Door Jona Lendering

Niemand leest Vondel nog maar hij zou de held kunnen zijn van de burgerlijke samenleving. Hij nam zijn verantwoordelijkheid en was bereid zijn mond open te trekken als dat zijns inziens nodig was. Prins Maurits had als militair genie een ereplek kunnen hebben in de Europese geschiedenisboeken, maar dankzij Vondels Stockske en Palamedes is prins Maurits voor eeuwig de man van de gerechtelijke moord op Van Oldenbarnevelt. Laat niemand zeggen dat literatuur bijzaak is.

Vondel is ook actueel. De burgerlijke samenleving garandeert gewetensvrijheid en in de Nederlanden misschien wel meer dan elders, want het was een van de redenen waarom men hier in opstand kwam tegen de Spaanse koning. Vondel kende het belang van deze waarde. Zijn geestelijke biografie staat in het teken van zijn keuze voor het katholicisme, een in die tijd niet populaire religie, in Holland hooguit gedoogd. Alsof je nu de islam omhelst. Maar een kwezelige bekeerling was Vondel niet, want hij kon moordend effectief schrijven over de uitwassen van religie, zie zijn Jeptha. En dan heb ik het nog niet over het simpele gegeven dat Vondels oeuvre een voorbeeld is van migrantenliteratuur. Vondel zou de held kunnen zijn van de burgerlijke samenleving.

Toen ik gisteren in Keulen was, ben ik een kijkje wezen nemen in de Große Witschgasse, waar Vondel op 17 november 1587 is geboren in het huis “Zur Fyolen”. In een berichtje van de negentiende-eeuwse auteur Joseph Alberdingk Thijm dat ik vond op de onvolprezen Digitale Bibliotheek der Nederlandse Letteren, staat dat het gaat om “het zevende huis vanaf de hoek” (met de Rijnkade) en “dat er een groot binnenplein achter schijnt te liggen, die het van de huizen der Filzengrabe scheidt”. Ik was er twintig jaar geleden eens langs gewandeld en ik wist dat er geen oude huizen meer stonden aan de Große Witschgasse. Geallieerde bombardementen hebben het historische centrum van Keulen immers voor ruim 90% verwoest. De straat zelf bestaat echter nog en het binnenplein is er ook. Sterker nog, er is een grapje mee uitgehaald dat u hier maar even moet bekijken. Wat ik me van mijn toenmalige wandeling ook herinnerde, was een gevelsteentje gewijd aan de geboorte van Vondel in de zestiende-eeuwse voorganger van het moderne huis.

Gisteren opnieuw dus. De moderne straat herinnerde ik me goed. De seksbioscopen in de omgeving herinnerde ik me eveneens goed. De nabijheid van de Rijn herinnerde ik me eveneens correct. Maar die gevelsteen? Niets. Speelt mijn geheugen me parten? Het zou kunnen. Ik ben vierenvijftig. Of is die gevelsteen verwijderd? Het zou ook kunnen. Ging het om het huis dat in verbouwing was? Ik weet het niet maar in elk geval hoort er op die plek gewoon een gevelsteen te zijn, klaar.

Dit stuk verscheen eerder op de Mainzer Beobachter. Hier is een foto van de plaquette die ik me herinnerde. Ook met Google Street View is die nog te zien. Keek ik met mijn neus? Is die plaquette weggehaald?