Ongeveer één jaar geleden verraste mediëvist Herman Mulder de lezers van Neder-L in ‘Tegeltjeswijsheid’ op een oude vloertegel met daarop de afbeelding van een nar, en rondom die nar een tekst die tot op heden niet ‘ontletterd’ kon worden. Nu heeft hij weer zo’n puzzle ingezonden: een cirkelvormige ‘fibula’ met daarop een tekst. Zie hier een viertal afbeeldingen van deze gesp / speld, die mogelijk nog 16e-eeuws is:
Wie kan hem en ons vertellen om wat voor een gesp / speld het hier gaat? En wat staat erop geschreven?
Weia Reinboud reageerde als eerste met een fraai staaltje Photoshop:
Dit brengt de oplossing substantieel dichterbij. Ik [W.K.] lees nu: MON CEVR A VOS A QVI […] Oftewel: Mijn hart voor u, voor wie […]
Dankzij Google vond ik een vergelijkbare spreuk op een “boucle de ceinture de femme du XVe siècle”: MON CEVR A VOS A QVI IL DOY. Maar die laatste twee woorden herken ik niet op ‘onze’ fibula. Wel denk ik dat er sprake kan zijn van rijm: “vos” / “…os”.
Zie hier een nieuw staaltje Photoshop van Weia Reinboud:
Soms moet je weten wat er staat om te kunnen zien wat er staat: Mon ceur a vos a qui il doy, vrij vertaald (onder voorbehoud): Mijn hart voor u, aan wie het toebehoort.
Ik heb nog wat zitten photoshoppen om te zien of de door Willem gevonden leus er zou kunnen staan.
I is een klodder, maar zou er best kunnen staan.
L staat er niet, er staat een E, dat zou een geval van typografenblindheid kunnen zijn (dat staat niet in mijn Van Dale, maar het woord bestaat wel!)
D staat er
O staat er
Y is een klodder waar ik niets van kon maken. Maar een Y met een punt erboven, zoals gebruikelijk in die tijd, is er eventueel wel van te maken!
De ontcijfering gaat goed vooruit, maar de laatste twee woorden blijven nog onzeker. Dat er een exemplaar is teruggevonden in een catalogus van een tentoonstelling in Amiens in 1860 is ook heel gelukkig, al is het denkbaar dat het om hetzelfde stuk gaat: die tentoonstelling betrof o.a. objecten uit particulier bezit. In dat geval heeft de lezing van die catalogus geen onafhankelijke bewijskracht.
Als het precies zo'n zelfde ding is en precies even slecht leesbaar, dan helpt het niet heel erg inderdaad. Maar las het goed Frans is?
Staat er niet 'le' in plaats van 'il'?
Of 'je'?
er staat inderdaad een E -> MON CEUR A VOS A QUI LE DOY
a qui je doi(s)
aan wie ik verschuldigd ben
https://books.google.com/books?id=s4tIAAAAYAAJ&q;=%22Mon+ceur+a+vos%22&dq;=%22Mon+ceur+a+vos%22&hl;=en&sa;=X&ved;=0ahUKEwjFjPmX2NbKAhWJRhQKHQvvChoQ6AEIHzAA
Deze link voert naar een 'snippet van Bulletin de la Société des sciences historiques et naturelles de l'Yonne, Volume 44; Volume 1890. De 'snippet' vermeldt onder meer: Fibule en bronze de forme circulaire, portant la légende : Mon ceur a vos. xvi° siècle. — N° 840.
Wie toegang heeft tot het Bulletin komt misschien verder?
In oud Frans: "MON CEUR (mijn 'coeur'=hart) A VOS (aan 'vous'=jou, hem, deze) A QUI LE DOY (aan deze die het 'doit'=toekomt, verdient)"? DUS: "Mijn hart behoort toe aan deze die het verdient" = een gezegde passend in de hoofse liefde van de middeleeuwen – edeldame t.o.v. ridder die voor haar vecht (in steekspel o.a.)?
https://archive.org/details/expositionprovin00soci
# 1370 (p. 214)
Dan staat er dus LE DOY en dat valt ook in de klodders te lezen. Beter dan IL DOY.
Ik veronderstel dat 'IL' DOY of 'LE' DOY weinig verschil maakt in de betekenis van de hele uitdrukking…
Mijn oplossing:
A QVI.IL DOY.MON CEVR.A VOS
Je moet dus beginnen bij AQVI.
IK ZOU VERTALEN'
Wie behoort mijn hart toe ? Jou !
Boven de A van A VOS staat nog een streep, wat moeten we daarmee?
Ik heb nog een plaat naar Willem opgestuurd, dus die zal er straks wel bijgeplaatst worden. Ik heb daar in de onscherpste van de vier foto's de letters LE DOY ingetekend, zodat je dat kan proberen te zoeken in de scherpere foto's. De E staat er duidelijk, al kan je meteen zien dat het geen groot lettertekenaar was die het gemaakt heeft, wat een gedrocht. De Y is vooral een klodder, vooral in het midden en onder, maar iets beters dan een Y met vierkante punt erboven kan ik er niet van maken. DO is duidelijk. Dat geldt niet voor de L. Er staat wel een verticale balk, maar of er onderaan een dwarsbalkje zit? In het midden zitten klodders, je kunt er ook een Poolse Ł in zien…
Willem wacht nog even op zijn huis-romanist. Mensen kunnen van alles lezen, maar als het geen goede ‘zin’ oplevert dan staat het er niet.
Wat ook nog wel eens wil helpen – heel ouderwets vergeleken met Photoshop – is het maken van een afwrijfsel met een blaadje papier en een zacht potlood. Deze methode wordt in de boekwetenschap nog altijd gebruikt voor het zichtbaar maken van watermerken in oud geschept papier.
En profielen in boekbanden.
De oplossing is gevonden. Zie Neder-L van 4-2-2016: http://nederl.blogspot.nl/2016/02/een-laat-middeleeuwse-fibula-met.html