De taal van Ilja Leonard Pfeijffer (18)

Door Marc van Oostendorp

Werkelijk ieder aspect van ministeck (meestal gespeld als ministek), iedere associatie die je met deze puzzelvorm kunt hebben, is inmiddels wel bezongen in het werk van Ilja Leonard Pfeijffer. Het gaat – even voor de jongeren – om een spel met kleine platte vierkante plastic vlakjes op pinnetjes die je in een groter raam kunt prikken om zo foto’s of andere plaatjes te maken (zie afbeelding 1).

In een betrekkelijk vroeg gedicht van Pfeijffer wordt het gebruikt om de activiteiten van de criticus negatief af te schilderen:

maar wie zelfs nog in zijn dromen min zit te plussen
ministekken met reële consequentietjes
blijft met dubbeltjes dammen

Ministekken is met andere woorden een onnozel soort gepriegel waarbij niets op het spel staat. Een andere associatie, in de cyclus Lilith, is die met de jeugd, de onschuld van toen geluk nog heel gewoon was, en het niet erg was dat je dingen deed die nergens toe leidden:

We ministekten steeds dezelfde pony’s na
in pyjama’s vol met vlekken van frambozenvla

Beide associaties – het wezenloze gepriegel én de kindertijd – komen terug in Brieven uit Genua, waar Pfeijffer beschrijft waar hij als kind het alfabet ontwikkelde voor zijn zelfbedachte taal, het Mocaans:

Dat was in Lage Mierde, in het vakantiehuisje van tante Nanda, waar het zo hard regende dat we alleen maar konden ministekken. En na drie dagen zijn we terug naar huis gegaan. Daar heb ik mijn alfabet ontwikkeld. Het was allemaal pure verveling.

In de dichtbundel Idyllen, ten slotte, wordt het woord gebruikt met nóg een andere associatie: de afbeeldingen die je met ministeck maakt hebben als het ware een heel lage resolutie en zijn daardoor vager:

De dag dat ik mijn bril afzette was een dag
van blond geministeckte meisjes die ik zag
verglijden langs mijn lichtoog als een reeks van strepen

En zo blijken er een hoop paradoxen te zitten in die ministeck. Het is burgerlijk, maar ook fascinerend. Onnozel gepriegel, maar ook een manier om meisjes te veranderen in een reeks strepen.  Het is dammen met dubbeltjes, maar brengt je ook terug naar je jeugd.