begint, blijft de sjwa staan:

– nââ d[ə] ôôge kant 

Bij mijn weten heeft sinds 1967 tot vandaag niemand het nooit over deze ontdekking van Lafeber gehad. Het interessante is dat zich in het Frans precies hetzelfde verschijnsel voordoet – voor die taal is het wel uitgebreid gedocumenteerd. Ook in die taal wordt de [h] niet uitgesproken, en de sjwa voor een klinker ook niet, maar wel voor zo’n stomme h:

– l’école-l[ə] héros

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: fonologie, Klankencyclopedie van het Nederlands

Lees Interacties

Reacties

  1. martin ter denge zegt

    24 oktober 2012 om 09:14

    In völle Oaweriesselse dialektn vaalt de [h] ook vort an t begin van wöarde. Umdet noa nen kleenker ook de [r] vortvaalt, wörd bv. n plaatsnaam Westerhaar oet esprökn as Weste'aa'.

    Beantwoorden
  2. Ingmar zegt

    26 oktober 2012 om 07:00

    Moedertaalsprekers van dialecten die de h weglaten plakken deze in hun Nederlands er soms onterecht voor.
    In Drenthe zegt men wel van de h-loze inwoners van 't Oveine (=Hoogeveen): ze laten de h weg in Oogeveen maar die komt er in Hassen weer bij.
    De tegenwoordige slogan van die stad wordt wel -deels voor de grap- als 'Oogeveen met een oofdletter A' uitgesproken.

    Maar wat hierboven van het Gouds wordt gezegd komt daar niet voor: bv zowel "in d'olten schoele" als "in d'olde schoele" (in de houten cq. oude school) krijgen een d', ongeacht of er oorspronkelijk een h stond.

    Ik had laatst nog iemand van Urk aan de lijn die een emailadres moest doorgeven, zij had het over [….(naam)…] hèt [….] puntenel. Ik moest even nadenken en toen lachen over haar uitspraak van de @ als hèt(zelf zeg ik altijd apestaartje trouwens).

    Mijn Zeeuwsch-Vlaamse grootmoeder zei in het Nederlands soms
    'gij geeft een goge goed op get goofd gegad'.

    Als dat allemaal geen gypercorrectie meer is?!

    In Gouda zal dat onderscheid trouwens wel invloed van het algemeen Nederlands zijn ipv een oud, uniek verschijnsel. Dat is daar in de Randstad vlakbij de grote steden natuurlijk veel eerder te verwachten dan in bv Drenthe, Zeeuwsch-Vlaanderen of op Urk.

    Beantwoorden
  3. plaatsman zegt

    15 november 2012 om 17:59

    Deze post las ik wat later, dus m'n reactie komt ook nu pas.

    Voor het Frans zou wel moeten worden toegevoegd dat de gestelde regel niet altíjd opgaat. Het is "l'hôtel" maar inderdaad "le héros" en "la Hollande". Bij de erfwoorden is de h dus definitief vergeten, bij de recentere leenwoorden zit 'ie nog in het geheugen van de taal.

    Dat geheugen van taal bestaat niet alleen in Gouda maar ook in sommige delen van Vlaanderen, bijvoorbeeld in het Waasland. De eind-t is daar de verdwenen letter: niet "dat" maar "da". Toch heeft die t nog invloed op de volgende klank, die stemloos wordt na zo'n verdwenen t: "die zus" vs. "da suske". Een bekender voorbeeld van zo'n verdwenen, maar niet vergeten t is die van het oude "tsestig", "tseventig": nog steeds spreken we in de standaardtaal van "sestig" en "seventig", ook al schrijven we zestig en zeventig.

    Beantwoorden
  4. Marc van Oostendorp zegt

    15 november 2012 om 20:56

    Dat is waar. Ik ben toevallig een boek aan het schrijven in het Engels waarin die Waaslandse gegevens een rol spelen! Ze zijn tamelijk bekend in de dialectologische literatuur, Johan Taeldeman en Georges De Schutter hebben er over geschreven.

    Beantwoorden
  5. plaatsman zegt

    18 november 2012 om 21:53

    Mooi! Ik ken ze uit het boekje "Inleiding in de generatieve fonologie" (Trommelen/Zonneveld, 1982). Dat was één van de eerste taalkundeboekjes die ik kocht, toen ik een jaar of vijftien was en dacht dat taalkunde me wel zou interesseren. De inhoud is goed blijven hangen, met die interesse zat 't dus wel snor.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

J. Slauerhoff • Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe

Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe.
Ik wil niet langer wachten, eindelijk weten hoe
Je bent; de bloemen zullen je verraden.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d