Ja, ik schrijf altijd van die leuke stukjes over interessant nieuw of minder nieuw neerlandistisch onderzoek, of met observaties over taal, of met milde grapjes over de managementcultuur.
Maar vandaag heb ik geen zin.
Sinds vrijdag ben ik heel bezorgd en heel boos. De idiote aanbevelingen uit het vreselijke rapport Van Rijn lijken nu te worden overgenomen door de minister van wetenschappen, drs. I. van Engelshoven. In een tijd van ongekende welvaart, in een tijd van allerlei oververhitte maatschappelijke discussies waarvan we de aard en structuur nauwelijks begrijpen, in een tijd waarin Nederlandse wetenschappers wereldwijd geprezen worden om de doelmatige manier waarop ze met hun middelen omgaan, in een tijd dat menige collega zich volkomen over de kop werkt, besluit drs. I. van Engelshoven dat het wel genoeg is, met die hele wetenschap.
Heidag
Al het geld moet naar beta/techniek, want alleen die brengen geld in het laatje. Dat veel rechtschapen onderzoekers in die sector helemaal niet zitten te wachten op geld dat moet komen uit de afbraak van de rest van het gebouw van de wetenschap, doet er niet toe. Dat sommigen onder hen zelfs waarschuwen dat met een dergelijke plotselinge ongeleide groei er allerlei problemen ontstaan in hun eigen discipline – de minister is er doof voor.
Minister drs. I. van Engelshoven, van het D66, de partij die zich graag afficheert als onderwijspartij en die onder andere daarom de stem van veel wetenschappers heeft gekregen. Op advies van een commissie onder leiding van drs. M. van Rijn, van de PvdA, nog zo’n partij die het doet voorkomen het beste voor te hebben met het onderwijs. Onthoud dat alsjeblieft als je de volgende keer moet stemmen. Al weet ik ook niet goed in de handen van welke partij de wetenschap nu wél veilig is.
En wie beschermt ons ondertussen? De Leidse hoogleraar Koreastudies Remco Breuker wees er dit weekeinde op het rapport van Rijn uitlekte op de dag van de eerste grote demonstratie van WOinActie; en de colleges van bestuur van de (meeste) Nederlandse universiteiten waren niet bij die actie en reageerden niet op dat uitlekken. Ze hadden een ‘heidag’.
Fundament
De Vereniging van Nederlandse Universiteiten (VSNU) heeft als voorzitter drs. P. Duisenberg (VVD) gekozen, die zelf in zijn tijd als Kamerlid al pleitte om geld over te hevelen van andere vakken naar beta/techniek. De VSNU heeft nu weliswaar een keurige verklaring doen uitgaan, maar het is niet zo gek dat individuele wetenschappers niet bruisen van vertrouwen in de Colleges van Bestuur of in de VSNU.
Sommige stemmen beweren dat er 2000 banen van onderzoekers in de alfa/gamma/medische wetenschappen (bien étonnés) zouden verdwijnen als deze plannen doorzetten. Belangrijker nog dan dat: een belangrijk deel van het fundament van Nederland wordt zo weggeslagen.
Bange tijden
Het is het soort maatregel dat je eerder in Hongarije verwacht: weg met de lastpakken. Dit alles overigens met het valse argument dat afgestudeerden in deze disciplines moeilijk een baan zouden vinden. Alsof de universiteit geen intellectueel fundament van de samenleving is, maar een baantjesmachine. Alsof bijvoorbeeld geesteswetenschappers niet altijd een baan vinden (zij het misschien niet altijd een met een dure lease-auto; dát lijkt het werkelijke verschil).
Ik persoonlijk pik het niet meer. Het zou, vind ik, in een tijd van zoveel politiek cynisme en onbenullig materialisme, onverantwoord zijn om te doen alsof alles business as usual is. Het is tijd om in actie te komen. En dat kan altijd alleen maar op 1 manier: door je te organiseren. Ik heb me daarom voorgenomen me inde zetten voor WO in Actie, zo’n beetje de enige hoop in deze bange tijden. (A.s. vrijdag bij de AOb, St Jacobsstraat 22, Utrecht).
Morgen schrijf ik wel weer een vrolijk stukje over een grappig taalverschijnsel, want dat is natuurlijk waar het werkelijk om gaat. Als ik mijn goeie humeur dan weer een beetje terug heb.
Mijn voornaamste vraag is, wat voor oplossing hebben we voor ogen?
Natuurlijk, de overheveling niet doorzetten. Het is een waardeloos idee dat perfect in lijn is met de obsessie van die kabinet met bèta en vooral technisch onderwijs en onderzoek, en onderwaardering van de rest.
Maar om structureel het probleem op te lossen? De overheidsfinanciën zijn eindig, en geld uitgeven in een tijd van economische klinkt als een goed idee, maar sparen in voorspoed voorkomt radicale bezuinigingen als de volgende crisis toeslaag (en de economie is cyclisch).
