Eens in de twee jaar reikt de Werkgroep 18e Eeuw de scriptieprijs Madelein uit aan de auteur van een masterproef over een aspect van de geschiedenis, literatuur, filosofie of beeldende kunst van de ‘lange’ achttiende eeuw (1670-1830). Scripties kunnen zowel in het Nederlands, Engels, Frans en Duits zijn opgesteld. Voor deze editie dient de scriptie tussen 1 september 2022 en 1 … [Lees meer...] overOproep: scriptieprijs Madelein
18e eeuw
Strijd tussen ernst en boert
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (6) In zijn Boerekermis trakteert Rotgans zijn lezers op heel wat gesprekken, in het bijzonder tussen het ‘heerschap’, de verteller en gids, en de kermisgangers of kermiskijkers die hem desgevraagd opheldering verschaffen. Zo verzamelt de tekst een bonte reeks van stemmen, al heeft het ‘heerschap’ natuurlijk het eerste en … [Lees meer...] overStrijd tussen ernst en boert
Themanummer TNTL: meertaligheid in de achttiende eeuw
Het Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (TNTL) publiceert Nederlands- en Engelstalige artikelen op het gebied van de neerlandistiek. De taal- en letterkundige bijdragen beslaan een breed spectrum aan diachrone en synchrone onderwerpen uit de Middeleeuwen tot het heden. Onlangs zag een nieuwe aflevering het licht, een dubbeldik themanummer … [Lees meer...] overThemanummer TNTL: meertaligheid in de achttiende eeuw
Representatie van boeren
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (5) In Rotgans’ Boerekermis is bepaald geen sprake van een idyllische portrettering van de boerenstand. De boer is hier geen goede wilde – zou ook onbegrijpelijk vroeg zijn: Jean-Jacques Rousseau was nog niet geboren – maar ook geen pastorale halve zachte met onophoudelijk een fluit in de mond. Zijn de boeren van Rotgans … [Lees meer...] overRepresentatie van boeren
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (4): Vergelijking met Bredero
De tekst van Rotgans telt 1352 versregels, ongelijk verdeeld over twee zogeheten ‘boeken’. Het eerste boek bevat 516 regels, het tweede 836. Beide boeken hebben een eigen karakter, waarbij het tweede boek naar verluidt een ‘hooger toon’ kiest. Dat lijkt dan ‘hooger’ in vergelijking met het eerste boek. Het eerste boek presenteert zich als een epos door de overname … [Lees meer...] overBoerekermis (1708) van Lukas Rotgans (4): Vergelijking met Bredero
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (3): De titelpagina
Belangrijkste onderdeel van de zogeheten paratekst van Boerekermis is de titelpagina. Ook het privilege behoort daartoe, waarover eerder al iets gezegd is. Nu alle aandacht voor de titelpagina. Op de titelpagina van de Poëzy-bundel van 1715 staat de voornaam van de auteur voluit genoemd, bij Boerekermis is er van de voornaam alleen een … [Lees meer...] overBoerekermis (1708) van Lukas Rotgans (3): De titelpagina
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (2): De editie van Strengholt
Via Boekwinkeltjes is de Strengholt-editie van Boerekermis niet beschikbaar, wel via DBNL. Gelukkig heb ik nog een echt exemplaar en als het moet, haal ik de 1715-editie van Poëzy uit de kast. Voor die mooie editie betaalde ik in 1985 aan Antiquariaat Nieuw Gafpa 425 gulden, toen en nu veel geld, maar spijt had ik toen niet en nu al helemaal … [Lees meer...] overBoerekermis (1708) van Lukas Rotgans (2): De editie van Strengholt
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans – 1: vooraf
In het begin van de achttiende eeuw organiseerde Lukas Rotgans (1653-1710) een heuse parade van boeren, om vervolgens samen met die opgetrommelde boeren getuige te zijn van dorps kermisvermaak. In 1352 versregels, in het gedicht Boerekermis, beschreef Rotgans die boerse entree in het dorp en de talloze smakeloze kermisattracties. Boerekermis werd enkele keren … [Lees meer...] overBoerekermis (1708) van Lukas Rotgans – 1: vooraf
