• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

dadelijk / binnenkort / gauw / straks

28 februari 2018 door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

Verwarwoordenboek Vervolg (60)

Door Jan Renkema

In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek.

Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld willen zien, plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.

dadelijk / binnenkort / gauw / straks

De woorden geven een klein verschil in tijdsduur aan.

dadelijk ‘de daad bij het woord voegend’

Ik zal het dadelijk doen.

binnenkort binnen korte, afzienbare tijd

Er komt binnenkort een nieuwe regeling.

gauw in zo kort mogelijke tijd; snel; vaak korter dan gedacht

Zij kwam gauw weer terug.

straks over enkele ogenblikken

Hij zal straks wel bellen.

In het Verwarwoordenboek zijn al twee soorten tijdsaanduidingen behandeld. Zie ‘op het zelfde moment’ en ‘direct’. Voor een moment dat vrij snel na ‘nu’ ligt, bestaan ook diverse synoniemen. Voor de liefhebbers van een fijnzinnig onderscheid volgen hier vier kleine trapjes in de tijd ‘vanaf het nu’.

Dadelijk is synoniem met direct. Het betekent ‘zonder tijdsverloop aansluitend’. Verouderde synoniemen zijn aanstonds en terstond. Omdat dadelijk vaak gebruikt wordt bij handelingen (‘daden’), kun je niet zeggen Hij is dadelijk jarig. Nou ja, natuurlijk wel vanaf 23.30 uur, met een verwijzing naar de volgende dag.

Bij straks of strakjes (iets informeler) mag er iets meer tijd verstrijken. Dezelfde tijdsduur kan ook weergegeven worden met zo of zo meteen (iets meer urgentie of geruststelling).

Bij gauw mag er ook iets meer tijd verstrijken. Maar hier ligt het accent op de snelheid van de handeling of snelheid waarmee de te verwachten gebeurtenis ook daadwerkelijk plaatsvindt. Een meer formele variant is spoedig.

Bij binnenkort mag er nog iets meer tijd verstrijken. Zo ook bij op korte termijn of het wat verouderde weldra, of het al bijna niet meer gebruikte een dezer dagen. Zie overigens ook het onderscheid met dezer dagen elders in het Verwarwoordenboek.

Steeds dus (heel) korte tijd ‘vanaf nu’? Maar de hamvraag moet nog worden beantwoord. Hoe kort is kort? U kunt meedoen aan een semantisch veldonderzoek.

Leg uw informanten op een saai verjaardagsfeestje de volgende varianten voor.

  1. De gasten gaan dadelijk weg.
  2. De gasten gaan straks weg.
  3. De gasten gaan gauw weg.
  4. De gasten gaan binnenkort weg.

Vraag dan om bij elke zin een aantal minuten aan te geven. Natuurlijk moet u de volgorde van de zinnen even variëren. En uiteraard kunt u ook andere zinnen gebruiken. Benieuwd naar uw bevindingen!

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Verwarwoordenboek, woordbetekenis

Lees Interacties

Reacties

  1. Erwin Mantingh zegt

    1 maart 2018 om 09:59

    Mooie en herkenbare schakeringen! Voor mijn gevoel neemt ‘zo’ / ”zo meteen’ nog een eigen plek in tussen ‘gauw’ en ‘straks’. Dat valt wellicht ook te testen voor wie saaie verjaardagsfeestjes bezoekt.

    Beantwoorden
  2. Inno Broekman zegt

    2 maart 2018 om 10:28

    Ik zal strakjes misschien reageren op dit artikel. Wanneer verwacht men dat “strakjes” is?

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Maarten van der Graaff • Peiskam

ik zit met kruimels op mijn jas in de stiltecoupé
ik word morsiger ik weet iets van poëzie
de forenzen zien het morsige in mij
ik ruik naaldbomen ik ruik potgrond

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

ARS POETICA

Waar puin ligt en een oude fiets
keerde mijn schoen een kistje om,
ik keerde op mijn schreden,
keerde het om, ik dacht misschien
ligt het toch liever andersom.

Bron: Het Zinrijk, 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1962 Joseph Endepols
➔ Neerlandicikalender

Media

De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d