Met andere woorden, waar moet het geld vandaan komen dat het hoger onderwijs en onderzoek financiert, wetende dat andere gebieden zoals defensie ook al jarenlang structureel veel te weinig geld krijgen? Ik heb de overheidsbegroting niet voor ogen, dus ik heb geen idee waar de ruimte eventueel zou zitten.
NB ik wil niet zeggen, protesteer niet. Maar ik weet gewoon niet hoe we het probleem kunnen oplossen.
Zelfs budgetneutraal zou je een heleboel kunnen doen. In de dertig jaar dat ik een en ander volg heeft me altijd verbaasd dat bij bezuinigingen als vanzelfsprekend wordt gekeken naar wetenschappelijk personeel: opleidingen sluiten,, vakgroepen opheffen, enzovoort. Ondertussen woekert de schimmel van het ‘ondersteunend’ personeel almaar voort. Ook zo’n reorganisatie moet weer begeleid worden door allerlei doctorandussen die enorm veel verstand hebben van excel. (Ik weet wel dat het lastig is voor de minister om hier rechtstreeks in te grijpen, want het is beleid van universiteiten; maar anderzijds, als er manieren zijn om universiteiten ertoe te bewegen geld van alfa naar beta te sturen, dan moet dit ook mogelijk zijn.)
In de tweede plaats zou men – veel drastischer dan in de huidige plannen – af moeten van al die prikkels om steeds meer studenten aan te nemen. Het is precies de explosie van studenten die verantwoordelijk is voor de huidige problemen, en die explosie is het gevolg van door de overheid geleverde prikkels. Omdat mensen in bepaalde rekenmodellen zitten, denken ze vaak van nature dat geld opleveren, maar dat is natuurlijk niet zo: er moet altijd geld bij. Met name de Technische Universiteiten kreunen nu onder de plotselinge grote toestroom, je kunt die ook indammen. Dan bijvoorbeeld maar wat minder internationalisering. Populistisch gezegd: de huidige beslissing is een verschuiving van gelden voor de Boxtelse student Frans naar gelden voor een Koreaan die hier graag werktuigbouwkunde wil komen studeren.
In de derde plaats hoef je beta niet zo tegen alfa/gamma/medisch op te zetten, dat is echt nergens voor nodig. Ook als er budgetneutraal problemen moeten worden opgelost, hoef je dat niet te doen door tamelijk willekeurig bepaalde groepen aan te wijzen als ‘belangrijk’ en andere daarmee als ‘onbelangrijk’. Zelfs als de soep dadelijk niet zo heet wordt gegeten (ik ben daar niet gerust op) en er alsnog geld vrijkomt, heeft Van Engelshoven door Van Rijn met zijn idiote toon over te nemen, veel schade aangericht.
Maar boven dit alles staat dat wat er nodig is om een en ander te ontlasten, maar een schijntje is op de begroting. Natuurlijk ben ik ook op de hoogte van het Keynesiaanse model, maar dat zegt: zuinig zijn in tijden van voorspoed, uitgeven in tijden van crisis. De huidige politiek maakt daarvan: besparen in tijden van voorspoed, bezuinigen in tijden van crisis.
Keynesiaanse economie is niet per se een goed idee. Ik ben meer van de Oostenrijkse school 🙂
Overigens werken de NL universiteiten allang niet meer samen: de naam van de VSNU is stilzwijgend gewijzigd naar Vereniging van Nederlandse Universiteiten ;).
Een driedubbelzinnige titel, die zie je niet zo veel (wissels om, wisselsom, wissel ’s om).
Het onderliggende probleem is denk ik dat de genoemde onderwijsvernieuwers PvdA e.d. een sterk ‘sociaal’ doel hebben met het onderwijs. Met andere woorden: de kwaliteit van het onderwijs is geen hoofddoel. Recent eiste Asscher dat er 500 miljoen wordt uitgegeven om de salarissen van de basissschoolleraren gelijk te trekken met het middelbaar onderwijs. Leuk voor de leraren, maar de klassen worden er niet kleiner mee.
Dit lijkt ook weer een sociaal experiment. Scholieren moeten techniek gaan studeren om de zorgrobots en zonnepanelen van de toekomst te ontwerpen, te programmeren en te installeren. Maar daarmee krijg je nog niet het MIT van Europa in Delft.
Dat is dan toch in tegenspraak met dat er ook geld van medische wetenschappen naar bèta gaat volgens het plan?
Nee hoor. Als men over een paar jaar de wind gedraaid is, snijdt men enkele tientallen miljarden weg bij techniek en alfa/gamma om naar medicijnen te sturen. Net zo gemakkelijk.
Dit is geen nieuw probleem en ook niet “sociaal”; was het niet een VVD-CDA kabinet onder leiding van Balkenende dat het doel van 50% hoger opgeleid voorstelde?
