Na dat den tijt der natueren vervult was, soo baerde Helena twee schoone sonen. Dies de ruwaert seer blijde was ende seyde tot d’oude coninginne dat hy dat den coninck schrijven soude. Ende h[e]eft eenen bode gh[e]sonden met eenen brief. Maer d’oude coninginne heeft de bode te Doeveren ghewacht, want hy daer voorby moeste passeren.

     Ende als de bode daer quam, soo w[e]rdt hy tot d’oude coninginne ghebracht, die hem goede cier aen dede, daer hy soo veel dronck dat hy in slape viel. Doen nam d’oude coninginne de busse mette brieven ende nam daer uyt den brief die de ruwaert aenden coninck sont, daer in stont dat Helena ghelegen was van twee schoone sonen. Welcken brief sy verbrandt heeft ende schreef eenen anderen, als dat Helena misvallen was van twee vre[e]sselijcke honden, hem ontbiedende dat hy schrijven soude terstondt oftmense dooden soude oft niet. Ende heeft den brief besegelt met des conincks geconterfeyten zeghel ende heeftse doen den bode in sijn busse ghesteken buyten sijnen weten.

     Ende als de bode ontweckte, is hy nae Romen gereyst. Ende d’oude verradersse heeft de passagie doen wachten ofter yemant nae Romen reysde oft van daer quame, seggende dat haer altijt verlanghde tijdinghe te hooren van haren sone.

Ende aldus is de bode te Romen gekomen sonder eenigh belet ende heeft coninck Henrick den brief gegeven, dien hy las. Ende als hy dese valscheyt ghelesen hadt, wert hy root in sijn aensicht ende beschaemt ende gaft den paus te kennen, dat hem seer verwonderde ende vraechde van wat regiment datse was. Doen vertelde hy den paus hoe hy sijn vrouwe ghevonden had in sijn lant by een fonteyne, ende datse uyt haren lant gevloden was om datse haer vader wilde trouwen tot een wijf, ende hoe dat hyse troude teghen sijns moeders danck, “maer noyt en konde ick weten van wat lant sy was.”

     Doe wert de paus van binnen beroert ende seyde totten coninck: “Na uytgeven van uwe woorden soo dunckt my dat ghy mijn nichte hebt ghetrout, mijns susters dochter, die uyt haren lant gereyst is om datse haer vader trouwen wilde, ende niemant en weet waerse vervaren is …”

     Waer af hy hem wat verblijde, maer hy maeckte groot misbaer om de quaede tijdinge die hem geschreven was. Ende de paus vertrooste den coninck na sijn beste vermoghen ende seyde: “Weest te vreden, ten is by avontueren alsoo niet als hier gheschreven is, maer dit heeft by avontueren yemant gedaen om dat hy u huysvrouwe teghen u vermaken soude met leughenen. ’t Welcke u eyghen moeder wel ghedaen mochte hebben, want my dunckt dattet vrouwen gheschrift is.”

     Doen seyde de coninck: “Dit en is soo niet, want desen brief was besegelt metten zeghel die ick mijn huysvrou liet ende den hertoghe van Clocestre, als ick wech tr[o]ck.”

     Doen seyde de paus: “Yemant mochten wel geconterfeyt hebben … Dus schrijft datmen uwer vrouwen vruchten bewaert tot dat ghy selve te lande komt, ende ick sal den brief met eenighe van mijne boden seynden, dat hy nerghens belet en worde.”

     Ende aldus heeft de coninck gedaen dat hem den paus riet.

     

Ende de bode is ten lesten gekomen by Doeveren, daer d’oude coninginne haer verspiers hadde, die den bode aen[v]eerden ende brochten hem by d’oude coninginne, dien sy in haer kamer leyde ende dede hem soo goeden chiere dat hy in slape viel van dronckenschap. Doen namse den bode den brief, die sy ghelesen heeft ende verbrant, ende dede haren cappelaen eenen anderen brief schrijven, waerom sy hem groote giften beloofde. Ende sy dede schrijven aen de ruwaert dat hy Helena terstont verbernen soude met haer twee kinderen, sonder vertoeven, als hy den brief hadde gesien. Ende desen brief heeft de valsche tramassele toeghesegelt metten valschen zeghele ende den bode heymelijck in sijn busse ghestoken. Doen ginck sy weder totten cappelaen ende heeft hem noch acht diergelijcke brieven doen schrijven, daer in den lesten stont dat den hertoghe niet laeten en soude, hy en verbrande Helena met haer kinderen. Ende dede hijs niet, hy sout op hem verhalen ende op alle degene die hem ten thiensten lit bestonden.

