• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Vraye historie (ende al waer)

13 augustus 2019 door Redactie Neerlandistiek 21 Reacties

Door Jos Joosten

Vanochtend haalde Peter-Arno Coppen in zijn column in Trouw een fraai verhaal aan van de vermaarde Nijmeegse taalkundige Maarten van den Toorn over pseudo-etymologie. Mij deed het meteen denken aan een anekdote uit de colleges Middelnederlands van zijn collega, de ook al wijlen Jo Heymans.

Heymans legde in zijn eerste college een aantal basiskenmerken uit van het middeleeuwse Nederlands:

  1. veel kleine woorden zijn onveranderd
  2. woorden worden aanelkaar geschreven: seggic
  3. er worden grammaticale wendingen uit het Latijn overgenomen 
  4. sommige woorden komen rechtstreeks uit het Latijn
  5. soms zijn onze huidige voorvoegsels er nog niet

Als voorbeeldzinnetje legde Heymans de studenten voorts een regel voor uit ‘Karel en de Elegast’:

Nu moechdi hoeren sine talen!

Volgens de overlevering vertaalde een clevere student de zin aldus, zeer rap aan de hand van de vijf regels:

  1. Nu = Nu
  2. moechdi = aanelkaar geschreven: mag hij
  3. hoeren = accusativus van richting
  4. sine = Latijn: zonder
  5. talen = betalen.

Ergo: ‘Nu mag hij naar de hoeren zonder te betalen’.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Middelnederlands

Lees Interacties

Reacties

  1. Willem Kuiper zegt

    13 augustus 2019 om 23:36

    Uit welke editie citeerde Heymans? Heb even de synoptische editie van Duinhoven geraadpleegd en daar staat: Nu moechdi horen sine tale, met “hooren” als variant in twee andere redacties, maar nergens “hoeren” … Kortom, een anekdote met heel korte beentjes.

    Beantwoorden
    • Peter-Arno Coppen zegt

      13 augustus 2019 om 23:49

      Misschien deze editie, Willem?

      Beantwoorden
    • Peter-Arno Coppen zegt

      13 augustus 2019 om 23:53

      Of deze misschien?

      Beantwoorden
    • Harry Reintjes zegt

      14 augustus 2019 om 02:07

      korte beentjes, maar wel leuk. meer, meer, meer. bijv. van foutieve vertalingen van 17de-eeuwers m.n. hun latijnse constructies. heb leuke voorbij zien komen, maar geheugen laat me in de steek. wie?

      Beantwoorden
      • Willem Kuiper zegt

        14 augustus 2019 om 12:24

        Tijdens mijn middelbare schooltijd (jaren ’60 vorige eeuw) had je bloemlezingen met dit soort grappige vertalingen, en volgens mijn geheugen zat de naam John O’ Mill daar (ook) aan vast. A careful mother — een kar vol modder.

        Beantwoorden
        • Harry Reintjes zegt

          14 augustus 2019 om 14:35

          ja, die bijvoorbeeld. of deze, uit mijn gymnasiumtijd (zelfs de pater die lesgaf durfde te gniffelen): mater mea sus mala est. al naar gelang de interpunctie/pauzes: mijn moeder is een slecht varken/moeder, het varken eet mijn appels op.

          Beantwoorden
          • Henk Smout zegt

            14 augustus 2019 om 15:40

            In de klas van een pater gehoord: hij zwemt zeer dikwijls = saepissime nat = ze pissen me nat.
            En van W.A. Mozart ‘lectu mihi ars’ = ik vind lezen moeilijk, maar een groot deel van het Duitse publiek hoorde …

            Beantwoorden
          • M. Helder zegt

            17 augustus 2019 om 03:50

            Ik snap de Latijnse zin niet. Wat moet de vertaling zijn?

            Beantwoorden
          • Henk Smout zegt

            17 augustus 2019 om 13:08

            Welke Latijnse zin bedoelt u?
            Die van Harry Reintjes of de twee van mij?
            Van alle drie worden Nederlandse vertalingen geboden.
            Die van Mozart kan letterlijker worden weergegeven met ‘lezen is voor mij een kunst’.
            Maar al dat Duitse publiek verstaat: Leck’ du mich am Arsch.
            Moet ik daarvan – hoewel geen Latijn – soms ook de vertaling voorkauwen?

            Beantwoorden
          • DirkJan zegt

            17 augustus 2019 om 17:28

            @henksmout Wat een onaangename toon slaat u aan en u geeft bovendien geen antwoord op de begrijpelijke vraag, Het gaat natuurlijk om de onduidelijkheid van de zin, die sowieso al moet zijn: Mea mater sus est mal. Mijn moeder is een slecht varken. Door interpunctie verandert de zin: Mea, mater, sus est mal. Ga, noeder, het varken eet appels.

            @mhelder En u gaf zelf nog een onduidelijk voorbeeld zonder toelichting, u schreef: Domine seditamentis astuentis pactum. Het gaat om de zin, Sidi tamentis, astundis pactem. De vertaling is: Zie die tamme eend eens, als het de jouwe is, pak hem.

