Misschien gaan jullie nu ook wel van Facebook af: want dat bedrijf heeft zonder dat we het weten een grootscheepse taalproef met ons gedaan! Het is in het nieuws gekomen als een experiment naar ‘emotionele besmetting‘, maar het gaat feitelijk over woordjes. En ik denk dat Facebook met het experiment vooral een bak geld in het water heeft gegooid.

Wat was er aan de hand? Van ongeveer zeshonderdduizend (Engelstalige) gebruikers werd een tijdlang de zogeheten timeline gefilterd, de lijst met berichten van hun vrienden. Bij sommige mensen werden positieve berichten weggelaten, bij andere negatieve. Een positief bericht was daarbij een bericht met ‘positieve’ woorden: ‘I am happy’ is bijvoorbeeld een positief bericht omdat het woord happy positief is. Mensen met meer positieve berichten van vrienden bleken ook (iets) meer positieve woorden te gebruiken; en mutatis mutandis gold dat ook voor mensen met een negatief filter.

Zoals gebruikelijk onder psychologen werden er meteen allerlei grandioze claims aan deze bevinding verbonden.
Klein effect

Zo zou het mogelijk zijn om de gemoedstoestand van een grote hoeveelheid mensen te beïnvloeden! En daarmee de gezondheid! Omdat mensen ziek worden van gemopper, zou Facebook de hele wereld gezond kunnen maken! (Zie hier het artikel in het gerespecteerde tijdschrift PNAS; de grandioze claims staan op het eind.)

Er valt nogal wat af te dingen op die bevindingen. In de eerste plaats zijn de resultaten weliswaar statistisch significant, maar ook héél klein (zoals de auteurs zelf toegeven). Proefpersonen die vooral positieve woorden lazen, gebruikten zelf voortaan ongeveer 5,3% positieve woorden in plaats van normaliter 5,2%. (Ik vind dat normale aantal trouwens erg hoog, maar dit terzijde.)

Grof

De auteurs denken dat dit komt door die ‘emotionele besmetting’, maar daar geven ze geen enkel bewijs voor. Het is makkelijk om alternatieve hypothesen te verzinnen. In het artikel komt bijvoorbeeld helemaal niet ter sprake dat mensen op Facebook soms hele berichten en links woordelijk van elkaar overnemen. Zou dat niet het hele effect kunnen verklaren? Als zoiets dus maar een fractie van de tijd gebeurt, verspreiden sommige woorden zich natuurlijk als kool.

En in het algemeen gaat het alleen om woordgebruik. De gebruikte taaltoets (Linguistic Inquiry and Word Count, LIWC) is behoorlijk grof, en kijkt alleen naar een lijstje woorden die als emotioneel zijn aangemerkt; het kijkt verder niet naar de inhoud van de zinnen. De zin ‘I am not happy’ wordt  daarom ook positief gerekend. Of, om precies te zijn, die zin krijgt behalve een positief ook een negatief punt omdat not een negatief woord is.

Onzinnige proeven

Gebruik van de zin ‘I am not happy’ draagt in ieder geval bij aan je positiviteitsscore: iemand die op een status update van een vriend (‘I am sooooo happy!!!!’) reageert met ‘I am hardly happy at all’ is volgens dit onderzoek emotioneel besmet.

Wat het grootscheepse experiment dus vooral laat zien is dat mensen soms woorden van elkaar overnemen. Maar daar had men nauwelijks zo’n gigantisch experiment voor hoeven doen. Een goede reden om van Facebook af te gaan: ze voeren op grote schaal onzinnige proeven met ons uit.