(Persbericht Radboud Universiteit)

Tijdens het lezen van een boek maak je bewust of onbewust voorstellingen van de wereld waarin de gebeurtenissen zich afspelen. Hierdoor voel je je meer verbonden met het verhaal en de personages. Meer empathisch ingestelde lezers reageren sterker op beschrijvingen van emoties en gedachten van de personages. Dat blijkt uit onderzoek van taalwetenschappers Marloes Mak en Roel Willems van de Radboud Universiteit dat op 1 december verscheen in Language, Cognition & Neuroscience.

‘Bij het lezen van een verhaal stellen we ons soms levendig voor hoe een bepaalde gebeurtenis eruitziet, we noemen dat mentale simulatie. Dit zorgt ervoor dat we makkelijker in een verhaal worden gezogen’, aldus Marloes Mak. Om te onderzoeken hoe mentale simulatie van invloed is op leesgedrag, deden Mak en Willems een oogbewegingsexperiment met ruim honderd proefpersonen, waarin ze onder meer onderzochten hoe lang mensen naar bepaalde passages of woorden kijken in literaire verhalen.

Sneller lezen bij actie

Het soort beschrijvingen in de verhalen bleek van invloed op de leesreacties. Mak: ‘Mensen gaan bijvoorbeeld sneller lezen bij beschrijvingen van acties en hun leestempo neemt af als ze lezen over hoe iets ruikt, klinkt of voelt. Die tempoverschillen lijken samen te hangen met de beelden die we voor ons zien als we literatuur lezen.’ Bij een lezer die een voorstelling probeert te maken zal het leestempo in de meeste gevallen dus afnemen.

‘We maakten in ons onderzoek onderscheid tussen drie soorten mentale simulatie: voorstellingen op het gebied van perceptie, beweging, of mentale processen van de personages,’ legt Mak uit. ‘Dat die verschillende soorten simulatie een andere reactie oproepen komt wellicht doordat het eenvoudiger is om je een voorstelling te maken bij (spannende) acties in een verhaal dan bij de emoties van een personage of de structuur van een bepaald voorwerp.’ Mogelijk zijn er in het eerste geval andere cognitieve processen betrokken, waardoor mensen daarbij ander leesgedrag vertonen.

‘Emotionele’ lezers

Niet alleen de verschillende elementen in een verhaal – zoals actie versus gevoelsbeschrijving – zorgen voor variatie, ook tussen mensen onderling zijn er sterke verschillen in de reactie op beschrijvingen. Mensen die meer opgingen in, of werden geraakt door het verhaal dat ze lazen, besteedden bijvoorbeeld meer aandacht aan het vormen van mentale beelden bij de beschrijvingen in het verhaal.

Ook persoonlijkheidskenmerken zijn van invloed op hoe de lezers reageerden op beschrijvingen in de verhalen, concludeerden de onderzoekers. Mak: ‘Meer empathisch ingestelde deelnemers reageerden sterker op beschrijvingen van emoties en gedachten van de personages. De aanzienlijke verschillen op het gebied van mentale simulatie ondersteunen ons vermoeden dat het maken van mentale voorstellingen een belangrijke rol speelt in de waardering voor verhalen en bij het kunnen opgaan in een boek.’

Publicatie

Marloes Mak & Roel M. Willems (2018): Mental simulation during literary reading: Individual differences revealed with eye-tracking, Language, Cognition and Neuroscience, DOI: 10.1080/23273798.2018.1552007