            (allemaal zo te googelen)

            Beantwoorden
  2. Willem Kuiper zegt

    14 augustus 2019 om 00:22

    Inderdaad, in beide edities staat “hoeren”, ten onrechte, want dat staat niet in de rijmincunabel A. Zie ook de editie Jonckbloet 1841, raadpleegbaar in de DBNL, keurig “horen”. De editie Roemans en Van Assche (Wereldbibliotheek) leest ook onjuist “hoeren”. Maar Rombauts (Klassieken Nederlandse Letterkunde) heeft correct “horen”. Zelfs de verguisde H. Adema leest “horen”. Edities dienen met zorg gekozen te worden. Ook in Nijmegen ;<)

    Beantwoorden
    • josjoosten zegt

      14 augustus 2019 om 17:03

      Een anekdote met heel erg zéér korte beentjes – mijn oprechte excuses daarvoor. Zelf betwijfel ik overigens of er de accusativus van richting wel bestaat.
      En zo is het altijd wat.

      Beantwoorden
      • Willem Kuiper zegt

        14 augustus 2019 om 17:31

        Inderdaad, want ook “talen” in het zinnetje van Heymans klopt niet. De incunabel leest ’tale’: Nv moechdi horen sine tale (KB Den Haag 169 G 63, fol. 22 verso) Helaas nog niet gedigitaliseerd, en dat vind ik veel erger dan dat Heymans ofwel slecht citeerde dan wel een ondeugdelijke editie gebruikte. Herstel! Een zoektocht leidde mij via omwegen naar een digitale reproductie van de Rijmincunabel A. Hierover binnenkort meer.

        Beantwoorden
  3. Renaat Gaspar zegt

    14 augustus 2019 om 19:50

    In de reeks “Hè opa, toe! Vertel nog eens van vroeger…” past ook deze jeugdherinnering. Ze was destijds een welkome afwisseling van de eindeloze reeks parasangen.

    Tijdens graafwerkzaamheden op een weiland van boer Swinkels in het Brabantse Nuenen (of St.Oederode, daar wil ik af wezen) is een één-orig stuk vaatwerk gevonden met het volgende raadselachtige opschrift:
    DITIS NEPIS POTENTIS NEGROTE.
    Geleerde classici zijn er slechts na langdurige bestudering van deze tekst achter gekomen wat deze woorden betekenen.
    Het bleek voor hen de meest ultieme, zelfs de meest sublieme vorm van potjeslatijn te zijn.

    Beantwoorden
    • Harry Reintjes zegt

      23 augustus 2019 om 03:16

      potjesengels/frans: je t’adore= shut the door

      Beantwoorden
      • Harry Reintjes zegt

        23 augustus 2019 om 03:47

        en natuurlijk al die van toon hermans: un oeuf is un oeuf/enough is enough. soeur/sir. non=nee=soeur. ik liep door parijs avec deux franc seize/deux francaises

        Beantwoorden
  4. M. Helder zegt

    16 augustus 2019 om 03:50

    Jaren geleden hoorde ik de volgende: Domine seditamentis astuentis pactum.
    En w.b. vertalingen: Der Zug donnerte vorüber – De zeug donderde voorover.
    Anders wat: ik kende de uitdrukking ‘met korte beentjes’ niet. Die hou ik erin! Maar waar komt hij vandaan?

    Beantwoorden
    • Willem Kuiper zegt

      16 augustus 2019 om 13:25

      Die ‘korte beentjes’ zijn een citaat van Louis Paul Boon. Boon besprak ook wel eens een boek in zijn (Gentse) krant ‘Het volk’. Vond hij een boek maar zo-zo dan gaf hij het als beoordeling: geniaal, maar met te korte beentjes. Die uitdrukking is ook de titel geworden van een boek van hem met daarin een selectie uit zijn recensies.
      https://www.boekmeter.nl/book/66329

      Beantwoorden
      • M. Helder zegt

        17 augustus 2019 om 03:44

        Ah, dank!

        Beantwoorden
      • Jos Joosten zegt

        17 augustus 2019 om 13:53

        Ach, als ik me dan ook een kleine correctie vanuit mijn expertise mag veroorloven: Boon schreef uiteraard niet voor de katholieke krant ‘Het Volk’, maar was kunstredacteur bij het socialistische dagblad ‘Vooruit’ in Gent (voorganger van de huidige ‘Morgen’). ‘Geniaal maar met te korte beentjes’ was de titel van een reeks(je) langere kritieken die hij publiceerde in het (liberale) maandblad ‘De Vlaamse Gids’.

        Beantwoorden
        • Willem Kuiper zegt

          17 augustus 2019 om 14:11

          Touché. Komt ervan als je uit je hoofd citeert.

          Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Vroeg en laat

’t Knopjen zweeg en hoorde ’t aan;
Maar de middag kwam haar wreken,
Deed heur’ boezem opengaan,
En de volle roos verbleeken.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

De leeuw is in het hout geboren,
wortels zijn poten, wortels zijn kop.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

Geen neerlandici geboren of gestorven

➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d