• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Het metrum en Carglass

2 februari 2015 door Bas Jongenelen 5 Reacties

Door Bas Jongenelen

Tja, het metrum. Wat moeten we ermee? En waarom? En hoezo?

    Het hemelsche gerecht heeft zich ten lange lesten
    Erbarremt over my en mijn benaeuwde vesten

Prachtig hoor, die goeie ouwe Vondel, maar moet je de jongens en meisjes van nu nog lastig vallen met zo iets klassieks, traditioneels en ouderwets als het metrum? Het is bovendien moeilijk en abstract. Het komt de algemene schrijfvaardigheid niet ten goede. Het metrum zal bovendien niet bevraagd worden op het Centraal Examen. U begrijpt het al: ik vind dat het metrum onderwezen dient te worden – het is niet voor niets de week van de poëzie. Ik heb drie argumenten waarom ik het metrum onderwijs.

Zelf geef ik graag les met die oubollige versregels, maar het kan ook anders. Het metrum is immers omnipresent (mijn eerste argument). Al vanaf de geboorte word je lastig gevallen met het metrum. Het metrum gaat niet over de gezwinde grijsaard die op wakkre wieken staag, het gaat niet over nauw zichtbaar wiegen op een lichte zucht en het gaat niet over naakt zijn uw duinen en effen uw velden. Nee, het metrum komt je leven binnen met

    In de maneschijn,
    In de maneschijn,
    Klom ik op het trapje
    Naar je raamkozijn. (trochee)

En

    Sinterklaas kapoentje,
    Gooi wat in mijn schoentje
    Gooi wat in mijn laarsje.
    Dank u Sinterklaasje. (trochee)

Of

    ’k Zag twee beren broodjes smeren,
    O, het was een wonder.
    ’t Was een wonder boven wonder
    Dat die beren smeren konden. (trochee)

Is het kind wat ouder, dan kijkt het tv en zal het geconfronteerd worden met het volgende klassieke lied:

    Er was een land, ik weet niet waar,
    Daar leefde eens een kleine bij.
    En die beleefde, het klinkt raar,
    Een avontuur voor jou en mij. (jambe)

Klassiek is ook:

    Ik verscheurde je foto,
    heb je brieven verbrand
    In mijn hart moet ik huilen
    Maar ik doe nonchalant. (anapest)

En

    In een discotheek
    Zat ik van de week
    ’t Was er warm en druk
    Ik zat naast een lege kruk. (trochee)

Of

    Ik zit hier heel alleen kerstfeest te vieren
    De straf die ik verdiend heb, zit ik uit. (jambe)

In het Engels hebben ze ook van die klassieke teksten. Deze bijvoorbeeld:

    There is a house in New Orleans,
    They call the rising sun.
    It’s been the ruin of many poor boys
    and God I know I’m one. (jambe)

En deze:

    I’ve been a wild rover for many a year
    And spent all my money on whiskey and beer (amfibrachys)

Heb ik dan geen enkel fragment uit het verre verleden? Jazeker, wel. Een heel actueel zestiende-eeuws citaat, want dit wordt heel vaak gezongen:

    Wilhelmus van Nassouwe
    ben ik, van Duitsen bloed,
    den vaderland getrouwe
    blijf ik tot in den dood.
    Een Prinse van Oranje
    ben ik, vrij, onverveerd,
    den Koning van Hispanje
    heb ik altijd geëerd. (jambe)

Wie een beetje oplet, zal merken dat het metrum alomtegenwoordig is. Dat brengt mij naar mijn tweede argument: verbazing.

Mensen (en jongeren zijn net mensen) vinden het altijd een beetje raar als neerlandici iets uit een tekst halen waarvan het niet zeker is of de auteur het er bewust in gestopt heeft. ‘U doet nu wel alsof dat parallellisme een diepe betekenis heeft, maar het kan toch ook gewoon per ongeluk zo geschreven zijn?’ ‘Een geniale auteur is ook per ongeluk geniaal,’ is dan het standaard antwoord. Eén ding is zeker: het metrum is nooit per ongeluk. Het metrum is er altijd heel bewust ingestopt, daar heeft iemand op zitten puzzelen, hoor. Door toeval veertien pentameters achter elkaar? Nee. Tjee, dat dit met taal mogelijk is! Dat wekt verbazing, een verbazing die je niet vaak meemaakt in de klas. Zeker niet als blijkt dat ze van baby af aan met het metrum geconfronteerd zijn geweest – en niemand die het gemerkt had.

