• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Gefopt door een jood en een aap (1838)

29 september 2019 door Ewoud Sanders 1 Reactie

Jeugdverhalen over joden (57)

Door Ewoud Sanders

Auteur: George markies de Thouars (1807-1850)

Herkomst en drukgeschiedenis

Het gedicht ‘Brief van Leonard aan zijn zusje’ staat in het Dichtbundeltje voor de jeugd. Hoewel de titelpagina geen auteursnaam vermeldt, onthulde E.J. Potgieter in een bespreking in De Gids (zie hieronder) al snel wie de auteur was: George markies de Thouars.

          George de Thouars kwam uit een aanzienlijk adellijk geslacht, maar groeide in armoede op in een klein dorp in Twente. Hij was korte tijd page aan het hof van koning Willem I, klerk van het kantongerecht en officier in het leger. Wegens drankmisbruik werd hij uit het leger ontslagen.

          Vanaf 1830 publiceerde De Thouars zo’n twintig dichtbundels. In veel van zijn gedichten bezingt hij het koningshuis. Ook schreef hij gedichten in het Twents.

          De Thouars, die zich liet voorstaan op de titel markies, eindigde zijn leven als bedelaar. In necrologieën werd vermeld dat hij kort voor zijn dood langs een landweg was gesignaleerd, ‘in lompen gehuld (…) zich vergastende aan een stuk brood, hem door de weldadigheid uitgereikt’.

          Dichtbundeltje voor de jeugd beleefde vier drukken: in 1838 en 1840 bij de gebroeders Vermande in Hoorn, in 1851 en 1853 bij D. Noothoven van Goor in Leiden.

‘Brief van Leonard aan zijn zusje’

In ‘Brief van Leonard aan zijn zusje’, een gedicht van 76 regels, vertelt Leonard aan zijn zusje Lina wat hij allemaal heeft gezien en meegemaakt in de grote stad die hij bezoekt.

’k Wil u dan maar kort verhalen,
Wat er hier alzoo bestaat:
Groote kerken, mooije zalen,
In een uren lange straat.
Pleinen zijn er veel, en grachten,Markten, bruggen zonder end.

De stad is gevestigd ‘in Holland’, een naam wordt niet genoemd.

Joden, die ik staag zie loopen,
Stooten mij op straat omveer;
Altoos willen zij wat koopen,
Of verkoopen aan een’ heer;
’k Heb al stokken, sporen, zweepen,
Maar, helaas! te duur gekocht;
Wie verstaat toch al die knepen?


Een ‘kermisvent’ probeert de gestolen beurs van Leonard terug te pakken. Illustratie uit Dichtbundeltje voor de jeugd (1853). Gravure door J.P. Lange (1810-1849).

Op een kermis in de stad heeft Leonard een beestenspel bezocht, een tent met gedresseerde wilde dieren. Daar heeft een aap zijn ‘beursje’ gestolen; hij moest ‘vier centen’ betalen om het terug te krijgen (‘kermisventen zijn zoo waar geen buitenliên!’). Hij is nu blut en vraagt Lina hem ‘wat vijfjes’ toe te sturen. Het gedicht eindigt met een kort ‘Naschrift’, waarin Leonard tegen zijn zusje zegt:

’k Zal mij nooit weêr laten foppen
Door een aap of jood, wie ’t zij,
Maar aan de armen eer wat geven,
Wees nu maar niet boos op mij.

Doelgroep en receptie

Ik vond drie besprekingen. ‘Wat den geest en de zedelijke strekking betreft, verdient dit boekje alle aanbeveling’, oordeelde Vaderlandsche Letteroefeningen in 1839. Boekzaal der geleerde wereld schreef een jaar later: ‘Er komen goede gevoelens in voor, eenige stukjes onderscheiden zich voordeelig, en hebben ook dichterlijke waarde en de uitvoering is net.’

          De uitvoerigste bespreking – zes pagina’s lang – verscheen in De Gids van 1839 en was van E.J. Potgieter. Die had snel door welke ‘naamlooze Dichter’ deze gedichten had gemaakt. ‘Zijne talentvolle versificatie, zijne stukjes in den Twentschen tongval, zijn liefde voor het Huis van Oranje, verraden zijns ondanks den Marquis de Thouars.’

          Potgieter kende De Thouars’ eerdere werk. ‘Uit de Poëzij, vroeger door ZEd. uitgegeven, zouden wij hem weinig aanleg hebben toegeschreven, versjes voor de jeugd te dichten; het is slechts billijk te erkennen, dat hij onze verwachting overtrof.’ Vervolgens citeert Potgieter als eerste een flink stuk uit ‘Brief van Leonard aan zijn zusje’ – een fragment dat hij vindt getuigen van het ‘meesterschap’ van De Thouars.

          Overigens had Potgieter ook kritiek op de markies, die in het openingsversje een meisje opvoert dat geen plezier beleeft aan de poëzie van Hieronymus van Alphen: ‘Altoos lezen in van Alphen (…) Is mij even zoo vervelend, / Als op school een keer of zes / ’t Zelfde voorschrift af te schrijven’. Potgieter vindt die kritiek ongepast en eindigt met een advies aan De Thouars: ‘Hij zie af van de hopelooze mededinging met Van Alphen, hij betrede zijn eigen weg.’

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 19e eeuw, jeugdliteratuur, Jeugdverhalen over joden

Lees Interacties

Reacties

  1. Marcel Meijer Hof zegt

    1 oktober 2019 om 16:21

    Geachte Heer Sanders,

    Met aandacht las ik Uw stukje over deze wonderlijke Markies de Thouars. Navraag bij de Historische Sociëteit Enschede-Lonneker en de Oudheidkamer Twenthe maakt duidelijk dat deze Markies niet (meer) bekend is in Twente. Aangezien ik schrijf voor het kwartaalblad van de Historische Sociëteit zou ik aan deze Sieur de Thouars graag een artikel wijden – markiezen in Nederland hebben zeldzaamheidswaarde :-]

    Mogelijk kunt U mij enigszins op weg helpen met waar ik documentatie kan vinden. U zou mij daarmee zeer verplichten.

    Bij voorbaat mijn dank.

    Marcel Meijer Hof

    PS: Vanzelfsprekend zijn berichten van lezers die kunnen helpen eveneens meer dan welkom.

    mapmeijer@yahoo.de

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

D. Hillenius • Wij hebben nog vergeten

men laat Hongaren de zee zien
hijst Hollanders op bergen
beren op fietsen
opoe Moses maakt schilderijen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

SPROOKJE

Om middernacht word ik een pompoen en drijf ik weg in een muiltje

Bron: datering; 1971-1972; niet eerder gepubliceerd

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1801 Taco Roorda
1901 Wim Caron
sterfdag
1901 Jan ten Brink
1919 Jacob Verdam
2010 Hans den Besten
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d