Door Garrelt Verhoeven
“De kroketten in het restaurant / zijn aan de kleine kant”, zo staat te lezen op een muur in Hotel New York op de Wilhelminapier in Rotterdam, tegen de achtergrond van een koffiekan van Klaas Gubbels. Het is een eerbetoon aan de één van de grootste dichters van de stad: Cornelis Bastiaan Vaandrager (1935-1992).
Vaandrager debuteerde in 1955 en daarna publiceerde hij in vele literaire tijdschriften. In de jaren ’60 maakte hij furore in het literaire leven van de Maasstad, samen met zijn vriend Hans Sleutelaar en Hans Verhagen. Na zijn prozadebuut ‘Leve Joop Massaker’ (1960), volgde in 1961 zijn eerste dichtbundel ‘Met andere ogen’. Het kroketten gedicht komt uit zijn veelgeprezen bundel ‘Gedichten’ (1967) waarvan ik vandaag een exemplaar vond in de kringloopwinkel.
De bundel met het fraaie stilleven-met-twee-kroketten op het omslag, verscheen als ‘literaire reuzenpocket 219’ bij de Amsterdamse uitgeverij De Bezige Bij. De foto werd gemaakt door Pieter van Delft. Het zo treffende omslag en de typografie werden verzorgd door Leendert Stofbergen (1931-2001), die later furore zou maken met zijn onderkoeld geestige ontwerpen voor tal van tijdschriften. Later ontwierp hij de befaamde ‘Bescheurkalender’ van Van Kooten & De Bie.
In de inleiding van de bundel lezen we onder meer: ‘De schrijver heeft ‘schijt aan poëzie’, maar zijn verzen zijn uit het leven gegrepen. Dat kun je wel zeggen. Vaandragers gedichten beslaan soms niet meer dan één of twee zinnen, vaak met rake observaties (“Meneer Dinges / weet niet wat swing is”). Zijn werk werd wel vergeleken met dat van Hugo Claus en Gerard Reve, maar die belofte kon hij niet waar maken. In de jaren ’70 werd zijn leven bepaald door drugs, en depressies deden hem in psychiatrische ziekenhuizen belanden. Toch kreeg hij nog de Anna Blaman Prijs voor al zijn werk in 1981 en hij publiceerde later nog enkele dichtbundels.
Vaandrager overleed in 1992 op 56-jarige leeftijd als een eenzame zwerver, maar als zo vele dichters kreeg hij pas na zijn dood de waardering die hij verdiende. In 2005 verscheen zijn biografie en de inmiddels ook betreurde Martin Bril stelde met Hans Sleutelaar in 2008 de verzamelbundel ‘Made in Rotterdam’ samen.
Van de literaire nalatenschap van Vaandrager is weinig bewaard gebleven. In 1976 werd de dichter uit zijn sterk vervuilde huis gezet. De gemeentelijke reinigingsdienst bracht alle rotzooi naar de vuilverbranding, inclusief zijn complete literaire archief, zijn correspondentie en zijn boeken. Maar gelukkig hebben we de bundels nog… Dit kringloopexemplaar heeft nota bene een opdracht van Vaandrager zélf: “Voor A & E” uit 1967. Ik hoor graag welke Rotterdammers achter deze initialen schuilgaan.
De titel van dit krokettengedicht luidt ‘Made in Madurodam’. Essentieel lijkt mij.
Als ik het goed begrepen heb, heeft de Rotterdammer Vaandrager zich deze regel toegeëigend in zijn bundel ‘Totale poëzie’. De regel stond of staat ook op Rotterdamse vuilniswagens met daaronder de naam van Vaandrager, hoewel die verzonnen is door een Amsterdammer, die in de oorlog wegens zijn afkomst op transport is gesteld richting het oosten. De tekst van de grootste hit van Johnny & Jones ‘Meneer Dinges weet niet wat swing is’ is al in 1938 geschreven door Max Kannewasser (Jones).
(zie Het Parool d.d. 3 oktober 2017)
Hoe een liedje citeren een rake observatie kan zijn ontgaat me. Hierboven worden Johnny & Jones (zie wikipedia) ook al genoemd, en een link naar het liedje staat al bij het artikel. Daar heeft Vaandrager geen bijdrage aan geleverd.
Ook de “gedichten” van Vaandrager zijn aan kleine kant. Niets dan slaapverwekkende en opgehemelde flauwekul en ongein!