• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Het wit van de pagina

29 september 2018 door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

Nultaal (2)

Door Jan Renkema

Zonder nul is er geen wiskunde. Zonder niets is er geen communicatie. Want niets in taal is niet niets, maar iets. In deze serie een verkenning van onder meer: de stilte, de spatie, de betekenis van de punt, wat er gebeurt tussen ‘navel’ en ‘truitje’, het inhoudsloze gesprek, ‘Dat hebt u mij niet horen zeggen,‘E 621’ op een verpakking en verbale reddingsvlotten. Niets?zeggend, nee: Iets!zeggend.

Er bestaan honderden definities van taal. Voor mij staat op nummer 1: Speech is but broken light upon the depth of the unspoken van de dichter George Eliot. Om het eens lelijk te zeggen: taal is het topje van de ijsberg in de zee van het niet gesprokene. Bij ‘speech’ denken we in eerste instantie aan gesproken taal, maar geldt dit ook voor geschreven taal?

Niet voor niets komt deze definitie van een dichter. Want hoe wordt die diepte van het niet gesprokene gesymboliseerd op papier? Let eens op het wit van de pagina. Ook dat ‘wit’ zegt iets. Neem een gedicht, enkele korte regels niet noodzakelijk met rijm of metrum. Daaromheen zit vaak veel wit. Dat ‘wit van de pagina’ zegt: dit is een gedicht. Zo leren sommige leraren Nederlands ook nog brugklassers wat een gedicht is: “Dat is een klein beetje tekst met veel wit eromheen.” En als die leerlingen dan verbaasd kijken en uitroepen dat dat wit toch niets is, dan kan het volgende voorbeeld veel verduidelijken.

Iemand vraagt mij: “Hoe ben jij je dag begonnen?” En ik antwoord met: “Een gezond ontbijt, met yoghurt, fruit en water. De zon was al op.” Maar dit antwoord zou ik ook zo kunnen opschrijven:

Een gezond ontbijt
Met yoghurt, fruit en water.
De zon was al op.

Zo wordt dit antwoord een haiku: een Japanse dichtvorm over gevoelens, ingegeven door een natuurervaring, in 17 lettergrepen verdeeld in 5-7-5 over drie regels. Door het wit word je dan uitgenodigd een diepere bedoeling te zoeken in de woorden of een oordeel te geven over de kwaliteit (niet zo hoog, inderdaad). Maar hoe dan ook, het wit zégt hier iets.

En als dan in hogere klassen het enthousiasme voor poëzie blijft, kunnen leerlingen uitgenodigd worden om te kijken wat er gebeurt als ze een gedicht als proza uitschrijven. Alles wat dan aan zeggingskracht verloren gaat, zat dus eerst in het wit van de pagina! Ook hier is dus niets iets. En, als er niets verloren gaat, had het wit geen functie, en was het dus geen poëzie.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Nultaal, poëzie

Lees Interacties

Reacties

  1. Wouter van der Land zegt

    29 september 2018 om 11:06

    Ik denk niet dat dit klopt. Je kunt de ‘haiku’ hierboven als volgt zetten: ‘Een gezond ontbijt / Met yoghurt, fruit en water. / De zon was al op’, en het is evengoed een haiku. We zijn gewend dat poëzie bestaat uit korte teksten op één bladzijde, maar oudere poëzie werd zonder veel wit gezet. Op een telefoonscherm verdwijnt het wit ook.
    Het wit in een bundel heeft andere functies. Doordat het traditioneel is, wordt het gewaardeerd door het typisch conservatieve poëziepubliek. Vandaar ook vaak een beetje gelig papier en een schreefletter. De belangrijkste functie is echter om van heel weinig werk, vaak hooguit 30 gedichten, een boek te maken. Met ca. 44 pagina’s en dik papier heb je nipt genoeg dikte om de titel op de rug te kunnen zetten. Met 6 pagina’s voorwerk, 6 sectietitelpagina’s (incl. blanco achterzijde) en nog 2 pagina’s aan het einde hou je 30 pagina’s over. Dan MOET je dus wel een gedicht op elke pagina zetten. Daaruit volgt het ruime wit.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • De wenschen

Naauwlijks vraagt hy geld en goed,
Of hy zwemt in overvloed.
Straks begeert hy vrouwenmin:
Hy verzadigt zich daar in.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

1837

Toen Dostojewski’s moeder stierf
doodde baron d’Antès Poesjkin.
Nog vijf jaar en Stendhal ontviel,
nog zes, toen stierf ook Hölderlin.

(“Literatuurhistorische overweging bij het lezen van een biografie van Dostojewski.”)

Bron: datering: tussen 1948 en 1955; Tijdrovertje, postuum verschenen, 1992

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

15 juni 2025

➔ Lees meer
20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

14 juni 2025

➔ Lees meer
14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

11 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

Geen neerlandici geboren of gestorven

➔ Neerlandicikalender

Media

De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d