Door Marc van Oostendorp

Weer een nieuw ’te weinig bestudeerd’ onderwerp ontdekt in een recent artikel: ramplinguicisme.

Ramp-wat?

Linguicisme is een onder een bepaalde (kleine) groep taalkundige gebruikte term die taaldiscriminatie op één lijn moet plaatsen met sexisme of racisme. In Nederland gediscrimineerd worden omdat je niet goed Nederlands spreekt, is net zoiets als gediscrimineerd worden omdat je een andere huidskleur hebt, of het verkeerde geslacht.

Een probleem daarmee is dat het spreken van een taal niet precies hetzelfde is als je huidskleur of je geslacht. Je kunt het eerste tot op zekere hoogte immers aanpassen. door die andere taal te leren. (Ik schreef hier eerder over.) Tegelijkertijd is ook wel weer waar dat het veel mensen niet gegeven is om zomaar op elk moment een andere taal net zo vloeiend te leren als een moedertaalspreker; in die zin is discriminatie van dialectsprekers (dat bestaat natuurlijk) dan ook linguicisme.

Toch weet ik niet of die term helpt; ik geloof dat het de zaken op scherp zet en vooral: dat er eigenlijk geen puur linguicisme bestaat, geen discriminatie die alleen gebaseerd is op taal. Het is eigenlijk altijd een vorm van discriminatie om iets anders: om sociale of etnische herkomst, bijvoorbeeld. Dat feit wordt door deze term verdoezeld.

De auteur van dit nieuwe artikel, Shinya Uekusa, gooit aan het begin van zijn artikel ook nog met allerlei nogal zware theoretische termen, zoals ‘symbolic violence’, die mijn wantrouwen nog wat groter maken. Je krijgt de indruk dat er zo luid moord en brand wordt geschreeuwd dat de zachte alarmbellen die zouden moeten afgaan niet gehoord worden.

Later in het artikel blijkt Uekusa toch wel met een paar feiten te komen, zij het (zoals bij dit soort artikelen gebruikelijk is) niet zo veel. Hij heeft zich daarbij gericht op rampen, zoals de tsunami in Japan. Een Filipijnse vrouw vertelde hem over haar eveneens Filipijnse vriendin:

one of us perished in the tsunami… well, the thing is that she must have not understood the tsunami warning announcement because the announcement was in Japanese, you know? And the announcement was using these words that are not being used in everyday life.

Als je het goed leest, lijkt hier eigenlijk vooral een pleidooi te zijn voor eenvoudig Japans. De discriminatie is dus niet zozeer tegen de Filipijnse taal die de vrouw sprak, want kennelijk vindt men het logisch dat die niet in officiële waarschuwingen wordt gebruikt. Ik ken de taalsituatie niet, en gek genoeg neemt Uekusa niet de moeite om te melden welke taal de vrouw sprak (of het een minderheidstaal was of een grote Filipijnse taal als Tagalog).

Overigens maakt Uekusa ook in het geheel niet duidelijk of het gebruik van die moeilijke woorden de opzettelijke bedoeling had om sommige mensen buiten te sluiten, of welke oplossing er precies gevonden moet worden. Althans, het lijkt me duidelijk dat iedereen altijd zijn best moet doen om door iedereen begrepen te worden, zeker in dit soort situaties. Maar het lijkt mij niet zo makkelijk te zeggen hoe we dat zouden moeten bereiken. Met ramplinguïcisme roepen schiet je in ieder geval niet veel op!