• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De pahahaden op, de lahahanen in

26 oktober 2017 door Redactie Neerlandistiek 13 Reacties

Door Roland de Bonth

Als de mussen van het dak vallen en de temperatuur in het klaslokaal tot grote hoogte stijgt, klinkt veelvuldig de roep van leerlingen om het schoolgebouw te ontvluchten en in de buitenlucht les te krijgen. Jammer genoeg is het vaak onmogelijk of ongewenst om aan dit verzoek te voldoen. Niet alle scholen hebben immers de beschikking over een schoolplein waar ongestoord les kan worden gegeven of een openbare groenvoorziening in de nabijheid die dienst kan doen als geïmproviseerd leslokaal. Op het Haags Montessori Lyceum waar ik werkzaam ben, wordt het – net als op alle montessorischolen – belangrijk gevonden om niet alleen op school maar ook daarbuiten te leren. Dit wordt ‘’binnen en buiten leren’’ genoemd en vormt één van de zes karakteristieken van het voortgezet montessorionderwijs. Kennis en vaardigheden doen leerlingen namelijk niet alleen op binnen de schoolmuren maar ook – of zelfs vooral – daarbuiten. Door kennis te nemen van de wereld buiten de school – en dat kan ook door sprekers van buiten naar binnen te halen – wordt het leergebied van leerlingen vergroot. Een heel aardige manier daarvoor – geschikt voor alle middelbare scholen en ook geschikt als het niet snikheet is – is het maken van een literaire wandeling.

Binnenkort vindt er bij ons op school een projectdag plaats. Voor leerlingen uit 4 havo willen wij deze vullen met een literaire activiteit. Een voor de leerlingen aansprekende én voor de hand liggende optie is een schrijver op bezoek laten komen. De ervaring leert dat de meeste leerlingen een dergelijk bezoek wel kunnen waarderen, mits ze goed voorbereid worden op de komst van de auteur. Bijvoorbeeld door (fragmenten van) boeken van hem/haar te laten lezen of opdrachten over leven en werk van de schrijver te laten maken. Helaas is het niet altijd eenvoudig om de agenda’s van schrijver en school op elkaar af te stemmen. En dan heb ik het nog niet eens over het budgettaire aspect dat hiermee gemoeid is.

Een alternatief zou een bezoek aan een museum zijn. Zowel de Koninklijke Bibliotheek als Het Letterkundig Museum, het Kinderboekenmuseum en Museum Meermanno liggen op 15 minuten loopafstand van de school; een groot voordeel als een school gevestigd is in het centrum van Den Haag. Nadeel van een museumbezoek zou dan wel weer zijn dat het zo gewenste ‘’buiten’’ stiekem toch ‘’binnen’’ wordt.

Nu herinnerde ik me dat ik eens tweedehands Het Land der Letteren (Amsterdam, 1982) op de kop had getikt. Deze door Adriaan van Dis en Tilly Hermans verzorgde uitgave was blijkens het colofon ‘mede samengesteld ten behoeve van het literatuuronderwijs’. In dit prachtig uitgegeven en rijkelijk geïllustreerde boek staan per provincie gedichten en romanfragmenten van bekende literatoren. Met teksten van onder anderen Constantijn Huygens, Annie M.G. Schmidt, S. Carmiggelt, P.C. Boutens, Jacob Cats, Menno ter Braak en Gerrit Achterberg kan dit boek een mooi uitgangspunt vormen voor het vervaardigen van een literaire wandeling door Den Haag. Ter inspiratie daarvoor zou de speciaal voor 4havo ontworpen lessenserie van docent Nederlands Walter Oussoren kunnen dienen waarover hij onder de titel De roman in Amsterdam. Literatuur over domeingrenzen heen op 24 november tijdens de HSN-conferentie in Zwolle zal spreken.

Om echter niet opnieuw het wiel te hoeven uitvinden besloot ik eerst op internet te zoeken en dat leverde een grotere hoeveelheid materiaal op dan ik in eerste instantie had verwacht; nieuwe maar ook oude – inmiddels vergeten – informatie. Zo herontdekte ik de app LitRoutes van het Letterkundig Museum, met voor het Haagse kant-en-klare wandelingen over Louis Couperus en over Jan Siebelink. Gratis te downloaden via de Appstore.

Een literaire wandeling zou zich ook kunnen richten op (beroemde) overleden schrijvers. Voor een rondgang langs hun graven is het tabblad Beroemde Graven en dan Letteren van de website Dodenakkers zeer aan te bevelen. Daar is eenvoudig terug te vinden dat F. Bordewijk in Den Haag begraven ligt. Dit graf werd bezocht door Aad Meinderts, die als directeur van het Letterkundig Museum in 30 dagen een Literaire roadtrip langs 100 schrijversgraven maakte en die op video vastlegde. Als leerlingen dit dodelijk saai zouden vinden, dan bieden de vier literaire wandelingen uit José Buschmans Den Haag, stad, boordevol Bordewijk zeker een goed alternatief.