Mijn derde punt sluit aan op het vorige: die verbazing is keigaaf. Het metrum zelf vind ik al helemaal geweldig, maar de reacties van leerlingen komen daar nog eens bovenop. In iedere klas zit wel een jongen die in een bandje speelt (dat zijn eigenlijk altijd jongens) en die nu merkt dat het schrijven van een liedtekst wel iets anders is dan wat rijmende woorden op een rijtje. Dat je leerlingen inzicht krijgen in taal, of in ieder geval in een bepaald aspect daarvan, is toch wat wij als taaldocenten willen?

Het metrum is overal en het is er je hele leven al geweest. Het is een veel belangrijker facet van onze communicatie dan menigeen denkt, het is de taak van de docent Nederlands daarover te doceren. Dan snappen de leerlingen ook waarom deze slogan zo ontzettend slecht is:

    Carglass repareert
    Carglass vervangt.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: letterkunde, metriek, metrum, poëzie

Lees Interacties

Reacties

  1. Erik De Smedt zegt

    2 februari 2015 om 16:28

    In Vlaanderen maakt Carglass reclame met het gezongen

    'Carglass herstelt
    Carglass vervangt.'

    xx -x
    xx -x

    Dat is heel wat regelmatiger dan de Nederlandse versie: tweemaal een spondee, gevolgd door een jambe. Cesuur precies in het midden (niet alleen twee lettergrepen ervoor en twee erna: 8 letters ervoor, 8 erna). Een (oog- en) oorwurm.

    http://www.var.be/Editor/assets/Publicaties/e-Varia/carglass%20EFFIE%206.mp2

    Beantwoorden
  2. Bas Jongenelen zegt

    2 februari 2015 om 17:03

    Mooie aanvulling. Bedankt.

    Beantwoorden
  3. Leo Rademakers zegt

    2 februari 2015 om 18:59

    Beste Bas, je zegt: "Al vanaf de geboorte word je lastig gevallen met het metrum." maar dat is natuurlijk niet waar, of in ieder geval niet compleet. Het ta-dum, ta-dum van de hartslag en de bloedsomloop van de moeder zijn het allereerste metrum dat een kind nog ver vóór de geboorte ingehamerd krijgt. Het is tenslotte niet voor niets dat een wekkertje in het wiegje helpt bij het inslapen. Het tikken klinkt vertrouwd. Ik ga er daarbij vanuit dat bepaalde ritmische bewegingen en geluiden die dáár dan weer aan vooraf zijn gegaan (in flagrante delicto), zich niet in het geheugen van het te concipiëren kind hebben genesteld.

    Beantwoorden
  4. Bas Jongenelen zegt

    2 februari 2015 om 20:02

    Het metrum is hier een literair stijlfiguur. Geen natuurlijk geluid, geen term uit de muziek. Dat het ongeboren kind al met regelmatige geluiden geconfronteerd wordt, is waar, maar dat valt buiten het bestek van de poëzieweek. Het gaat mij hier en nu om het talige metrum. Dat we een 'oor' hebben voor metriek zal vast te maken hebben met de oude vertrouwde droom van hartslag en bloedsomloop.

    Beantwoorden
  5. adhemar52 zegt

    14 februari 2015 om 12:49

    Is Carglass een spondee? Weliswaar kun je argumenteren dat Carglass bestaat uit twee eenlettergrepige woorden van een hoofdcategorie (inhoudswoorden, in dit geval twee zelfstandige naamwoorden, dus geen functiewoorden) die daarom beide sterk zijn (SS). Maar deze twee woorden vormen een samenstelling en de samenstellingsklemtoon (Compound Rule in de Engelse fonologie en metriek) valt op het linkerwoord Car (vergelijk met blàckboard, het klassieke voorbeeld in het Engels). Daarom pleit ik voor een trochee (SW, sterk-zwak). We krijgen dan in dit reclamespotje tweemaal een metrisch spiegelbeeld trochee-jambe (SW-WS). Dat levert dan nog een extra parallellisme op.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

M. Vasalis • Afsluitdijk

De bus rijdt als een kamer door de nacht
de weg is recht, de dijk is eindeloos
links ligt de zee, getemd maar rusteloos,
wij kijken uit, een kleine maan schijnt zacht.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

RAG

Een web van één draad lang
waarin een spin voer vangt,
waarop een vlieg kort zit,
beweegt, zijn poten wast,
wegvliegt en keert, niet weet
waarvoor die draad zich spant.

Bron: Enkele gedichten, 1973

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1894 Edgard Blancquaert
sterfdag
1849 Barthold Lulofs
1984 Leonardus Michels
1986 W.A.P. Smit
➔ Neerlandicikalender

Media

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d