door Gerrit Bloothooft
Wat is dezer dagen de meest verkochte chocoladeletter? Ofwel, welke voorletter komt het meeste voor, als we even voor het gemak aannemen dat iedereen Sinterklaas viert en een chocoladeletter krijgt. Onze voorletters kunnen we tellen in onze basisadministratie. Naast een populariteitslijstje van voorletters is het ook aardig om eens te kijken of de voorkeuren in loop van de tijd zijn veranderd.
In de figuren 1 en 2 zijn de aantallen per voorletter voor de geboortejaren 1934 en in 2014 tegen elkaar uitgezet, afzonderlijk voor mannen en vrouwen. Voor beide geslachten zijn de voorletters X, U, Q, Z, O, V en Y het minst populair, zowel voor de ouderen als de jongeren. Hoe verder in het alfabet hoe minder aantrekkelijk lijkt het, en daar kun je tegenwoordig ook nog de P en de W bij rekenen.
De traditionele topletter is J (Johannes, Jan, Jacobus / Johanna, Jacoba, Jantje) en daarnaast M (Maria, Margaretha, Martina) voor de vrouwen. Voor beide geslachten gevolgd door A (Antonius, Adrianus, Arie / Anna, Adriana, Antonia), H (Hendrik, Hendrikus, Henricus / Hendrika, Helena, Hermina), G (Gerardus, Gerrit, Gerard / Geertruida, Grietje, Geertje), C (Cornelis, Christiaan, Christianus / Cornelia, Catharina, Christina), W (Willem, Wilhelmus, Wouter / Wilhelmina, Willemina, Willy), P (Petrus, Pieter, Peter /Petronella, Pieternella, Paulina ), met nog E (Elisabeth, Elizabeth) voor vrouwen. We zien de traditionele en gelatiniseerde voornamen, en gemoveerde (van de mannelijke naam afgeleide) vrouwelijke namen.
Tegenwoordig handhaven zich voor beide geslachten de J (Jayden, Jesse, Julian / Julia, Jasmijn, Jill), M (Milan, Max, Mees / Mila, Maud, Milou), A (Adam, Aiden, Alexander / Anna, Amy, Anne) , met nieuw S (Sem, Sam, Stijn / Sophie, Sara, Saar) en L (Lucas, Luuk, Levi / Lynn, Lotte, Lisa). Voor mannen scoren daarnaast D (Daan, Dex, Daniël) en T (Tim,Thijs, Thomas), en voor vrouwen E (Emma, Eva, Evi) hoog.
De populariteit van een aantal belangrijke voorletters in percentage van het totaal aantal geboorten staat in de figuren 3 en 4 voor de periode 1920-2014. Voor de oudere mannen staan J, A en H en voor de oudere vrouwen M, J en A al voor de helft van de voorletters. Dat is tegenwoordig wat meer meer over verschillende letters gespreid.
De populariteit van een voorletter wordt voor ouderen vaak door een beperkt aantal namen (met varianten) bepaald: Maria neemt al de helft van alle M’en voor haar rekening, en dat doen Johannes en Jan voor de J’s. De voorletter populariteit is dan meer een afspiegeling van de populariteit van de naam dan van andere aspecten zoals klank of grafische vorm. De onderbouwing van de populariteit van een voorletter is tegenwoordig meer gespreid, een topnaam haalt nu 600-800 naamdragers met de meeste lettertotalen tussen 2000 en 12000. In de moderne naamgeving zijn voor zowel mannen als vrouwen in de voorletters de fonetische klassen halfvokaal (J), nasaal (M), klinker (A), wrijfklank (S), retroflex (L) aanwezig, voor mannen nog gevolgd door de (stoere?) plofklanken (D en T) die bij vrouwen geen voorkeur hebben. Andere klanken in deze klassen zijn echter een stuk minder populair, dus op fonetische niveau valt toch weinig te zeggen. Populariteit van zowel de voornamen zelf als de bijbehorende voorletter is moeilijk te verklaren. Chocoladefabrikanten maken gewoon veel S (Sint), M (mamma) en P (Piet, pappa), dat verkoopt altijd goed, en de andere letters zijn al bijna niet meer te krijgen.
Nu heb ik me wel eens afgevraagd welke letter heeft de meest verschillende voornamen? Ik dacht toen uit de losse pols dat het zowel voor meisjes als jongens de letter M zou zijn, in ieder geval ook voor beide namen samen. Klopt dit?
(Voor een tweelettercombinatie dacht ik aan MA en die met drie aan MAR voor meest verschillende voornamen.)
Voorstel voor aanvullend onderzoek: roepnamen. Omdat deze nergens centraal geregistreerd staan zou medewerking moeten worden gevraagd aan bv geboortekaartjesdrukkers en/of docenten. In geval van beide zou zelfs vergeleken kunnen worden tussen roepnamen die ouders bij de geboorte opgeven en wat er in praktijk mee gebeurt. BV een Christina (roepnaam op geboortekaartje), Tineke (roepnaam op de lagere school), Chris (roepnaam op de middelbare school) (Zij bestaat, na school ben ik haar uit hetoog verloren)
Excuses voor de late beantwoording. Ja, ik zou heel graag roepnamen (en bijnamen) onderzoeken, maar het lijkt me lastig om die op grote schaal te verzamelen ‘we noemen hem/haar’. En dan mis je nog de latere veranderingen. Overigens is mijn verwachting dat voor modenamen de eerste voornaam ook meteen de roepnaam is. Voor de traditionele (vernoemings) namen, zoals Christina, ligt dat anders. Wanneer voor 1960 10% van de meisjes als Maria werd ingeschreven, ligt het voor de hand om ze in de roepnaam te onderscheiden door varianten van Maria of door de tweede of derde voornaam te gebruiken.