• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Ilja Leonard Pfeijffer als zo’n aapje

13 september 2017 door Marc van Oostendorp Reageer

De taal van Ilja Leonard Pfeijffer (32)

Door Marc van Oostendorp

Op het eerste gezicht lijkt hij wat onhandig, de beeldspraak die Ilja Leonard Pfeijffer in zijn roman La superba gebruikt om de zeventigjarige Engelsman te beschrijven die iedere dag weer opduikt op een terras in Genua om er gin-tonic te drinken en anekdotes te vertellen:

Hij zat daar als een gepensioneerde cabaretier in afwachting van publiek. Als een slapend aapje in zo’n ouderwetse machine waar je een kwartje in moest gooien om ze wakker te maken en dan deden ze een liedje en een dansje.

Hoe zat hij daar nou? Als een gepensioneerde cabaretier of als een slapend aapje? Is het aapje soms een beeld voor het beeld van de cabaretier? Hij zat daar als een cabaretier die daar zat als een aapje? Lijken gepensioneerde cabaretiers op slapende aapjes? Heeft iemand weleens een slapende cabaretier gezien? Cabaretiers gaan toch altijd door?

Voor zulke verwarrende metaforiek draait de schrijver zijn hand niet om. Hij stopt daar ook niet: hoezo wordt naar dat aapje in de tweede helft van de zin ineens verwezen met het meervoudige ze? Zit die cabaretier daar dan niet juist in zijn eentje, maar temidden van andere gepensioneerde cabaretiers?

En dan: hoezo zit het een aapje in ‘zo’n’ en niet in ‘een machine’?In het vervolg van het hoofdstukje dat min of meer met deze dubbele beeldspraak begint, wordt het cabaretbeeld uitgewerkt:

En zoals elke cabaretier had hij telkens vers publiek nodig. Zijn repertoire was groot, maar vroeg of laat viel hij in herhalingen. (…)

Don vertelt anekdotes aan wie het maar horen wil. Is de functie van de cabaretier-metafoor om de mensen die op het terras naar Dons verhalen luisteren publiek te noemen? Niet volgens de verteller van dit verhaal. Hij zegt dat Don telkens vers publiek nodig had, net als een cabaretier. De noodzaak van publiek is een reden om Don met een cabaretier te vergelijken. Vervolgens krijgen wij – het publiek van de auteur – het een en ander te horen over Dons publiek:

Zijn lievelingspubliek waren de boaties. (…)  Zij waren Dons meest dankbare publiek. (…)

Aan het eind van het hoofdstukje komt dan ineens de aapjesmetafoor weer terug:

En hij veerde op. Iemand had een kwartje in de machine gegooid. Hij deed al zijn anekdotes en al zijn moppen. Hij voldeed aan alle verwachtingen. En zij betaalden zijn volgende gin-tonic zoals je een nieuw kwartje in de automaat met aapjes gooit.

Zo’n aapje is zich in het geheel niet bewust van publiek, laat staan dat het ‘vers publiek’ nodig heeft. Een kwartje volstaat.

Ik geloof dat deze gemengde metaforiek de figuur Don juist tekent: hij heeft publiek nodig, maar vertelt zijn verhalen vervolgens alsof dat publiek niet bestaat. Hij is één aap in een groep aapjes die allemaal op hetzelfde moment hetzelfde doen en te zelfder tijd is hij een gepensioneerde cabaretier op een overigens leeg toneel. Hij is een uniek individu (wie heeft er ooit een gepensioneerde cabaretier gezien die zat te wachten op publiek?) én hij is een algemeen bekende attractie, niet uit een machine, maar uit zo’n machine.

De metaforen zijn door mekaar gegooid omdat de man ingewikkelder is dan ieder van hen kan beschrijven

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Ilja Leonard Pfeijffer, metafoor

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

W.L. Penning • Het monster

Doller dan ooit is ’t monster losgebroken,
En menschen worden wilde beesten;
Helsch viert het kwaad zijn gloriefeesten –
Tot de overmacht heeft rechtgesproken

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

HONDSDAGEN

Niet groen rijpt het gras dit jaar,
bomen dragen hun bladeren wit,
het licht is niet uit het veld
te slaan, de dag reikt aan
de dag, in dromen zoeken
de nachten onderdak.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1949 Jeroen Groenendijk
sterfdag
1963 Jan Naarding
2008 Rein Bloem
➔ Neerlandicikalender

Media

The form of the adjective in Dutch

The form of the adjective in Dutch

20 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Literaire Letterenshow met Mustafa Stitou en Auke Hulst

De Literaire Letterenshow met Mustafa Stitou en Auke Hulst

19 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d