• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

gêne / schaamte

18 april 2018 door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

Verwarwoordenboek Vervolg (66)

Door Jan Renkema

In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek.

Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld willen zien, plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.

gêne / schaamte

De woorden worden door elkaar gebruikt, maar er is wel een subtiel betekenisverschil.

gêne                diepe verlegenheid, vooral door ‘onfatsoen’

We hadden logés die ’s ochtends zonder gêne poedelnaakt de badkamer in- en uitliepen.

schaamte        diepe verlegenheid, vooral door schuldgevoel.

Vol schaamte dacht hij terug aan het moment dat hij niet teruggebeld had.

Bij schaamte ligt het accent eerder op: je schuldig voelen over iets wat je fout hebt gedaan of anders had moeten doen. Bij gêne gaat het eerder om situaties van ongemak. Schaamte gaat ook veel dieper, je wilt dan wel door de grond zakken. Het zit op dezelfde laag als ‘schande’. Niet voor niets luidt het spreekwoord: Door schaamte en schande wordt men wijs. Bij gêne kan het ongemak ook amusementswaarde hebben. Niet alleen kinderen maar ook volwassenen kunnen gaan giechelen of lachen in gênante situaties. Kijk maar naar de funniest home videos, maar dat is heel wat anders dan het blozen bij schaamte. Schaamte is nooit leuk.

Toch worden de woorden ook door elkaar gebruikt. In het Bijbelse scheppingsverhaal staat bijvoorbeeld dat Adam en Eva naakt waren en zich niet voor elkaar schaamden. Ook spreken we van schaamdelen. Terwijl naaktsituaties nu toch eerder het woord gêne oproepen.

Opmerkelijk is dat we wel ‘plaatsvervangende schaamte’ kennen, maar geen ‘plaatsvervangende gêne’, terwijl het in die gevallen toch vooral om ‘onfatsoenlijk’ of ‘oneerbaar’ gedrag van anderen gaat. Wel kunnen we dan iets gênant vinden of ons gêneren.

O ja, dat dakje, had dat ook een accent grave kunnen zijn, gène?  Had gekund, maar we hebben het zo overgenomen uit het Frans. Maar genant zonder dakje wordt door taaladviesdiensten ook goed gerekend, omdat er geen uitspraakprobleem is.

 

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Verwarwoordenboek, woordbetekenis

Lees Interacties

Reacties

  1. Rob Alberts zegt

    18 april 2018 om 12:41

    In deze tijd bemerk ik vooral veel onfatsoen.
    Schuldgevoel zie ik daarentegen steeds minder.

    Of het subtiele verschil tussen gêne of schaamte dan ook nog blijft bestaan?

    Vriendelijke groet,

    Beantwoorden
  2. Gerard van der Leeuw zegt

    18 april 2018 om 14:20

    ‘Door schaamte en schande’? Ik ken het als ‘door schade en schande….. ‘ of is dat een typisch op de centen lettende verandering?

    Beantwoorden
    • Mient Adema zegt

      18 april 2018 om 19:48

      Schade en schande lijkt me de juiste vorm, omdat schaamte en schande elkaar slechts in een zeer beperkt opzicht aanvullen (subjectief tegenover objectief).
      Waar leer je nou van? Van schade (je voelt het in je portemonnaie) of van schande (je voelt het in het geklets van de naaste).
      Maar wie is er hoe begonnen? Je raakt er wat gegeneerd van.

      Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Vertalen

Geloof my vry, wat andren snoeven;
Die d’ echten smaak en geur wil proeven,
Drink’ uit de oorspronkelijke flesch!

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Agenda

19 september 2025: Laatzomer Conferentie NDN

19 september 2025: Laatzomer Conferentie NDN

22 juni 2025

➔ Lees meer
2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

21 juni 2025

➔ Lees meer
26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1774 Matthijs Siegenbeek
1872 Jacobus Heinsius
➔ Neerlandicikalender

Media

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

22 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De structuur van wetenschappelijke artikelen

De structuur van wetenschappelijke artikelen

21 juni 2025 Door Marc van Oostendorp 1 Reactie

➔ Lees meer
Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d