Door Siemon Reker
Bram Peper was in Nederland de allereerste politieke adviseur die aan een minister gekoppeld werd, in dit geval zelfs voor 0.4 fte (zoals het later zou heten) aan een minister én een staatssecretaris: Peper stond op CRM (“buiten de hiërarchie maar binnen de macht”) minister Van Doorn en staatssecretaris Meijer terzijde. Hij maakte geen deel uit van het kabinet-Den Uyl en is dus een buitenbeentje in de WBS-bundel die in essentie uit interviews met oud-bewindslieden bestaat.
Zoals de abstracte uitdrukking “naar…toe” jaren-’70-taal is die in de WBS-bundel aangetroffen wordt, zo is er ook “een stuk” in vindbaar, net zo abstract bedoeld voor ‘een zekere hoeveelheid van niet nader aangeduide omvang’. Peper heeft het bijvoorbeeld over “een stuk wetgeving maken” en “een stuk beleidsfilosofie beginnen”.
Anders dan in alle andere gesprekken zien we het Engels zich in dat met Peper duidelijk aankondigen, zoals in “dingen tekkelen” (blz. 119) of “drop die handel maar” (blz. 127). Hier in 1978 kondigt Peper al het woord articuleren aan dat in Dat gezegd hebbend… een apart lemma is geworden, met dank aan diezelfde Bram Peper: een adviesorgaan op het terrein van het maatschappelijk werk “articuleert belangen die helemaal niet kenmerkend zijn voor de achterban” (127-128). Tegelijkertijd spreekt de politiek adviseur losser ABN in een citaat als: “Maar het ging ook binnen de partij zeker niet van een leien dak.” (124) Een bladzijde eerder had hij het over het “naar boven hoesten van details” binnen het departement.
Een politiek adviseur spreekt als waarnemer van de wereld rond een bewindsman allicht meer de taal van zijn tijd dan de gemiddelde ambtenaar. Peper althans heeft het over in alle standen ‘uit alle macht, volkomen’, een manier van zeggen die vanaf de vroege jaren ‘70 duidelijk in opmars is. In de Handelingen van 1973 streep ik aan: iets in alle standen volhouden, iets is in alle standen onregelbaar; in 1974: het probleem is in alle standen bekend, met deze beide wat wonderlijke procedures – geheimhouding en beslotenheid in alle standen – te breken; en in 1975: Mij is in alle standen en toonaarden verzekerd, Ik heb mij nu in alle standen bereid verklaard tot elk overleg e.d. De laatste jaren is het kennelijk uit de gratie ondanks de onderstrepende inhoud. Niet doorgezet maar waarschijnlijk eigentijds ABN is de bij herhaling door Peper gebezigde afkorting p.i. ‘particulier initiatief’. En Pepers citaat “de bureaucratie is een spuugmachine van papier” (129) had een sterkere echo verdiend dan het heeft gekregen: in de Handelingen komt het nergens voor.
Het in ons koloniale verleden geïmporteerde woord toko drong zich bij Peper in het gesprek het meest naar boven. Het is hetzelfde als ‘winkel’, zij het in een negatieve sfeer gebezigd voor ‘beleidsterrein, verantwoordelijkheidsgebied o.i.d.’. Vooral het afschermen van het eigen territorium spreekt uit voorbeelden als “Ga je iets anders doen dan die toko’s uitbreiden, dan kun je er wel vergif op innemen, dat men dwars gaat liggen” (116) of “het hardnekkige toko-denken waardoor alles ingewikkelder lijkt dan het in werkelijkheid is” (130).
Bram Peper onderscheidt zich in De kleine stappen van het kabinet-Den Uyl daarom van Marcel van Dam of Jan Schaefer van wie dus minder opvallende taal te noteren valt. Nu ja, Schaefer heeft het over het “in Den Haag zitten vergaderen met de “hotemetoten” van allerlei clubs” (44). Ook dat is dan nog een vrij nieuw woord. Het kwam voor het eerst in de Handelingen van de Tweede Kamer in 1974 via een bijdrage van Maarten Schakel.
Deze post verscheen eerder op het blog van Siemon Reker.
Wordt vervolgd
Laat een reactie achter