     Dus is de bode van daer gh[e]scheyden ende is ghekomen totten ruwaert, dien hy den brief gaf. Den hertoghe heeften ghelesen ende sprack totten bode: “Wie heeft u desen brief ghegeven?”

     Hy antwoorde: “Coninck Henrick.”

     De hertoge seyde: “Ghy liecht, want de coninck dat noyt en peysde!”

     Waerom de hertoghe den bode dede gevangen setten tot dat hy de waerheyt soude weten.

     

Ende als de bode van d’oude coninginne was gescheyden, keerde sy weder totten cappelaen ende sat by hem tot dat hy acht brieven geschreven had, ende vermoorde den cappelaen ende wierp hem door een venster int water, op dat haer verraderije verborghen soude blijven. Ende daer na dede sy terstont tot haer komen acht onbekende mannen ende seyde datse hun elck geven soude tien marck gouts, dat elck van hunlieden eenen brief draghen soude den hertoghe van Clocestre, hem segghende datse van coninck Henric quamen, dien sy binnen Romen lieten. Ende dit hebben dese acht mans ten heyligen ghesworen te doen.

     Ende sy dede alle daghen twee van hunlieden gaen, elck met eenen brieve totten hertoge, d’een voor d’ander nae. De hertoghe dit siende, en wist wat maecken ende ontboot d’oude coninginne, segghende dat hy haerder te doen hadde. Ende sy is totten hertoghe ghekomen, die haer seyde: “Ziet vrouwe, dese brieven, ick en derfse onse jonghe vrouwe niet toonen.”

     Doen seyde d’oude verradersse: “Waerom? Sy moetet doch eens weten … Ick salse haer wel [t]oonen.”

     Ende is soo metten hertoghe ghegaen tot Helena, haer toonende des conincks brieven. Ende als Helena die ghelesen hadde, seyde [sy]: “Aylacen, hoe mach dit komen dat de groote liefde die my de coninck bewees als hy wegh trock, dat die dus verkeert is!?”

     Dit hoorende, de hertoghe ende Maria, sijn nichte, wierden seer weenende, ende meer ander vrouwen die daer by waren. Maer d’oude tramassele vertroostense altesaemen met gheveynsder herten.

     Ende als sy aldus by Helena waren, quam daer den derden brief, die noch scherper bevel dede dan d’ander twee brieven. Ende doe ginck d’oude coninginne sitten by Helena ende seyde: “Dochter, weest te vreden, soo langhe als ick leve en sal u niet misschien, al soude ick mijn lijf voor u avontueren!”

     Daer Helena een luttel af verblijde. Maer ’s anderdaeghs ’s morgens quam daer noch eenen brief, ende nae de noen noch eenen anderen, die dese saecke soo langher soo swaerder bevel deden. Waer af de hertoge seer bedroeft wert ende seyde tot d’oude coninginne: “Wat sullen wy in dese saecke doen?”

     Doen seyde d’oude matrone: “De brieven die mijn soon seynt, syn hoe langer hoe strengher … Hier in en wil ick my niet moeyen, want ick sijn gramschap seer ontsie.”

     Ende des anderen daeghs quamen noch twee mannen, elck met eenen brief, tot negen toe, waer af de leste de strenghste was. Soo is d’oude coninginne metter haest gereyst nae Doeveren, seggende dat sy haers soons bevel niet langher wederstaen en wilde. Waer af de hertoghe seer verschrickte, want hy vreesde, soo hy des conincks bevel niet en dede, dat hy lijf ende goet verliesen soude, ende vont hem beswaert dat hy sijn vrouwe soude doen ombrenghen.

     Doen seyden des hertogens raetslieden: “Heere, het is beter dat een vrouwe alleene, na dient de coninck begeert, sterve dan dat ghy ende u heele huys met noch hondert daer toe sterven souden moeten …”

Een woord dat u niet kent, kunt u opzoeken in het on-line Woordenboek der Nederlandsche Taal