Koningsdag: tijd om onze oranje kleding uit de kast te trekken, de rommelmarkt af te struinen of bier te drinken. Een dag waarop we ons vaak nét iets meer Nederlander voelen dan op andere dagen. Maar betekent dat ook dat we nationalistisch zijn? Lotte Jensen (Radboud Universiteit) geeft antwoord op die vraag en legt ook gelijk uit waar die oranje kleding toch vandaan komt.
- Door naar de hoofd inhoud
- Skip to secondary menu
- Spring naar de eerste sidebar
- Spring naar de voettekst
Neerlandistiek
Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek
Footer
video op 1:22 “Zeven gewesten kwamen toen in opstand tegen de Spaanse koning en die vormden geleidelijk een republiek. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.” Op de achtergrond verschijnt een kaartje van de Noordelijke Nederlanden.
Zo kort door de bocht worden de Zuidelijke Nederlanden afgesneden….
Het is wel heel erg simplistisch allemaal. Nationalisme kon natuurlijk pas echt ontstaan toen er ook werkelijk landen waren. Neem Duitsland: tot Bismark was het helemaal geen land, al bestond er juist daarom al wel een soort van nationalisme, een verlangen naar eenheid, een verlangen dat vooral gevoed werd door verzet tegen de absolutistische vorsten…….’Deutschland über alles’ betekende oorspronkelijk heel wat anders dan men tegenwoordig denkt. En Nederland is nog altijd het Koninkrijk der Nederlanden……. `(een verzameling gewesten die vrijwillig bij elkaar is gekropen). Vraag een Groninger naar zijn opinie over Den Haag en hij ontploft (en terecht!).
En Willem II en Willem III die er alles aan deden om ‘populair’ te zijn?????????? Mijn God wat een slaande waanzin! Als dit wetenschap is kan ik het ook! Ga maar lekker koekhappen…….
In het filmpje ‘Wat zegt de wetenschap over koningsdag’ van de Universiteit van Nederland, geeft dr prof. Lotte Jensen (Radboud Universiteit Nijmegen) een verklaring voor de reden waarom we morgen een oranje pruik opzetten, ‘een’ biertje drinken en vanaf vandaag al onze vergaarde en inmiddels overbodig geworden welvaartsrotzooi op een kleedje tegen weggeefprijzen te koop aanbieden.
Nu is ‘de’ wetenschap in dit filmpje nogal pretentieus. Jensen hanteert drie begrippen: nationalisme, vaderlandsliefde, en oranjeliefde of oranje gezindheid. Afgezien van de historische context, ontbreekt een belangrijk onderliggend aspect aan haar observatie, namelijk het algemeen psychologische mechanisme dat leidt tot identificatie en groepsvorming.
Wat drijft ons mensen er toch toe, om ons te identificeren met deze of gene groep en ons daarmee te onderscheiden van andere groepen? Voor tribalisme bestaan antropologische verklaringen: de oergroep zou bijvoorbeeld veiligheid bieden. Ik beperk mij hier echter tot het moderne heden, waarin wij het tribalisme hebben gecultiveerd en geïnstitutionaliseerd en waardoor de hang naar veiligheid juist is gaan leiden tot onveiligheid.
Oranje versus de patriotten, de constitutionele monarchie versus de republiek, de democatie versus de vele vormen van anarchisme, Nederland versus Europa, liberalisme versus socialisme versus communisme versus…, blank versus zwart, dogma versus dogma, heterosexualiteit versus andersgeaardheid, Ajax versus Feyenoord, u kunt de talloze tegenstellingen naar believen verder invullen. We worden van kindsbeen opgevoed met tegengestelde identificaties; het is een diepgaande conditionering die voor normaal wordt aangenomen en waarbij niemand zich lijkt af te vragen of het wel normaal – lees: gezond – is.
Identificatie – anders dan de praktische identiteit in het paspoort of onder het DigiD-nummer – leidt tot afscheiding, verdeeldheid en in potentie tot conflict. Afgezien van bovengeschetste ‘macro-identificaties’ die gemakkelijk buiten onszelf zijn te observeren, zijn er ook ‘micro-identificaties’ binnenin onszelf die veel lastiger waarneembaar zijn. Eigenlijk is er helemaal geen verschil tussen beide, maar zijn ze één en hetzelfde psychologische mechanisme. De wereld die wij als moderne denkende mensen voor onszelf en dus als mensheid hebben gecreëerd – anders dan de puur basale (oer)strijd om het bestaan, dus niet omwille van ideologieën – is dan ook een wereld van verdeeldheid, van strijd, van ongelijkheid, van onderscheid op talloze niveaus, van het meest subtiele tot het meest groteske.
Laat deze wetenschappelijke kijk op koningsdag u vooral niet beletten morgen feest te vieren. Wellicht dat u op de kleedjesmarkt dat ene stukje vinyl vindt, waar u al zolang naar op zoek bent, of bent u in de gelegenheid eindelijk uw kelder of zolder op te ruimen. Pas op met onverhit voedsel en geniet met mate. En neem een paraplu mee…