Van recente datum is de website Straatpoëzie, die onderdeel uitmaakt van het hier al eerder aangehaalde promotieonderzoek van Kila van der Starre. Den Haag, Leiden en Amsterdam zijn daarop met tal van gedichten ruim vertegenwoordigd. Sinds enige tijd is er een tabblad Lesideeën toegevoegd, aan de hand waarvan docenten hun leerlingen de straat op kunnen sturen. Gebruikers van de website worden overigens aangemoedigd eigen lesideeën op te sturen.

Het mooiste resultaat van mijn zoektocht op internet waren toch echt de ‘zwerfverhalen’ van Kinderboekenstad. Dit zijn looproutes door Den Haag waarbij kinderen leren op een andere wijze naar de stad te kijken. De voorbeeldig vormgegeven routes, waaronder een wandeling over Multatuli, zijn via Kinderboekenstad gratis te downloaden.

Natuurlijk bevind ik me als docent Nederlands op een Haagse school voor literaire wandelingen in een bevoorrechte positie. Toch denk ik dat het met behulp van bovenstaande suggesties, literaire genootschappen, plaatselijke VVV’s, de eigen creativiteit en wat dies meer zij mogelijk moet zijn om leerlingen ook elders in Nederlands lekker naar ‘’buiten’’ te laten gaan.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel, Neerlandistiek voor de klas Tags: literaire wandeling, middelbaar onderwijs, onderwijs, wandeling

Lees Interacties

Reacties

  1. Wouter van der Land zegt

    26 oktober 2017 om 13:37

    Een prachtige inventarisatie! Een alternatief zonder lokale dode dichters of muurgedichten is om zelf aan de slag te gaan. Een eveneens Haags project voor de basisschool (binnen Cultuuronderwijs op zijn Haags van CultuurSchakel) is om in de eigen buurt als klas een poëzieroute aan te leggen met bijvoorbeeld borden aan lantaarnpalen.

    Beantwoorden
    • Roland de Bonth zegt

      29 oktober 2017 om 21:51

      Het maken van een eigen poezieroute is inderdaad een uitstekend alternatief. Je zou in dat geval misschien ook kunnen experimenteren met geocaching. Overal schatkistjes verstoppen met gedichtjes erin.

      Beantwoorden
  2. DirkJan zegt

    28 oktober 2017 om 19:51

    Heel aardig die literaire uitstapjes met scholieren in je eigen stad. Mits ze natuurlijk ook van de evocatie kunnen genieten die Johan Huizinga ‘historische esthetiek’ noemde. Ik was daar in ieder geval al jong gevoelig voor: een woonhuis, een grafsteen, een boek met een handtekening.

    En als oud-Hagenarees heb ik veel met de geschiedenis van de stad en ook met zijn beroemde inwoners. Zo heb ik een aantal jaren geleden een lijstje gemaakt met alle Haagse humor-figuren, oud en nieuw. Misschien heeft u er nog eens iets aan voor een literair-humoristische wandeling. Mijn laatste toevoeging was het Haagse adres waar Annie M.G. Schmidt rond 1930 geruime tijd in een pension heeft gewoond, in de Van Speijkstraat. Helaas heb ik geen huisnummer, maar ben daar wel naar op zoek.

    En Den Haag heeft wat met humor en humor wat met Den Haag. Hieronder sec mijn lijstje met Haagse humorhelden.

    Kees Actueel
    Lou Bandy
    Tijl Beckand (stand-up comedian)
    Wim de Bie
    Godfried Bomans (enkele maanden na zijn geboorte verhuisd)
    Adriaan Bontebal
    Sjaak Bral
    Dolf Brouwers (Sjef van Oekel)
    Hans Vandenburg (humormuziek met Gruppo Sportivo)
    Johan Buziau (clown – 1920)
    Remco Campert
    Simon Carmiggelt
    Bart Chabot
    Fred Delfgauw (acteur en artiest)
    Lia Dorana (actrice)
    Wieteke van Dort
    Rinus Ferdinandusse
    Dimitri Frenkel Frank (deels Haags)
    Chiem van Houweninge (Zeg ‘ns aaa)
    Harry Jekkers
    Wim Kan
    Frans Kokshoorn (ooit aangever van André van Duin)
    Howard Komproe (cabaretier)
    Kees van Kooten
    Trudy Labij (comédienne)
    Annemarie Oster (Hadimassa)
    Karel de Rooij (Mini en Maxi)
    Marnix Rueb (Haagse Harry)
    Helga Ruebsamen (schrijfster)
    Annie M.G. Schmidt
    Harry Touw (Fred Haché)
    Jaap Vegter (striptekenaar)
    Georgina Verbaan (Zoetermeer/Den Haag)
    Bram Vermeulen
    Marcel Verreck
    Paul van Vliet
    Pierre Wind (humor-kok)
    Sander van de Pavert (Lucky Tv en koning Willy)

    En tegelijk met het lijstje heb ik destijds met clips van YouTube een eigen montage gemaakt met korte fragmenten waarin de meeste van deze figuren zijn te zien of te horen.

    https://www.youtube.com/watch?v=ckf-BnQ4u9I

    http://www.dejongenskamer.nl/haagsehumor.htm

    Beantwoorden
    • Roland de Bonth zegt

      29 oktober 2017 om 21:55

      Een literair-humoristische wandeling is zeker de moeite waard. Heeft u ook een lijst met adressen die een relatie hebben met de genoemde personen? Ik ben daar zeker in geïnteresseerd!

