Garrelt Verhoeven noemt zichzelf een boekenjutter, en hij lijkt me een hele goeie. Boekenjutters zijn niet actief op zoek naar bepaalde boeken, net dat éne exemplaar dat nog ontbreekt in hun verzameling, maar ze struinen de boekenkusten af – de antiquaren, de boekenmarkten, of zelfs Marktplaats – om precies dat ene boekje op te pakken waarnaar ze niet op zoek waren maar dat van … [Lees meer...] overPornografie in geleerde jas
18e eeuw
Willem van Haren: Op den moord gepleegd aan de Chineesen te Batavia, 1740
Deze week een mini-podcast over de dichter Willem van Haren (1710-1768) De Chinezenmoord Ondanks verscheen van de hand van Leonard Blussé het boek de Chinezenmoord. Dit boek vertelt de vergeten koloniale geschiedenis van een pogrom, die in vanaf 9 oktober 1740 aan vijf- tot tienduizend ethnische Chinezen in Batavia het leven kostte. Deze massamoord werd … [Lees meer...] overWillem van Haren: Op den moord gepleegd aan de Chineesen te Batavia, 1740
Geheime stukken van Betje Wolff
Vrouwen droegen maar zelden bij aan de spectatoriale tijdschriften in Nederland.[1] Betje Wolff deed dat wel. In haar eigen tijd wisten maar heel weinig mensen daarvan af. Het blad waarin ze schreef, De Gryzaard, was onbekend en de bijdragen waren zoals gebruikelijk anoniem. Het blad kwam elke vrijdag uit voor anderhalve stuiver en was ‘zeer dienstig voor de … [Lees meer...] overGeheime stukken van Betje Wolff
Vragen over ‘t aapenland
Praten over historischeletterkundefragmenten (2) Op 16 februari 2021 plaatste ik op Neerlandistiek een bijdrage met de titel Praten over historischeletterkundefragmenten. Geïnspireerd door en in navolging van het succesvolle Pratenoverromanfragmenten – een initiatief van Hans Goosen – pleitte ik er in dat stuk voor op vergelijkbare wijze historische letterkunde te … [Lees meer...] overVragen over ‘t aapenland
Het wonder van Abtswoude, Hubert Korneliszoon Poot.
Deze week een podcast over Hubert Cosnelisz. Poot (1689-1733), het wonder van Abtswoude. Waar tegenwoordig in Hollywood of ’t Gooi bustours worden georganiseerd om beroemdheden te spotten, zo reden begin 18e eeuw koetsen af en aan op de Abtswoudedijk om Hubert Poot tegen te komen. Onder de rook van Delft was deze boer gewoonlijk op het land te vinden, als hij … [Lees meer...] overHet wonder van Abtswoude, Hubert Korneliszoon Poot.
Weyerman borduurt!
In 1763 was Weyerman ruim vijftien jaar dood en niet opgewassen tegen de fabeltjes die over hem verteld werden. Dat jaar publiceerde Franciscus Lievens Kersteman het vervolg (‘Aanhangsel’) op zijn zo succesvolle biografie van Weyerman. In 1756 was die biografie onder de titel Zeldzaame Levens-gevallen van J.C. Wyerman uitgebracht. Op de titelpagina van de uitgave uit … [Lees meer...] overWeyerman borduurt!
