Verwarwoordenboek Vervolg (63)

Door Jan Renkema

In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek.

Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld willen zien, plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.

drama / tragedie

De woorden worden door elkaar gebruikt, maar er is soms verschil in betekenis of intensiteit.

drama toneelstuk over menselijke conflicten; rampzalige gebeurtenis

Het instorten van de nieuwe parkeergarage noemde de burgemeester een drama.

tragedie toneelstuk waarin de hoofdpersoon door het noodlot ten onder gaat; bijzonder rampzalige gebeurtenis

Het instorten van de nieuwe parkeergarage noemde de burgemeester een tragedie.

Een drama was oorspronkelijk een van de drie hoofdgenres in literatuur: epiek met het accent op verhalen, lyriek met het accent op gevoelens, en drama met het accent op handelingen en gesprekken. Drama betekende oorspronkelijk ‘handeling’. Een handeling behoeft niet noodzakelijk te leiden tot iets rampzaligs. Vandaar dat drama werd onderverdeeld in tragedie en komedie. Een tragedie is dus van oorsprong de treurige variant van een drama. Maar al spoedig zijn de betekenissen door elkaar gaan lopen.

En toch, als de twee woorden naast elkaar bestaan, is het verleidelijk om naar betekenisverschil of verschil in gebruik te zoeken. Omdat drama van oorsprong iets algemener is, ligt het voor de hand om tragedie op te vatten als een intensivering van drama. Opmerkelijk is ook dat we iets wel kunnen dramatiseren, maar niet kunnen tragediseren. En we spreken wel van een dramatisch voorval, maar niet van een tragedisch voorval. Het woord drama is ook veel frequenter dan tragedie.

Nog even terug naar de twee voorbeelden. Als je taalgebruikers vraagt om de rampzalige gebeurtenis van het instorten van de parkeergarage te beschrijven, dan is de kans groot dat bij tragedie die rampzaligheid rampzaliger wordt geschilderd dan bij drama. En ook lijkt bij tragedie eerder de betekenis ‘noodlot’ een rol te spelen. Excuus voor de volgende ‘dramatische voorbeelden’: Welk woord past beter bij welke gebeurtenis?

familiedrama / familietragedie

Vorig jaar zijn in deze vulkaankrater twee kinderen met hun ouders omgekomen door een plotselinge lavalawine.

familiedrama / familietragedie

Het gezinsconflict liep zo uit de hand dat de zoon de vader van het balkon duwde.

In het eerste voorbeeld lijkt er een voorkeur voor familietragedie, omdat hier het noodlot zo’n belangrijke rol speelt. In het tweede voorbeeld lijkt er een voorkeur voor familiedrama. Maar als u het drama van de balkonscène heel dramatisch vindt, kunt u toch ook spreken over een tragedie, als een zeer ernstig drama.