      Beantwoorden
      • DirkJan zegt

        30 oktober 2017 om 13:42

        Nee, zo’n lijst met adressen heb ik niet, hoewel ik wel van een aantal figuren ongeveer weet waar ze wonen. Het zal een opgave zijn om de exacte adressen te achterhalen en bedenk goed welke humorschrijvers nog bekend zijn bij uw leerlingen. U kunt me bereiken via mijn website via de naamlink boven deze reactie, maar doet u dat alleen als u ook concrete plannen heeft.

        Ik wil u nog wel wijzen op de stichting Archipelpoëzie, een club die onder meer muurgedichten aanbrengt in de Haagse Archipelbuurt, de buurt van Louis Couperus en ook heel dichtbij het Haags Montessori Lyceum. Leuk voor een wandeling. Succes!

        http://www.archipelpoezie.nl

        Beantwoorden
        • Wouter van der Land zegt

          30 oktober 2017 om 14:02

          Dolf Brouwers: Slijkeinde 24;
          Constantijn Huygens (ook humorschrijver): Lange Voorhout 44

          Beantwoorden
          • DirkJan zegt

            30 oktober 2017 om 14:43

            Ja, leuk! Kees van Kooten groeide op in de Zuiderparkbuurt in de Vreeswijkstraat 174. Aan de gevel van Bierkade 2A, waar het geboortehuis van Godfried Bomans stond, prijkt nu een herinneringsplaquette … En de wandeling eindigt op de Grote Markt bij het standbeeld van Haagse Harry, kan iedereen een selfie met hem maken. 🙂

            Beantwoorden
        • Wouter van der Land zegt

          30 oktober 2017 om 23:13

          Nog een paar dan:
          Lou Bandy/Willy Derby: geboortehuis Van Limburg Stirumstraat 187
          Paul van Vliet: geboortehuis Denneweg 64
          Jacob Cats: Adriaan Goekooplaan 10 (Catshuis)
          Johan Buziau: Geestbrugweg 55 Rijswijk
          JH Speenhoff: Anna van Hannoverstraat 9 (gebombardeerd)
          F. Bordewijk: 2e van den Boschstraat 36 (gebombardeerd)
          S. Carmiggelt: geb. Loosduinsekade 206; Westeinde 172

          Beantwoorden
          • DirkJan zegt

            31 oktober 2017 om 13:10

            @Wouter van der Land

            Tof al die adressen! Ik heb ze allemaal toegevoegd aan mijn paginaatje over Haagse humorfiguren en wie weet komen ze nog van pas. Wel blijf ik om een speciale reden op zoek naar het huisnummer van Annie M.G. Schmidt in de Van Speijkstraat, de mensen die het kunnen weten, wisten het niet of reageerden niet.

            http://www.dejongenskamer.nl/haagsehumor.htm

            Beantwoorden
        • Roland de Bonth zegt

          31 oktober 2017 om 11:44

          Dank voor het aanbod. De stichting Archipelpoëzie was ik inmiddels zelf ook al op het spoor gekomen. Zeker de moeite waard.

          Beantwoorden
  3. Cefas van Rossem zegt

    29 oktober 2017 om 13:49

    Superleuk, Roland. Henk ter Haar heeft zijn leerlingen ooit met een opdracht de ‘schrijverswijk’ in Arnhem ingestuurd. Geschiedenisdocenten van mijn school, Olympus College in Arnhem, overwogen om hetzelfde te doen in de ‘politici-wijk’ in Arnhem-Zuid. In Arnhem bestaat overigens ook een uitgebreide literaire wandeling.

    Beantwoorden
    • Roland de Bonth zegt

      29 oktober 2017 om 21:59

      Schrijverswijken zijn meestal wijken met literair-historisch gezien interssante namen (Vondel, Hooft, Bredero), maar voor veel leerlingen onbekend en dus onbemind. Daar rust ons een schone taak.

      Beantwoorden
  4. Cefas van Rossem zegt

    29 oktober 2017 om 13:52

    Trouwens, In Nijmegen is een ontzettend leuke wiskundestadswandeling. Helaas is die niet meer via de VVV te vinden, maar gelukkig wel via een zoekopdracht op Internet. Als voorbeeld gebruik ik die voor speurtochten binnen de school.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

M. Vasalis • Afsluitdijk

De bus rijdt als een kamer door de nacht
de weg is recht, de dijk is eindeloos
links ligt de zee, getemd maar rusteloos,
wij kijken uit, een kleine maan schijnt zacht.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

DROOMTRAINING

Ik droomde dat ik een pad
een lik moest geven
om hem het likken beter
te doen verstaan.

Bron: Hollands maandblad, mei 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1903 Jan Naarding
sterfdag
1983 Coenraad van Haeringen
➔ Neerlandicikalender

Media

De structuur van wetenschappelijke artikelen

De structuur van wetenschappelijke artikelen

21 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d