• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Berbers spreekwoordenboek

8 september 2019 door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

Door Riemer Reinsma

We kunnen er, wat mij betreft, nooit te veel van hebben: van die boeken over spreekwoorden uit verre landen. Een exotische wereld doemt voor je op, met uitheemse planten, dieren, spijzen en zo meer. En dan de merkwaardige paradox: ondanks die grote verschillen in vorm, door de afwijkende culturele achtergrond, is de betekenis van de spreekwoorden vaak universeel. Zo heeft het huiselijk klinkend Nederlandse gezegde ‘De beste breister laat wel eens een steek vallen’ in Japan de tegenhanger ‘Zelfs Boeddha leest wel eens de Heilige Schrift fout’. Strekking: iedereen maakt wel eens een fout. 

De jongste aanwinst is Tien op een ezel. Berbers spreekwoordenboek van Mohammed Benzakour. Het boek laat zien dat de culturele achtergrond van sommige spreekwoorden volstrekt onbegrijpelijk kan zijn als ze niet nader toegelicht worden. Neem het spreekwoord dat ook de titel is van het hier besproken boek. De volledige versie, zo begrijp ik uit het Woord Vooraf, luidt ‘Hij ziet er tien op een ezel”. Tien wat? Vogels? Kruiken? Meloenen? Dat wist schrijver Benzakour zelf aanvankelijk óók niet, maar zijn vader wist hem te vertellen dat het gaat om tien berijders. Tien man op één ezel kan natuurlijk niet, de uitdrukking beschrijft een hallucinatie. Ze is het Berberse equivalent van het Nederlandse “hij ziet ze vliegen”.

Het is niet zo gek dat ook een geboren Berber als Benzakour de culturele achtergrond van sommige Berberspreekwoorden niet kende. Als je een gemiddelde Nederlander zou vragen wat de achtergrond is van “hij ziet ze vliegen”, zou ook hij met de mond vol tanden staan. Vogels? Insecten? Geen idee. Het Berberspreekwoord is trouwens treffender dan het Nederlandse. Van Dale’s Groot Uitdrukkingenboek meldt dat ze verwijst naar “wezens die door de lucht vliegen”. Maar ja, zoals gezegd: dat kunnen ook bijvoorbeeld vogels zijn – en dan hoeft het dus niet per se om een zinsbegoocheling te gaan. 

Benzakours boek bevat veertien thematische hoofdstukken, met vaak mooie, cryptische titels als “Hond & Leeuw”, “Moeder & Hand”, “Kat & Blind”, “God & Tuinbonen”. Ze worden voorafgegaan door inleidende hoofstukken over onder meer de Berbertaal en het bijbehorende schrift. De schrijver heeft het begrip “spreekwoord” ruim opgevat: niet alleen traditionele wijsheden in de vorm van zinnen die min of meer onveranderlijk zijn (‘De appel valt niet ver van de boom’, ‘De leugen regeert’), maar ook bijvoorbeeld uitdrukkingen zoals ‘hij ziet ze vliegen’, waarbij allerlei variaties mogelijk zijn (zij ziet ze vliegen, ik denk dat hij ze ziet vliegen, enzovoort). De lemma’s zijn in het Berbers (getranscribeerd), daarna volgt een zo letterlijk mogelijke Nederlandse vertaling, dan een toelichting, en ten slotte –als die bestaat – een equivalente uitdrukking in het Nederlands. 

Hoewel je het niet zou verwachten verraden sommige Berberspreekwoorden, net als Nederlandse, de invloed van de klassieke Griekse cultuur. Neem het spreekwoord “Als de jakhals niet bij de (tros) druiven kan, zegt-ie ‘ze zijn zuur’”, dat onmiskenbaar naar de bekende fabel van Aesopus verwijst, al is de vos nu een jakhals. Aardig is ook dat de druiven in een andere versie van het Berberspreekwoord zijn vervangen door een sinaasappel.

Om zijn spreekwoorden bij elkaar te sprokkelen reisde de Benzakour jarenlang met bus, taxi en vooral ezel langs vele dorpen en negorijen in de Rif, “en telkens stelde ik dezelfde, simpele vraag: kent u misschien een oud spreekwoord?” Romantischer kan taalonderzoek niet zijn. 

Mohammed Benzakour. 10 op een ezel. Berbers spreekwoordenboek. Amsterdam: Amber-Anthos, 2018. Bestelinformatie bij de uitgever.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: berber, spreekwoorden

Lees Interacties

Reacties

  1. Rob Alberts zegt

    8 september 2019 om 11:04

    En in de nieuwe straattaal ontstaan weer heel andere nieuwe uitdrukkingen.

    Vrolijke groet,

    Beantwoorden
  2. Wouter van der Land zegt

    8 september 2019 om 11:29

    “Om zijn spreekwoorden bij elkaar te sprokkelen reisde de Benzakour jarenlang met bus, taxi en vooral ezel langs vele dorpen en negorijen in de Rif”

    Dank voor de tip, ik heb dit boek vorig jaar gemist en ga denk ik ook het woord ‘jakhals’ vaker gebruiken. Maar ik geloof er geen biet van (is daar een Berberse variant van?) dat Benzakour jaren onderzoek voor dit boek heeft gedaan. Hij ging lijkt mij gewoon jaarlijks op familiebezoek en nam dan een moleskine mee. Maar het maakt niet uit hoe een Kameel een valk vangt en geschater komt uit een verlaten huis – dit moet een heerlijk boek zijn.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Vertalen

Geloof my vry, wat andren snoeven;
Die d’ echten smaak en geur wil proeven,
Drink’ uit de oorspronkelijke flesch!

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Agenda

2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

21 juni 2025

➔ Lees meer
26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1991 Cornelis Stutterheim
➔ Neerlandicikalender

Media

De structuur van wetenschappelijke artikelen

De structuur van wetenschappelijke artikelen

21 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d