• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Het Volmaakte Kind (1798)

9 juni 2019 door Ewoud Sanders Reageer

Jeugdverhalen over joden (41)

Door Ewoud Sanders

Het Volmaakte Kind (1798)
Auteur: Johannes Henricus Nieuwold (1737-1812)

Herkomst en drukgeschiedenis

Portret van Johannes Henricus Nieuwold, gemaakt door Walraad Nieuwhoff en gedrukt door G.J.A. Beyerinck. Bron: Rijksmuseum.

Johannes Henricus Nieuwold staat bekend als de Nederlandse Pestalozzi. Net als deze Zwitserse pedagoog was hij een onderwijshervormer.

         Nieuwold begon zijn loopbaan in 1764 als predikant in Gelderland. Twee jaar later werd hij beroepen door de gemeenten Warraga, Warfriens en Wartena in Friesland. ‘Daar in zijne gemeente de dweeperij en onkunde ten top was geklommen, begon hij zich aan de verbetering van het onderwijs te wijden’, aldus A.J. van der Aa in 1868 in zijn Biographisch woordenboek der Nederlanden.

         Vanaf 1775 schreef Nieuwold kinderboeken. ‘Zij zijn zeer menigvuldig’, aldus Van der Aa, ‘en toonen alle duidelijk zijne groote kinderkennis aan en zuivere begrippen omtrent alles wat de kinderen noodig en nuttig is. Zijne eerste werkjes waren allerlei kleine boekjes, losse bladen, raadgevingen, schrijflijsten enz. welke moesten dienen om de kinderen op eene gemakkelijke wijze, zonder het langwijlige spellen, het lezen te leeren.’

         Behalve leesbevordering hadden de boekjes tot doel, zo zette Nieuwold uiteen in zijn leerrede, ‘dat de kinderen duidelijke en voor hunne vatbaarheid geschikte denkbeelden zouden worden medegedeeld van zich zelven, van de wereld, van God den Heer der wereld’.

         Dit geldt ook voor het boekje Het Volmaakte Kind. Daarin is ‘het gedrag van het Kind Jezus omtrent God tot een voorbeeld van navolging voor kinderen’.

         In 1801 werd Nieuwold een van de eerste schoolopzieners in Nederland. Hij bleef dit tot zijn dood.

         Het Volmaakte Kind, dat is geschreven in een ‘gemoedelik kinderlike geest’, verscheen in 1798 bij uitgeverij A. Groenewolt in Groningen. Net als veel andere lesboekjes van Nieuwold was het zeer succesvol: de achtste druk verscheen omstreeks 1850. In de samenvatting is geciteerd uit de derde druk, uit 1803.

Samenvatting

Nieuwold trekt lange woorden door spaties uiteen. Ik heb dat alleen bij het eerste citaat overgenomen. In Het Volmaakte Kind wordt een beschrijving van het kind Jezus (‘God was zijn he mel sche Va der’) onderbroken door drie samenspraken tussen een eigentijds kind en een volwassene. In de derde samenspraak gaat het om een kind dat aan zijn moeder vertelt dat hij onlangs op school heeft kennisgemaakt met een ‘lief Joodinnetje’, een meisje van nog geen zes jaar oud. Na een les over ‘den Heer der weereld’ pakt dit meisje zijn hand en zegt: ‘Ik heb nog nooit mooier lessen op de school gehad.’

         Een ‘dikke, domme jongen’ moet juist lachen om de les. Bij het jodinnetje leidt dit tot ‘erbarmlijk schreien’. Aan zijn moeder vertelt het kind: ‘Sedert dien tijd heb ik veel achting en vriendschap voor dat kleine Joodinnetje opgevat.’

         Moeder: ‘Ik heb ook meer achting voor eerlijke en braave Jooden, dan voor ondeugende, domme jongens, die spotten met den Godsdienst.’

         Het kind vraagt aan moeder of hij het jodinnetje thuis op visite mag vragen. Hij wil haar dan in zijn christelijke lesboekjes laten lezen.Dat vindt moeder geen goed idee. ‘Gij moet altans met haar niet spreken over de verschillen der Kristenen met de Jooden. Dat geeft niets dan verdeeldheid bij kinderen. Maar ik wil er u toch bij zeggen, dat de Kristenen gelooven, dat dit volmaakte kind [Jezus] uit de Jooden gebooren is.’

            Het kind, verbaasd: ‘Uit de Jooden? Waarom verachten de Kristenen de Jooden dan zoo? Nu, ik wil dat Joodinnetjen daar eens op aanzien. Ik heb achting voor haar, en zij voor mij. ’t Spijt mij toch, dat zij ook niet in dit boekjen leezen mag.’

Doelgroep en receptie

Van dit boekje heb ik geen besprekingen gevonden.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 18e eeuw, jeugdliteratuur, Jeugdverhalen over joden

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jac. van Hattum • Geboorteplaats

En welke reis hij aanwees op de kaart
en over grenzen trok of buitengaats;
zijn vinger wees dat dorpje aan de vaart:
dit was zijn jeugd; dit zijn geboorteplaats.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OP EEN AFGEWEZEN HARING

Nee, haring moet je maar niet eten,
op zeebanket rust een bezwaar,
dan krijg je van die gekke dromen
met rare lintjes in het haar.

Bron: Barbarber, december 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

11 juni 2025

➔ Lees meer
23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

4 juni 2025

➔ Lees meer
2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1973 Leendert van Dis
2020 Flip G. Droste
➔ Neerlandicikalender

Media

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Taal doe je samen

Taal doe je samen

9 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d