• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Klankencyclopedie van het Nederlands (21): [ɪ]

27 november 2012 door Marc van Oostendorp 3 Reacties

[ɪ] De [ɪ], de klinker van pit, maak je door de voorkant van je tong licht op te tillen. Dat moet heel nauwkeurig gemikt worden: de klinker moet iets hoger dan voor de [e] (ee) en iets minder hoog dan voor de [i] (ie).

De ee en de ie zijn allebei zogenoemde lange klinkers, terwijl de [ɪ] kort is. Nu rijst de belangrijke vraag: is de [ɪ] een korte versie van de ee of van de ie. De spelling suggereert: dat laatste. Maar de spelling is natuurlijk in dit soort zaken niet per se een goede raadgever.

Er zijn allerlei redenen om de [ɪ] juist als een korte ee te zien. Zo zijn er bepaalde zelfstandignaamwoorden waarin een korte klinker in het enkelvoud correspondeert met een lange klinker in het meervoud:

dak – daken
slot – sloten
gat – gaten
motor – motoren

In zulke woorden correspondeert een korte [ɪ] altijd met een [e], nooit met een [i]:

schip – schepen

Ook de korte [ɛ] correspondeert met een lange [e], want die laatste ligt nu eenmaal tussen [ɪ] en [ɛ] in. (De [e] telt dus als een lange [ɪ] én als een lange [ɛ].)

Nog een argument: voor een [r] verandert een [o] in een soort langgerekte [ɔ] (boor), de [ø] in een langgerekte [ʏ] (deur). De [e] verandert er in een lange [ɪ] (beer). De [i] verandert anderzijds niet in een lange [ɪ] maar in een lange ie (de klinker in bier is langer dan die in biet).

Heel sterk zijn deze argumenten om de [ɪ] als een lange [e] te beschouwen misschien niet. Maar ze zijn sterker dan de alternatieven. En misschien maakt het ook niet zoveel uit.

Ik houd op een aparte pagina bij welke klanken ik inmiddels behandeld heb in de Klankencyclopedie.


Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: fonologie, Klankencyclopedie van het Nederlands

Lees Interacties

Reacties

  1. Frans Daems zegt

    27 november 2012 om 11:38

    Ook al wordt de klinker / het foneem ie (net zoals uu en oe) op school traditioneel een lange klinker genoemd, toch vind ik dat vreemd. Als je het Nederlandse woord biet vergelijkt met het leenwoord beat (of koel met het leenwoord cool), dan is het eerste duidelijk kort en het tweede (meestal) lang. Zou de school ie niet vaak lang noemen vanwege de spelling, namelijk geschreven met twee lettertekens?

    Beantwoorden
  2. Marc van Oostendorp zegt

    27 november 2012 om 12:18

    Ja, daar valt inderdaad wel wat meer over te zeggen. Fonetisch zijn de hoge klinkers [i] (ie), [y] (u) en [u] (oe) kort, korter zelfs dan bijvoorbeeld de 'korte' [ɛ] en [ɑ].

    Toch zijn er wel redenen om ze fonologisch als lang te beschouwen. Zo kun je zeggen dat korte klinkers niet aan het eind van een woord kunnen staan, maar lange wel (drie, nu, roe), terwijl omgekeerd na korte klinkers allerlei groepjes medeklinkers mogelijk zijn die niet kunnen na lange klinkers: 'harp, bank, stamp, kalf' bestaat wel, maar 'haarp, baank, staamp, kaalf' zijn onmogelijke woorden. De hoge klinkers zijn zo bezien dan toch eerder lang: hoerp, buunk, stiemp, koelf klinken allemaal raar (het komt alleen voor bij sterke werkwoorden, zoals zwierf en hielp).

    Mijn proefschrift ging deels over deze kwestie (http://roa.rutgers.edu/article/view/85). Uiteindelijk kom ik daar tot de conclusie dat alle gespannen klinkers fonologisch kort zijn in het Nederlands. Misschien leg ik dat nog uit in een volgende aflevering van de Klankencyclopedie. Maar als je diep in mijn hart kijkt bedoel ik in het bovenstaande waar ik 'lang' zeg eigenlijk 'gespannen'.

    Beantwoorden
  3. plaatsman zegt

    27 november 2012 om 21:22

    De lange ij, die ooit natuurlijk als een "ie" klonk, heeft ook iets te maken met deze korte i. Werkwoorden als rijden, bijten, kijven hebben afgeleide vormen met i: rit, bit (gebit), kift. Tegelijk bestaan er ook afleidingen met -ee-: lijden-leed, snijden-snede (snee). Aardig in dit verband is wel het paar greep-grip, waarvan het laatste woord als een anglicisme geldt, maar voor veel taalgebruikers toch heel eigen aanvoelt (want het is toch ook "begrip"?). Een en ander bewijst wel dat de korte i, de ee en de ij met elkaar in verband zijn, al kan ik er geen sterke wetmatigheid in ontdekken. De West-Friezen ook niet, kennelijk, als die uit rijden gaan gaan ze "an de reed".

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Paul Snoek • Een reus

Een reus kent zichzelf.
Hij zoekt een meisje zoet als een konijn
om weg te goochelen in en uit
de grote hoed van zijn hart.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d