Jacob Eduard de Witte in Oss (1792)
In zijn Haagse gevangenis had Jacob Eduard de Witte zich van landverrader omgeschoold tot schrijver. Na zijn vrijlating in 1790 had hij nog wel veel last van de hem opgelegde ‘eeuwige verbanning uit Holland, Zeeland, Friesland en Utrecht’. Hij verkaste daarom naar Rosmalen, om er te trouwen met Maria van Zuylekom, die hem in het gevang zo vaak gezelschap had gehouden. … [Lees meer...] overJacob Eduard de Witte in Oss (1792)
16 september 2023: Op naar het ‘sterck stedeke’ Ravenstein
Van de Maas gezien ligt het vestingstadje er lieflijk bij, maar wie door de stadspoort Ravenstein betreedt zal pas echt verrast worden. Op 16 september gaat de Stichting Jacob Campo Weyerman op expeditie naar het hart van Het Land van Ravenstein, het ‘sterck stedeke’ Ravenstein. De stad is behalve over water en via de weg (per fiets, automobiel) te bereiken per spoor. … [Lees meer...] over16 september 2023: Op naar het ‘sterck stedeke’ Ravenstein
Verledenvreugde en historiehaat: De Rijp en Beverwijk
Omdat ik met het schrijven aanbeland ben bij de hoofdstukken over het verblijf van Betje Wolff en Aagje Deken in De Rijp en Beverwijk, besloot ik de sfeer daar op te gaan snuiven en te kijken wat er nog te zien is van het verleden. Ik begon in De Rijp. Daar woonden Betje en Aagje vanaf september 1777 tot midden 1782 op de Rechtestraat, nr. 40 en 36. Volgens Buijnsters … [Lees meer...] overVerledenvreugde en historiehaat: De Rijp en Beverwijk
Sara Burgerhart en de boeren
De idylle van Klaartje en Pieter Wanneer het de laatste tijd over de roman Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart van Wolff en Deken ging, werd steevast de link gelegd met de ‘me-too’-discussie. Dat is ook niet zo vreemd: Sara wordt immers seksueel belaagd door een als lichtmis aangeduide heer R. Dat wordt beschreven in brief 139. Hoewel het in het afgelegen … [Lees meer...] overSara Burgerhart en de boeren
De boer als kannibaal, hekeling voortgezet
Jacob Eduard de Witte liet liever niet met zich spotten. In het anonieme pamflet Als u een ezel schopt, wie zal uw rechter zyn?, waarover ik hier eerder schreef (hier en hier), werd De Witte geportretteerd als een wraakzuchtig idealist: de boeren waren geen Arcadische modelburgers, maar nors en argwanend in hun contacten met de burgers en dat zette hij de boeren … [Lees meer...] overDe boer als kannibaal, hekeling voortgezet
Betje Wolffs Aan mynen geest als voer voor psychologen
Je eigen schrijverschap onderwerpen aan een zelfonderzoek is tegenwoordig voor schrijvers heel normaal. Harry Mulisch was een van de eersten die dat uitvoerig deed in zijn Voer voor psychologen uit 1961. Dat boek maakte toen furore, vanwege de typisch Mulischiaanse mengeling van zelfspot en zelfwaardering. Iets dergelijks treffen we in de achttiende eeuw aan bij Betje … [Lees meer...] overBetje Wolffs Aan mynen geest als voer voor psychologen
Verschenen: Nieuw nummer Mededelingen Jacob Campo Weyerman
Een gedrongen figuur. Rare bakkes. Een dwerg. Dat is wat onmiddellijk opvalt bij de omslagillustratie van de nieuwe Mededelingen. Minder opvallend is het kijkkastje op zijn rug. Het mismaakte figuurtje kennen we als ‘Actieuse Nacht-Wind-Zanger met zyn Tover Slons’ uit Het groote tafereel der dwaasheid (1720), maar het manneke blijkt zich ook goed te lenen voor de … [Lees meer...] overVerschenen: Nieuw nummer Mededelingen Jacob Campo Weyerman
‘Be jemig Peter, wa bin de weer gek!’
De Brabantse boer in 1792 verdedigd Een kritische reactie op het vertoog van Jacob Eduard de Witte, ‘over den staat des landmans, in de Majorye van ’s Bosch’, liet niet lang op zich wachten. Zijn ‘afkeerige schetz van den boer’, te vinden in het eerste deel van diens Dichtkundige en prozaische mengelschriften (1791), wekte grote ergernis en vormde de … [Lees meer...] over‘Be jemig Peter, wa bin de weer gek!’
