Uitgelicht voor de klas

Door Roland de Bonth

Wat hebben Kleine Olle en zijn ekster van C.J. Kieviet, Der rupsen begin, voedzel en wonderbaare verandering van Maria Sibylla Merian en het anoniem uitgegeven Aanwijzingen tot het gebruik der medicynen voor zeevarenden gemeen? Een lastige vraag, want inhoudelijk gezien hebben deze werken niets met elkaar te maken. Wat deze titels verbindt, is dat ze alle in de maand april van dit jaar zijn toegevoegd aan de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL). Iedere maand wordt deze virtuele bibliotheek uitgebreid met tientallen verhalen, romans, dichtbundels en jaargangen van tijdschriften. Iedere maand opnieuw duiken er verrassende titels op die erom vragen gelezen te worden. Toch zou het jammer zijn als de DBNL alleen maar werd geraadpleegd om teksten te zoeken. Wie iets verder kijkt dan het bovenste gedeelte van het openingsscherm, ontdekt op deze website namelijk enkele mooie extra’s.

Bij het openen van de website verschijnt boven in beeld een balk met een zoekfunctie en komen er afbeeldingen van en een link naar titels in beeld die nieuw zijn in de DBNL. Daaronder staan vier hoogtepunten opgesomd: het Algemeen Letterkundig Lexicon, Literatuur in beeld en geluid, de Bijbel in vele gedaanten en de Atlas voor de Nederlandse taal en literatuur. Laat leerlingen eens kennis maken met deze Atlas door ze te laten zoeken naar de vestigingsplaats van hun middelbare school of naar hun geboorte- en/of woonplaats. Wellicht wakkert dit bij hen het vuur aan onderzoek te doen naar lokale, regionale of nationale beroemdheden. Zo komt een leerling uit Voorschoten bijvoorbeeld te weten dat Max van der Stoel er is geboren en prof. W.L. de Vreese er is overleden, dat er een rederijkerskamer is geweest die de Witte Fyolen heette, dat P.C. Boutens er leraar is geweest en dat Frans Erens in zijn werk een passage aan deze plaats heeft gewijd.

Wie verder omlaag scrolt, ziet onder de hoogtepunten vervolgens vier pictogrammen verschijnen, waarvan de Atlas en het Algemeen Letterkundig Lexicon al eerder zijn genoemd. Nieuw zijn de Ngram-viewer en het Calendarium. Met de Ngram-viewer kan op een eenvoudige manier gezocht worden naar de frequentie van een woord of korte zin. In een heldere video legt onderzoeker Els Stronks uit wat het belang van deze tool is en welke gebruiksmogelijkheden er zijn. Laat leerlingen bijvoorbeeld eens onderzoek verrichten naar het gebruik en de frequentie van een bepaald woord. Denk aan het momenteel populaire woord skeer of een oude uitdrukking als lau loene. Een handig hulpmiddel is ook het Calendarium. Met deze functie kan op dag, maand en/of jaar gezocht worden naar geboorte- en sterfgegevens van auteurs die voorkomen op de DBNL. Bovendien kan worden nagegaan wanneer welke teksten zijn geschreven of welke teksten zich afspelen op een specifieke dag, in een gegeven maand of een zeker jaar. Zo blijkt dat Bas Haring wordt geboren op dezelfde dag van dezelfde maand waarop William Shakespeare zijn laatste adem uitblaast: 23 april. Zouden leerlingen het niet interessant vinden om na te gaan wat er zich op hun verjaardag precies heeft afgespeeld?

Op dit moment wordt de DBNL jaarlijks zo’n vier miljoen keer geraadpleegd. Als docenten hun leerlingen wijzen op de schat aan informatie en de prachtige extra functies die te vinden in deze gigantische digitale collectie, dan zou het aantal raadplegingen wel eens fors kunnen groeien.