• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Is dat die woestaard wel?

9 juli 2016 door Marc van Oostendorp 3 Reacties

Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (79)
Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?

Door Marc van Oostendorp

Illustratie: Susanne van der Kleij
Illustratie: Susanne van der Kleij

De meeste discriminatie is vrouwen ten deel gevallen, maar ook over mannen is vermoedelijk nooit alléén maar positief gedacht. Dat blijkt uit het achtervoegsel –aard, zoals in het woord woestaard, dat tegenwoordig niet zo veel meer gebruikt lijkt te worden, maar dat we bijvoorbeeld wel vinden in het sonnet Bij een teekening in sepia, voorstellende een tijgernest van J.J.L. ten Kate:

De moeder is in rust; de tijgerwelpen slapen –
Alleen de tijger waakt, en houdt getrouw de wacht;
‘t Is of hij zelf een lam bij weerelooze schapen,
Rondsom blikt met een oog waar teederheid uit lacht.
Is dat die woestaard wel, die, wreede list tot wapen,
Bloeddorstig, ongetemd, de runders worgt en slacht,
Het elefantenjong van ‘t logge nest durft rapen,
En de ijzren nagels slaat tot in de leeuwenvacht?

O wonderzoet instinkt, dat al wat leeft doet blaken!
Grootsche inspraak der natuur, die met geen eeuwen ebt!
O Liefde voor ‘t gezin, die werken leert en waken!
Gij, die de blindste kracht u onderworpen hebt,
Gij, die het wandier in iets menschelijks herschept,
Wat moest gij van den Mensch een zeegnende Engel maken!

In dit sonnet wordt de mannelijke tijger – en aan het eind ook de (mannelijke) mens voorgesteld als bloeddorstig en ongetemd, een wezen dat alleen door Gods genade en de zegeningen van het gezinsleven nog enigszins menselijk kan worden.

Rijkaard

Dat zit allemaal ook  in het woord woestaard. Het Taalportaal schrijft weliswaar over de betekenis van –aard alleen dat het “can be described as someone having the property denoted by A”, maar het noemt daarbij twee aspecten niet.

In de eerste plaats zijn zelfstandig naamwoorden op –aard altijd enigszins afkeurend. Het achtervoegsel gaat liefst samen met bijvoeglijk naamwoorden die dat afkeurende al hebben (wreed, laf, gierig, grijs), maar zelfs een rijkaard is niet op een fijne manier rijk. Spanjaarden noemen we volgens het WNT alleen maar zo omdat we ooit een grote hekel aan die mensen hadden.

Dominee-dichter

En in de tweede plaats zijn –aards altijd mannen. Je kunt iemand geen grijsaardin of gierigaardes noemen, en hoewel je sommige van de aard-vormen inmiddels wel op vrouwen kunt laten slaan (een vrouw kan zichzelf best een lafaard of een gierigaard noemen), geldt zelfs dat niet voor alle vormen. Een grijsaard is in mijn beleving altijd een man.

Een dit-of-dat-aard is dus iets of iemand die minder prettige eigenschappen heeft, en altijd een man. Tegelijkertijd kan zo’n woestaard in de beleving van een negentiende-eeuwse dominee-dichter als Ten Kate dus wel opstijgen tot het niveau van de engel; terwijl moeder de vrouw in het gedicht niets anders doet dan slapen, volkomen overgeleverd aan de aard van haar man.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 196 sonnetten, 19e eeuw, sonnet

Lees Interacties

Reacties

  1. Henri zegt

    9 juli 2016 om 08:00

    Vergeet de snoodaard niet,
    die evenmin aan een vrouw doet denken.

    Beantwoorden
  2. Peter-Arno Coppen zegt

    9 juli 2016 om 11:31

    Die twee aspecten staan natuurlijk wel allebei genoemd in de ANS…

    Beantwoorden
  3. Tao zegt

    9 juli 2016 om 11:53

    Het lijkt mij eerder dat de woorden die eindigen op aard mannelijk zijn, omdat woorden doorgaans in de mannelijke vorm ontwikkeld zijn, als gevolg van het feit dat de vrouw er niet toe deed.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

D. Hillenius • Wij hebben nog vergeten

men laat Hongaren de zee zien
hijst Hollanders op bergen
beren op fietsen
opoe Moses maakt schilderijen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

SPROOKJE

Om middernacht word ik een pompoen en drijf ik weg in een muiltje

Bron: datering; 1971-1972; niet eerder gepubliceerd

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1801 Taco Roorda
1901 Wim Caron
sterfdag
1901 Jan ten Brink
1919 Jacob Verdam
2010 Hans den Besten
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d