[ʘ] De [ʘ] maak je door je lippen te tuiten, ze in het midden tegen elkaar aan te zuigen, en ze los te laten.
Die klank wordt doorgaans niet tot het Nederlands gerekend, al maken vrijwel alle Nederlandstaligen hem vermoedelijk wel af en toe (drie keer achter elkaar, wanneer ze elkaar begroeten), en wordt hij zelfs wel geschreven, namelijk als mensen onder een brief xxx schrijven.
Waarom hoort die klank dan toch niet tot het Nederlands?
Je zou kunnen zeggen: gezoen is geen taal. Maar feitelijk zijn die geluiden mensen maken terwijl ze hun gezicht links, rechts en links van het gezicht van een ander houden, natuurlijk ook maar symbolische klanken. En symbolische klanken, zou je kunnen zeggen, zijn taal.
Maar ʘ is natuurlijk geen echt woord, geen zelfstandig naamwoord of werkwoord. Je zegt niet zo gemakkelijk “ik geef je een ʘ”, of “zullen we even ʘ’en”. Bovendien kun je met de klank [ʘ] ook geen andere woorden maken. Hij is daardoor op zijn best een geïsoleerde klank.
Uitzonderlijk is hij dus wel, die klank, en of we hem tot het Nederlands rekenen, is een kwestie van hoe tolerant we zijn. De grenzen van mijn taal zijn de grenzen van wat mijn voorstellingsvermogen.
Uw encyclopedist heeft in het afgelopen jaar 40 klanken uit de klankinventaris behandeld. Daar zijn de belangrijkste wel bij, degene waar iedereen het over eens zal zijn dat ze bij het Nederlands horen. Er zijn vast nog wat klanken die Nederlanders maken en die net als de [ʘ] een beetje over de grens liggen.
Maar het is mooi geweest: ʘ! ʘ! ʘ!
Maarten van der Meer zegt
Ik heb deze serie met veel plezier gelezen en heb ik dit laatste deel een nieuw IPA-teken geleerd.
Misschien als vervolg een serietje over lettergreepstructuur?