Ruzie in de familietent
Ruim 52 jaar was dominee Adriaan Wolff toen hij in Vlissingen het ja-woord van de vader van de 21-jarige Betje Bekker kreeg. Zijn enige dochter uit zijn vorige huwelijk woonde nog bij hem in Middenbeemster. Wijnanda was 19 jaar, haar moeder, Wolffs eerste vrouw, was toen twee jaar dood. Wolff maakte haast met de officiële documenten. Hij kende Betje alleen van wat brieven toen … [Lees meer...] overRuzie in de familietent
Sara Burgerhart: coming of age in de achttiende eeuw
Na een lange aanloop zijn we er! In 2022 kregen prof. dr Yra van Dijk (modern letterkundige en lid van Fixdit), vakdidacticus en docent Nederlands Marie-José Klaver en ik een subsidie van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde toegekend om een lessenreeks en animatie over De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart (1782) te maken. Er waren al enkele … [Lees meer...] overSara Burgerhart: coming of age in de achttiende eeuw
23 februari 2023: Geschiedenisconcert Revolutie! Lied en politiek uit het muzikale geheugen van Nederland
Liederen zijn verweven met kantelmomenten in de geschiedenis. Ze spelen een grote rol bij sociale protesten en revoluties. Denk aan de liederen die het actuele verzet tegen het Iraanse regime begeleiden, het gospellied We shall overcome als lijflied van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging, of de Internationale als strijdlied van arbeidersbewegingen. Veel … [Lees meer...] over23 februari 2023: Geschiedenisconcert Revolutie! Lied en politiek uit het muzikale geheugen van Nederland
Een nieuw nummer van Mededelingen Jacob Campo Weyerman
De Vrijheid leidt De Politieke Kruyer (1782-1787) uit de gevangenis. Daarover gaat de prent die prijkt op het omslag van de nieuwe Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman (MedJCW). De prent hoort bij het artikel van Cor de Vries over de slinkse verdedigingstactiek van advocaat Hespe, een van de auteurs van het radicale weekblad dat begin jaren tachtig van … [Lees meer...] overEen nieuw nummer van Mededelingen Jacob Campo Weyerman
11 december 2022: De plantagedialogen
De plantagedialogen brengt ons naar de plantages van het Suriname uit de achttiende eeuw. We luisteren naar de pennen van twee Nederlanders uit die tijd. Hun dialogen laten zowel slavendrijvers als slaafgemaakten spreken. De wieg van het Sranantongo staat op beladen grond: de plantages van Suriname. Wrang, maar het was juist in die mensonterende omstandigheid van … [Lees meer...] over11 december 2022: De plantagedialogen
Taalgrieven bij een Antwerpse herbergruzie in 1751
In de achttiende eeuw, toen Antwerpen onder Oostenrijks bewind stond, werd er in de stad zowel Nederlands als Frans gesproken. Het Frans was de omgangstaal van de Antwerpse magistratuur en bovenklasse, terwijl het Brabants-Nederlands (ook toen al vaak Vlaams genoemd) de moedertaal van het grootste deel van de bevolking was. Zelfs de ambachtslieden die veel aanzien en welvaart … [Lees meer...] overTaalgrieven bij een Antwerpse herbergruzie in 1751
Verschenen: Jaarboek De Achttiende Eeuw
Deze maand is het nieuwe Jaarboek De Achttiende Eeuw verschenen. Dit jaar werd de Werkgroep Achttiende Eeuw in het redactieproces bijgestaan door gastredacteur en tevens voorzitter van de Werkgroep, Fokko Jan Dijksterhuis. Hij stelde een themadossier samen over kennis en wetenschap in de achttiende eeuw in de breedste zin van het woord: ‘Kennis tot Nut van ’t … [Lees meer...] overVerschenen: Jaarboek De Achttiende Eeuw
Nader tot A.J. Kronenberg (1847-1932)
Na de verdediging van mijn proefschrift in 2011 in de aula van de Nijmeegse universiteit – aangrijpend en verheugend – kwam er een reprise in de personeelskamer van het Dominicus College, waar ik toen nog werkte. Al even verheugend en aangrijpend. Ga maar na: een reeks van collega’s had een vraag of een reeks vragen voorbereid, eenvoudige inkoppertjes zaten er niet … [Lees meer...] overNader tot A.J. Kronenberg (1847-1932)
Dominee Wolff en zijn boekenkast
Ik denk niet dat het ooit bij iemand opgekomen is een biografie van dominee Adrianus Wolff te schrijven. Na zijn dood heeft weduwe Betje een nette Levens-Beschryving opgesteld, die verscheen in de Boekzaal der geleerde waereld (1777). Daarna zien we zijn naam nog wel verschijnen in biografische woordenboeken, maar verder is hij toch vooral de man … [Lees meer...] overDominee Wolff en zijn boekenkast
De jacht op een gouvernante
Al decennialang zoeken literatuuronderzoekers naar een juffrouw die in het voorjaar van 1788 met Betje Wolff en Aagje Deken naar Frankrijk vertrok. De dames gingen toen op de vlucht voor de toenemende intolerantie voor verlichte geesten in hun vaderland. Zij vertrokken met een eigen koets vanaf hun toenmalige huis in Beverwijk, dat daarna verkocht zou worden. Tot 1949 … [Lees meer...] overDe jacht op een gouvernante
De hoofdige boer
Wat losse gedachten over Starings klassieker Het leukste aan poëzie lezen is dat je er werkelijk alle kanten mee op kunt: je begriploos laten meeslepen door woorden waarvan je niks begrijpt, genieten van al dan niet bedrieglijke eenvoud, hele wereldbeelden zich zien openbaren, of blijven puzzelen over één regeltje. Een gedicht dat mij steeds weer boeit is het alweer … [Lees meer...] overDe hoofdige boer
Hoe Betje spullen van de eerste vrouw van haar man aantrof in haar nieuwe woning
Die arme Betje was pas 21 toen ze aankwam in de pastorie van Beemster, met de man met wie ze enige dagen later zou trouwen. Ze kende hem nauwelijks, alleen van een paar brieven die ze met de 52-jarige dominee gewisseld had. Een verstandshuwelijk? Waarschijnlijk wel, Betje had een affaire achter de rug, in Vlissingen zou ze niemand kunnen vinden die haar nog wilde. Haar vader … [Lees meer...] overHoe Betje spullen van de eerste vrouw van haar man aantrof in haar nieuwe woning
‘Alles komt evenwel goed’ – Heeft Sara Burgerhart echt een gelukkig einde?