Dit is ook geen uniek Nederlands probleem; het is denk ik een cultuurprobleem dat al decennia teruggaat. Pakweg veertig jaar geleden was een universitaire opleiding de garantie voor een succesvolle carrière. Dat heeft het beeld gecreëerd dat hoger opgeleid beter zou zijn, maar dat is natuurlijk een halve waarheid. Helaas is het beleid er wel op afgesteld, met als gevolg enorme hoeveelheden studenten. In de VS en VK speelt dit in mijn ervaring nog veel erger dan hier.
Terwijl we het overheidsgeld veel beter besteed kan worden aan zorgen dat iedereen “goed opgeleid” is; dat wil zeggen, een opleiding die past bij zijn of haar talenten en interesses. Een universitaire opleiding is volgens mij in veel gevallen totale geld- en tijdverspilling voor de studenten zelf.
NB dit is dus expliciet niet een elitair standpunt. Mijn hele punt is dat we een verkeerd beeld hebben van wat een universitaire opleiding biedt en waard is en daar decennialang slecht beleid op hebben gemaakt.
Waarde Heer van Oostendorp,
Denk om Uw hart ! Haenig an, zegt men hier in Twente – rustig aan – en op de UT zegt men dat dan in het Engels. Zucht. De wetenschap is onpartijdig, toch ? De wijze woorden van Stevo Akkerman , in Het Parool en daarmee in het examen Nederlands, dat mensen die niet vertrouwd zijn met de dagelijkse gang van zaken, oplossingen aandragen die (veel) geld kosten maar aan het werkelijke probleem niet raken, woorden die ik terugvond in een Uwer recente columns en die zo’n fijne ondermijning vormen van het manager-dom dat ik ze momenteel permanent boven elke e-mail van mijn hand heb staan, zijn ook van toepassing op de misstanden aan de universiteiten, meen ik uit Uw berichten te mogen concluderen.
Het lijkt mij een onderdeel van een groter tijdsgewricht, dat alles langs de monetaire lat legt, wat alweer iets anders is dan de beoogde economische waarden, die veelal nogal ontoereikend worden gedefinieerd. Ik mijn vakgebied het erfhoedbehoud zie ik vergelijkbaars: Wil je een aantrekkelijk, goed ontworpen of bijzonder bouwwerk behouden, dan beginnen de besluitvormers meteen te miauwen dat het geld kost, dat niet vrijgemaakt kan worden. Behoud van erfgoed is evenwel veel sterker afhankelijk van de wil tot behouden dan van geld. Ergo, men roept dus ‹ geen geld › terwijl men eigenlijk bedoeld ‹ ik wìl niet, het interesseert mij niet ›. Drs P. cum suis, zijn derhalve niet geïnteresseerd in de kennisvermeerdering ten bate van de mensheid als geheel, doch enkel in geld. De honden lusten daar geen brood van.
Aan ‹ Lucas › hierboven wil ik het volgende meegeven: Veertig jaar geleden gunde ik mijzelf drie jaar de tijd om de keuze te maken tussen een studie Rechten, danwel Kunstgeschiedenis & Archeologie. Bij het eerste lonkte geld, aanzien en hoge posities, bij het tweede het plezier van jezelf rondom te kunnen ontwikkelen analoog aan het Renaissance-ideaal. Of, anders gezegd, een keuze tussen driedelig grijs en de kleurrijke ‹ Nana’s › van Niki de Saint Phalle. Hoewel niet rijk geworden, maar ook niet arm gebleven, heb ik mijn keuze voor de Kunsten nooit betreurd. Terwijl Jura zeker mijn interesse heeft.
Opleidingen, op welk niveau dan ook, willen in oorsprong een bijdrage leveren aan levenskunst, Stoïcijns of Hedonistisch – waarbij dat laatste aanzienlijk minder ‹ plat › is dan men gewoonlijk denkt te weten.
Uw boosheid, Heer Oostendorp, voel ik ook – al jaren. Kunstgeschiedenis tegen ‹ vertrossing › zoals het modewoord toen luidde. Wetenschap tegen waandenken. Ik deel Uw strijd en voer die naar vermogen, onstuitbaar en blijmoedig. Bewust onverstandig leven is een vorm van verfijnde luxe, mijn goede vader zei het al :-]
Goed van die actie! Maar begrijp ik dat er beleidsmensen bestaan die zich met ‘drs.’ afficheren? Dat is toch Latijn voor ‘hij of zij die doctor moet worden’? Wie wil er nu een lekkage laten repareren door leerling-loodgieters? Ik denk dat de maatschappij behoefte heeft aan vakmensen, zeker bij afbraak en boringen in fundamenten. Rapporten en gelden mogen ook uitgaan naar het beroepsonderwijs. Dan nog is volledige tewerkstelling, voor zover dat een reëel doel is geweest, een even grote illusie als massa-academisme. Aandacht en respect gewenst dus voor het vak van de werkeloosheid, bij het uitoefenen waarvan bepaalde competenties zullen helpen.