• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De punt (1/2)

27 oktober 2018 door Redactie Neerlandistiek Reageer

Nultaal (6)

Door Jan Renkema

Zonder nul is er geen wiskunde. Zonder niets is er geen communicatie. Want niets in taal is niet niets, maar iets. In deze serie een verkenning van onder meer: de stilte, de spatie, de betekenis van de punt, wat er gebeurt tussen ‘navel’ en ‘truitje’, het inhoudsloze gesprek, ‘Dat hebt u mij niet horen zeggen,‘E 621’ op een verpakking en verbale reddingsvlotten. Niets?zeggend, nee: Iets!zeggend.

De punt, dat kleine spatje inkt, tussen twee zinnen, is het meest intrigerende teken in tekst. Ik bedoel niet de afkortingpunt. Die heeft doorgaans een duidelijke betekenis, bijv. de punt van zojuist die ‘oorbeeld’ aangeeft. Ik bedoel ook niet een punt met veel wit erachter. Zo’n combinatie betekent ‘einde alinea’ of – met nog meer wit erachter – ‘einde tekst’. Ik bedoel de punt tussen twee zinnen. Een voorbeeld. Voor het gemak even een tekstje van twee zinnen.

  • Met Peter gaat het weer beter. Zijn vriendin komt terug naar Nederland.

Hier staan twee mededelingen: één over Peter en één over zijn vriendin. Wat gebeurt daar rond die punt? Dat kunnen we achterhalen wanneer we deze twee mededelingen als één mededeling willen presenteren. Bijvoorbeeld zo:

  • Met Peter gaat het weer beter, want zijn vriendin komt terug naar Nederland.

We hadden ook kunnen zeggen: Met Peter gaat het weer beter omdat zijn vriendin terugkomt naar Nederland. Het gaat dus om een reden. Die reden had ook anders geformuleerd kunnen worden: Met Peter gaat het weer beter vanwege het feit dat zijn vriendin terugkomt naar Nederland. Dit terzijde: bijna iedereen kiest hier de tweede mededeling als reden. Maar we hadden ook de eerste mededeling kunnen geven als reden voor de tweede: Met Peter gaat het weer beter. Daarom komt zijn vriendin terug naar Nederland. Het zou interessant zijn om na te gaan of lezeressen eerder voor deze interpretatie kiezen en lezers voor de andere waarin Peter meer in focus is. Maar waar het hier om gaat, dat is dat wij als lezers rond die punt, rond dat kleine nietige inktvlekje de conclusie trekken dat de twee zinnen verbonden zijn door een reden. Die punt, zou je kunnen zeggen, krijgt bij het lezen van de tweede zin de betekenis <reden>.

  • Met Peter gaat het weer beter <reden> Zijn vriendin komt terug naar Nederland.

Maar het echt intrigerende komt nu pas. Dat nietige punt kan zoveel meer betekenen! Hier een tekstje waarin iemand iets vertelt over de buren:

Ik kreeg vier keer goed nieuws van de buren: De schade aan het dak valt mee. De jongste dochter heeft net examen gedaan. Met Peter gaat het weer beter. Zijn vriendin komt terug naar Nederland.

In dit geval zijn we geneigd om op diezelfde punt <en> in te vullen. Dan gaat het om een opsomming. Maar je kunt ook iets heel anders invullen. Kijk maar naar dit tekstje:

Met Peter gaat het weer beter. Zijn vriendin komt terug naar Nederland. Dus dat zal wel weer snel ruzie worden.

Hier zijn we geneigd om na het lezen van het tweede zinnetje met terugwerkende kracht <maar> in te vullen. En het wordt nog raadselachtiger! Neem de punt-betekenis <reden>. Ook die kun je nog uitsplitsen. Neem een zin als Zij heeft geen vaste relatie. Daar ga ik nu vier zinnen voorzetten. Op de punt kun je steeds een <reden> lezen:

  1. Zij weet niet wat het is om samen te wonen. Zij heeft geen vaste relatie.
  2. Zij kan het niet gehad hebben over haar echtgenoot. Zij heeft geen vaste relatie.
  3. Zij kan uitgaan met iedere man van haar keuze. Zij heeft geen vaste relatie.
  4. Je zou haar mee uit kunnen vragen. Zij heeft geen vaste relatie.

In 1 heeft de reden de betekenis <uitleg> of <verklaring>. In 2 wordt de tweede zin als <bewijs> aangevoerd. In 3 is ‘heeft geen vaste relatie’ een <rechtvaardiging>. En in 4 lijkt de reden een <motivatie> te geven.

Zijn er zinsparen te bedenken met nog meer betekenismogelijkheden op de punt er tussen? Jazeker. Hier een zinspaar met zes mogelijkheden?

  • Carine is de chef. Je kunt de kwestie met haar bespreken.

Op de punt kan men de volgende betekenissen denken: reden, gevolg, uitleg, conclusie, argument, motivatie. Zoveel verschillende betekenissen in één punt? Klopt dat eigenlijk wel? Die betekenissen zitten niet in die punt, maar komen omhoog als je de zinnen leest of hoort. Even voor de goede orde: we hebben het hier steeds over de punt. Maar in gesproken taal horen we hier niets – nou ja niets? In elk geval een heel kleine rust, een minieme manifestatie van nultaal.

Hoe en wanneer die betekenissen in ons hoofd omhoogkomen, blijft een groot raadsel. Maar de betekenissen ontstaan wel door de verbinding van de twee zinnen. Daarom durf ik beweren dat die punt tussen de zinnen, dat zo veelvuldig voorkomende nietige inktspatje in tekst, betekenis draagt. En de variatie aan betekenissen is overweldigend. Daarover een volgende keer meer. Punt

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: interpunctie, Nultaal

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Anouk Smies • Ik ben geen natuurlijk persoon

Elk antwoord dat niet uit het hart komt
heet geleende kennis en vervalt
Ik draag alleen bij
aan de wereld die ik verlang

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Agenda

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

22 mei 2025

➔ Lees meer
25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1920 Cyriel Moeyaert
➔ Neerlandicikalender

Media

Memory, War and Translation

Memory, War and Translation

22 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d