Receptie, interpretatie en didactiek van de eerste Nederlandse youngadultroman De Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart (1782) van Betje Wolff en Aagje Deken wordt vaak afgedaan als een huwelijksverhaal met een gelukkig einde. Daarmee wordt de angel uit deze roman gehaald, die je ook als #metoo-verhaal avant la lettre kunt beschouwen. De gestolde en brave receptie nodigt … [Lees meer...] over‘Alles komt evenwel goed’ – Heeft Sara Burgerhart echt een gelukkig einde?
Wishful thinking?
Het portret van Adriaan Wolff… Al sinds de negentiende eeuw wordt er gezocht naar een portret van dominee Adriaan Wolff, de echtgenoot van Betje Wolff. Het is tot nu toe nog niemand gelukt dat te vinden. Nu is het zeker dat er een portret geweest is: Adriaan heeft er een opgestuurd naar Betje toen hij met het jonge meisje in Vlissingen correspondeerde. Waarschijnlijk is dat … [Lees meer...] overWishful thinking?
Nieuwe aflevering van de Mededelingen Jacob Campo Weyerman
Deze week verscheen het zomernummer van de MedJCW. Een aflevering met maar liefst zeven artikelen, vier recensies, vijf signaleringen en een lijvig overzicht van wat er recent aan boeken over de achttiende eeuw is verschenen. Dit alles prachtig vormgegeven door Jeroen van Heemskerk Dücker. Hieronder een kort overzicht. Meer info op de MedJCW-pagina van deze site. Paul J. … [Lees meer...] overNieuwe aflevering van de Mededelingen Jacob Campo Weyerman
De verwondering van Petronella Johanna de Timmerman
Een bespreking van haar gedicht ‘Op de staartstar’ in de fysicotheologische marge In 1746 verscheen de eerste publicatie van de vrouwelijke, natuurkundige-dichter Petronella Johanna de Timmerman, geboren te Middelburg op 2 februari 1724: ‘Op de staartstar, zich vertoonende in de jaren 1743 en 1744’. De Timmermans twee grote passies, de natuurkunde en de taal, omvatten twee … [Lees meer...] overDe verwondering van Petronella Johanna de Timmerman
Eerherstel voor de vrouw die de Amsterdamse Schouwburg opende
Wie om zich heen kijkt in de schouwburg aan het Leidseplein wordt overspoeld door herinneringen aan het rijke verleden van deze Amsterdamse cultuurtempel. Portretten van generaties acteurs sieren de wanden, het enorme Gijsbreght van Aemstel-mozaïek imponeert bij het bestijgen van de trappen en in de zaal glanzen de vergulde namen van grootheden uit de Nederlandse … [Lees meer...] overEerherstel voor de vrouw die de Amsterdamse Schouwburg opende
Een nieuwe biografie voor Betje Wolff
In 1984 verscheen de voortreffelijke biografie van Piet Buijnsters over Betje Wolff en Aagje Deken. Daarna verscheen nog de door hem samengestelde brievenuitgave in twee delen.1 Sindsdien zijn er nog maar een paar brieven opgediept die hij nog niet kende (Roelof van Gelder vond ze in het Engelse admiraliteitsarchief), en er zijn geen omverwerpende andere documenten boven tafel … [Lees meer...] overEen nieuwe biografie voor Betje Wolff
Het tweede schrijfhutje van Betje Wolff. Een ontdekking?
In Beverwijk staat een replica van het schrijfhutje dat Betje Wolff gebruikte in de tijd dat ze daar samen met Aagje Deken het fraaie landhuis Lommerlust bewoonde. Aagje had een eigen koepeltje, Betje trok zich voor het schrijven terug in wat ze het ‘kluisje’ noemde, of het ‘Geldersch huisje’. Er is een mooie gravure van ‘Het rieten kluisje’ gemaakt door Caspar Philips Jacobsz. … [Lees meer...] overHet tweede schrijfhutje van Betje Wolff. Een ontdekking?
