Door Marc van Oostendorp
In zijn nieuwe roman Grand Hotel Europa probeert Ilja Leonard Pfeijffer misschien een domme fout van een paar jaar geleden goed te maken. In zijn bloemlezing De Nederlandse poëzie van de twintigste en eenentwintigste eeuw in 1000 en enige gedichten nam hij toen geen enkel gedicht op van Judith Herzberg. Nu waren er meer bekende dichters die hij niet noemde, maar bij Herzberg gaf hij er ook een verklaring bij:
Bij Herzberg heb ik niets kunnen vinden wat ik goed genoeg vond.
Dat is natuurlijk onzin. Het is duidelijk dat Herzberg een heel ander register hanteert dan Pfeijffer: meer parlando bijvoorbeeld, en subtieler. Maar dat is iets anders dan “niet goed genoeg”, vooral omdat er im de bloemlezing wel andere subtiele parlando-gedichten staan.
Alleen al om hun roem zijn sommige gedichten van Herzberg bloemleeswaardig. Dat geldt bijvoorbeeld voor een bekend ‘liedje’, dat als volgt begint:
Het duurt altijd langer dan je denkt,
ook als je denkt
het zal wel langer duren dan ik denk
dan duurt het toch nog langer
dan je denkt.
Welnu, in Grand Hotel Europa komt de volgende zin voor:
De organisatie van een congres kost meer tijd dan je denkt, en zelfs als je denkt dat het meer tijd kost dan je denkt, kost het nog altijd meer tijd dan je denkt.
Een aantal pagina’s eerder komt trouwens al het volgende voor:
Zelfs als je denkt dat dat verschrikkelijk pijn doet, doet dat nog heel veel meer pijn dan je denkt.
Ik weet niet of Pfeijffer die citaten bewust heeft aangebracht. Veel maakt het niet uit, maar als hij het onbewust heeft gedaan, is het misschien nog wel veel meer een erkenning dat hij ongelijk had met die rare opmerking over haar kwaliteit. Zelfs als je denkt dat Herzberg beter is dan je denkt, is ze toch nog beter dan je denkt.
Jona Lendering zegt
Is het mogelijk dat ze allebei, de een in 1992, de ander in 2018, verwijzen naar de Wet van Hofstadter?
In elk geval: gelukkig nieuw jaar!
Marc van Oostendorp zegt
Het gaat me niet zozeer om het idee (dat is vast al vaker geformuleerd), maar om de bewoordingen, die bij Hofstadter heel anders zijn. Overigens vermoed ik dat Herzberg noch Pfeijffer grote Hofstadter-lezers zijn.