door Miet Ooms

Gisteren ontdekte ik via Twitter een clipje, waarin het nummer ‘Let it go’ uit de Disneyfilm Frozen in 25 talen te horen is. Ik nodig iedereen uit om het zelf hier eens te beluisteren, liefst met de ogen dicht. Ik vond het alleszins een aparte ervaring.
De volgende talen komen aan de beurt, in deze volgorde: Engels, Frans, Duits, Mandarijn (Chinees), Zweeds, Japans, Spaans (Lat. Am.), Pools, Hongaars, Castiliaans, Catalaans, Italiaans, Koreaans, Servisch, Kantonees, Portugees, Bahasa Maleisisch, Russisch, Deens, Bulgaars, Noors, Thai, Canadees Frans, Vlaams. Dit zijn uiteraard niet alle talen waarin de film (en dus ook de song) is vertaald, het is wel een heel gevarieerde selectie.

Mij vielen wel enkele zaken op: er is slechts 1 Engels en 1 Duits, maar wel twee versies Chinees (die onderling weliswaar sterk verschillen), twee versies Frans, twee versies Spaans en twee versies Nederlands. Bovendien is er Catalaans te horen, een taal die in Spanje wordt gesproken en ergens tussen het (zuidelijke) Frans en het Spaans (Castiliaans) zit. Maar van bijvoorbeeld Fries, toch een taal die in een deel van Nederland wordt gesproken en die ergens tussen Nederlands en Engels ligt, is uiteraard geen sprake. Ook niet van Welsh, Gaelic, Jiddisch, Nederduits, … Ik betwijfel zelfs of de film in een van deze regionale talen vertaald is.
Een tweede vaststelling die ik voor mezelf heb gemaakt: als ik alleen maar luister naar het lied, en dus niet zie wanneer taal x gewisseld wordt voor taal y ben ik vrijwel niet in staat om die verandering te horen. Tenzij het natuurlijk over talen gaat die ik ken (alle versies van het Engels, Duits, Frans en Nederlands), die kan ik er wel uitpikken. Uiteraard lijken de zangstemmen heel sterk op elkaar, daarop zijn ze ook geselecteerd. Maar ondanks het feit dat de Slavische talen, die toch gekenmerkt worden door een opeenstapeling aan medeklinkers en doffe klinkers, afgewisseld worden door talen als Koreaans, Kantonees en Spaans, die net heel rijk zijn aan heldere klinkers, haal ik ze er niet uit. Zelfs de meer exotische talen als Thai, Japans en Mandarijn kan ik niet onderscheiden van Zweeds, Italiaans of Bulgaars, laat staan dat ik taalfamilies kan onderscheiden. En dat terwijl ik van een tv-serie meestal wel kan zeggen of die Zweeds-, Noors- of Deenstalig is, zonder een van die talen echt te beheersen.

Wat valt hier nu uit te concluderen? Dat het een heel duidelijke bevestiging is van wat ik (en met mij waarschijnlijk veel mensen) al langer wist: gezongen taal is niet zo geschikt om een taal te leren kennen. Als je een beginnend taalleerder bent, is het cruciaal dat je je doeltaal zo snel mogelijk leert verstaan, en dat doe je door vertrouwd te worden met de klanken die bij die taal horen, de woordaccenten, de zinsintonatie. Op die manier herken je de taal op zijn minst, zelfs al begrijp je nog niet wat er nu precies gezegd wordt.
Nu is men daar in het vreemdetalenonderwijs wel al langer van overtuigd, maar het blijkt toch niet zo vanzelfsprekend in de praktijk. Meestal wordt er gestart met basiswoordenschat (‘goedendag, ik heet x. En jij?’), volgt er een beetje uitspraak en geleidelijk aan komt die intonatie er dan bij naarmate de woordenschat van de taalleerders groeit. Gedeeltelijk gebeurt het zo dat omdat het altijd zo geweest is en er een hoop schriftelijk lesmateriaal beschikbaar is, gedeeltelijk omdat het niet zo gemakkelijk is om geschikt luistermateriaal te vinden. En dan is het verleidelijk om terug te vallen op muziek, op liedjes. Ze zijn gemakkelijk te vinden, zijn aangenamer om naar te luisteren dan bijvoorbeeld een voorgelezen nieuws- of weerbericht, en je hebt er van alle mogelijke niveaus, van 1-2-3-4 hoedje van papier tot het meest verhalende levenslied. Handig, toch?
Toch niet, en dat blijkt heel duidelijk uit deze Disneysong. Een lied, en zeker eentje als dit dat in heel wat talen bestaat, kan interessant les- of leermateriaal zijn voor woordenschat, maar niet om met de taal zelf vertrouwd te worden. Net omdat in zo’n lied de natuurlijke *spreek*intonatie – de zinsmelodie en het woordaccent – wordt opgegeven voor – uiteraard – de melodie van het lied zelf. En dan wordt zelfs een taal als Russisch even klankrijk als het Italiaans.
Ik vrees dat wij, taaldocenten en/of taalleerders er niet onderuit komen: als we een taal willen leren, luisteren we er best eerst naar, en dan liefst naar in eerste instantie compleet onverstaanbaar, en dus saai gebrabbel. Dat is namelijk de beste manier om van dat gebrabbel ooit een prettige babbel te maken, en nog later echt te kunnen genieten van een liedje in de doeltaal.