Rhijnvis Feith’s Julia (1783), als luisterboek
Hoe zou je reageren als er in jouw mailbox een bericht binnenkwam, dat als volgt begon: “Waar dwaal ik? – wat schrijf ik? – alles is verwarring, alles is afgrijzelijk om mij heen – talloze gedachten vliegen als stormwinden door mijn hoofd en mijn hart kan zich aan geen enkele binden”? Ik vrees dat 113 bellen dan de enige optie is... Bovenstaand fragment is een voorbeeld van … [Lees meer...] overRhijnvis Feith’s Julia (1783), als luisterboek
Een hartsvriendin van Betje Wolff
Betje Wolff viel al toen ze zelf nog een meisje of jonge vrouw was op iets jongere meisjes of leeftijdsgenoten. Meestal waren het dan meisjes met literaire aspiraties. Betjes affecties konden heel heftig zijn. Ook toen ze samenwoonde met Aagje Deken – en dat was na de dood van haar echtgenoot de dominee – vatte ze af en toe vlam voor een talentvolle vriendin. Het is van niet al … [Lees meer...] overEen hartsvriendin van Betje Wolff
Verschenen: Siegfried Huigen, Shaping a Dutch East Indies. François Valentyn’s VOC Empire
In 1724-1726 publiceerde dominee François Valentyn een 5000 pagina’s tellende beschrijving van het rijk van de Verenigde Oost-Indische Compagnie in folioformaat. Van alle kleine en grote vestigingen en kolonies werd de geografie, bevolking, geschiedenis en de natuur beschreven. Dit alles werd ook rijkelijk voorzien van illustraties en kaarten. Valentyns boek was het eerste en … [Lees meer...] overVerschenen: Siegfried Huigen, Shaping a Dutch East Indies. François Valentyn’s VOC Empire
‘Afkeerige schetz van den boer’ door Jacob Eduard de Witte
In 1791 gooide Jacob Eduard de Witte Junior de knuppel in een Brabants hoenderhok. In het eerste deel van zijn Dichtkundige en Prozaische Mengelschriften nam hij een ‘Vertoog’ op, ‘over den staat des Landmans in de Majorije van ’s Bosch’. Het ‘Vertoog’ telde zes bladzijden. In zijn ‘Voorbericht’ noemde hij als zijn woonplaats ‘Heesch, in de Majorye van ’s Bosch’. … [Lees meer...] over‘Afkeerige schetz van den boer’ door Jacob Eduard de Witte
‘Een Boer blijft bij zijne oude zeden’
Dorpelingen en boeren volgens E.J.B. Schonck In het eerste deel van de Fabelen en vertelsels (1779) van E.J.B. Schonck staat het gedicht ‘De oude dwaling’. Zoals vaak bij de lectuur van literaire teksten het geval is, zocht en vond dit gedicht tijdens en na lezing verbindingen met andere teksten en met verleden en heden. In 1779, toen de bundel uitkwam, was … [Lees meer...] over‘Een Boer blijft bij zijne oude zeden’
Oproep: Drank & drugs in de achttiende eeuw
Achttiende-eeuwers hadden de beschikking over een rijk menu aan psychoactieve stoffen. Naast verschillende vormen van alcohol (bier, wijn, jenever), opium (opiumpillen, laudanum) en tabak (pijptabak, snuiftabak) vonden nieuwe stimulerende middelen als koffie, thee en chocolade hun weg naar herbergen, koffiehuizen en huishoudens. De afgelopen dertig jaar signaleerden historici … [Lees meer...] overOproep: Drank & drugs in de achttiende eeuw
Beschikbaar in Open Access: Lotte Jensen, Celebrating Peace
Celebrating Peace shows how peace treaties gave a significant boost to Dutch national identity. The idealised image of the Netherlands as a harmonious country grown prosperous on fatted cows and flourishing trade was a popular one at national celebrations of peace. When in 1648 the Peace of Münster formally recognized the Dutch Republic as a sovereign state, countless … [Lees meer...] overBeschikbaar in Open Access: Lotte Jensen, Celebrating Peace
Reize door het Canonland
Vorig jaar werd de literaire canon van 2022 gepresenteerd. De lijst was samengesteld door “professionele lezers en liefhebbers van de Nederlandstalige literatuur binnen en buiten het Nederlandse taalgebied”. Bijna de helft van hen was docent Nederlands. Anders lag dat bij de literaire canon die precies twintig jaar eerder wereldkundig werd gemaakt. Hierin hadden alleen leden … [Lees meer...] overReize door het Canonland
Pornografie in geleerde jas
Garrelt Verhoeven noemt zichzelf een boekenjutter, en hij lijkt me een hele goeie. Boekenjutters zijn niet actief op zoek naar bepaalde boeken, net dat éne exemplaar dat nog ontbreekt in hun verzameling, maar ze struinen de boekenkusten af – de antiquaren, de boekenmarkten, of zelfs Marktplaats – om precies dat ene boekje op te pakken waarnaar ze niet op zoek waren maar dat van … [Lees meer...] overPornografie in geleerde jas