Churchill, Bep van Klaveren, en de pratende hond Bob

Uit de geluidsarchieven van het Meertens Instituut

Door Marc van Oostendorp

Publiek bij de erepromotie van Winston Churchill, 10 mei 1946.

Kees Grijpink is vrijwel klaar met zijn levenswerk. In de afgelopen decennia heeft hij in de geluidsstudio van het Meertens Instituut met eindeloos geduld duizenden uren geluidsopnamen van allerlei geluidsdragers – wasrollen, banden, glasplaten, zwaar beschadigde LP’s – gedigitaliseerd.

Het is gelukkig dat Grijpink bijna klaar is want over niet al te veel tijd wil hij met pensioen. Bovendien gaat het Meertens Instituut later dit jaar verhuizen naar een pand waar geen ruimte meer is voor zo’n geavanceerde geluidsstudio. (De originele geluidsdragers worden overigens wel allemaal zorgvuldig bewaard.)

Hoe dan ook resulteerde Grijpinks werk onder andere in de Nederlandse Dialectenbank, waar heel veel opnamen in zijn opgenomen, maar ook in allerlei curiosa. Daarvan presenteert Neerlandistiek er vandaag een paar.

Als eerste, omdat het een opname is van vandaag precies 70 jaar geleden: Winston Churchill die op 10 mei 1946 een eredoctoraat in ontvangst nam aan de Rijksuniversiteit Leiden. Je hoort een klein stukje van zijn toespraak, waarin hij het grapje maakt dat hij, afgaand op het aantal academische eerbewijzen dat hem ten deel valt, inmiddels wel de geleerdste man ter wereld moet zijn. (De opname is gemaakt op glasplaat; item Fon.G2. 284 in de Meertens-collectie.)

Er zijn ook heel andere sprekers te vinden in de databank, zoals de sprekende hond Bobbie (opname uit de zomer van 1935; Fon.G1 671). Je hoort overigens vooral een vrouw (Bobbies baasje?) aan het woord die met engelengeduld probeert om Bobbie menselijke woorden te laten zeggen.

Er zitten ook dode BN’ers in de databank, zoals koningin Wilhelmina die op 4 juni 1936 een monument onthult voor haar moeder koningin Emma (Fon.G1 107), of de legendarische Rotterdamse bokser Bep van Klaveren die op 25 september 1935 voor de radio geïnterviewd wordt (FonW 037). Vooral die laatste opname vind ik fijn omdat het iets laat horen van het Rotterdams van 80 jaar geleden (‘hij ken’ zat er bij Van Klaveren in ieder geval al lekker in).

Er zijn natuurlijk ook opnamen die interessant zijn voor liefhebbers van de geschiedenis van de neerlandistiek, zoals dit fragment van De overwintering op Nova Zembla voorgedragen door P.J. Meertens. En tot slot is hier voor de liefhebber een integrale opname (42 minuten) van enkele toespraken die in 1970 gehouden werden ter gelegenheid van de 60ste verjaardag van de Nijmeegse hoogleraar Nederlandse taalkunde Toon Weijnen (DivO 105; ‘sprekers o.a. Nuijtens, dr. Dagen, Toon Hagen, Jo Daan en prof. Weijnen’).

Update 11.5.2016: Camiel Hamans meldt dat het baasje van Bobbie niemand minder was dan de Amsterdamse fonetica Louise Kaiser.