Door Henk Wolf

• […] op het moment dat uit de speakers op Parliament Square de aantallen klinken – 329 voor, 300 tegen – klapt ze halfslachtig met een slap handje.

De zin hierboven stond afgelopen donderdag in een voorpagina-artikel van de Trouw. Met die zin is iets aan de hand: er staat geen lidwoord voor de naam van het plein Parliament Square. Dat is geen foutje: het lidwoord blijft heel vaak weg bij Engelstalige namen van straten, pleinen en parken. Nog een paar voorbeelden van internet:

• Als je met de bus reist, kun je uitstappen bij een van de haltes aan Regent Street
• Zo ligt er aan Fulton Street een rij met twaalf vroeg 19e eeuwse pakhuizen, gekend als de Schermerhorn Row.
• De straat loopt vanaf Regent’s Park in zuidelijke richting en gaat ter hoogte van Wigmore Street over in Orchard Street, die eindigt bij de kruising met Oxford Street.

Straten, pleinen en parken krijgen als regel wel een lidwoord als ze in Nederlandse zinnen staan. Dat geldt niet alleen als die namen in het Nederlands zijn gevormd, maar ook als ze zichtbaar of hoorbaar uit een andere taal komen. Een paar internetvoorbeelden met Franse, Duitse, Friese en Russische namen:

• In de Rue de Trévise in Parijs heeft zaterdagochtend een zware explosie plaatsgevonden.
• Twee van de bekendste toneelspelers uit de Franse geschiedenis, Simone Signoret en Yves Montand, hebben samen in een huis aan de Place Dauphine gewoond.
• Sinds de jaren tachtig vinden in het Parc des Princes regelmatig muziekconcerten plaats. 
  
• Er is één winterlinde (Tilia cordata) te vinden in de Lindenstrasse in Hochneukirchen (district Wiener Neustadt Land).
• Een jaar later was het zo ver en begon hij een pand tegenover de Jülichs-Platz zijn ‘aqua mirabilis’ ofwel ‘wonderwater’ te fabriceren en te verkopen.
• Wil jij lekker picknicken en zonnen in de Tiergarten?
  
• De goede samenwerking tussen de gemeente en Thús Wonen zorgt voor een mooie invulling van de lege plek in de Gysbert Japicxstrjitte
• In de nacht van zondag op maandag is een shovel gestolen vanaf de Pastorijfinne in Jorwert.
• Op de clubavond, inmiddels verhuisd naar de Prinsetún, kwamen we regelmatig uit tegen broer Wim, die toen met Bas Groot speelde.
  
• Op 23 december 1912 werd aan de Ulitsa Herzena in Sint-Petersburg een machtig hotel geopend: het Astoria.
• De kerk ligt aan het Plosjtsjad Pobedy (Plein van de Overwinning).
• Hoewel de reizigers zich sinds 2017 over de beide toegangen kunnen verdelen is deze toegangsbeperking gehandhaafd tijdens feestelijkheden in het Park Pobedy op de Poklonnajaheuvel.

Het Frans, Duits en Fries gebruiken net als het Nederlands doorgaans lidwoorden voor straat-, plein- en parknamen. Het Russisch doet dat niet, die taal heeft namelijk geen lidwoorden. We stappen dan ook niet zomaar over naar de grammatica van taal waarin de straat-, plein- of parknaam is ontstaan. Alleen bij het Engels lijken we dat te doen, want in die taal worden doorgaans ook geen lidwoorden voor straat-, plein- en parknamen gebruikt.

Dat is wel wat raar. Eigennamen uit andere talen kunnen doorgaans heel makkelijk in de bestaande grammaticale structuur van je eigen taal worden opgenomen. Verder is het wat gek om na een Nederlands voorzetsel opeens van grammatica te wisselen. Daar komt nog bij dat die Engelse straat-, plein- en parknamen in hun opbouw ook nog eens erg lijken op de Nederlandse, zodat Nederlandstaligen bijvoorbeeld ‘Bond Street’ heel snel met ‘Bondstraat’ kunnen indentificeren en het in het Nederlands dezelfde grammaticale behandeling (met het lidwoord de) kunnen geven.

Het weglaten van de lidwoorden is ook alleen mogelijk bij onvertaald gelaten Engelse woordvormen. De vertaler die een Engelse straat-, plein- of parknaam vernederlandst, moet het lidwoord gebruiken. Een paar internetvoorbeelden:

• Doordat een van de studentes, de levenslustige blonde Bessie Perfect, in de kost is in een huis aan de Downingstraat, slechts twee straten af van de Simcoestraat waar de drie leden van het gezin Flett wonen.
• Gisteravond rond half acht reed een ongeveer 25-jarige donker gekleurde man met zijn auto op hoge snelheid door de rode lichten op het Londense Parlementsplein.
• De lezer krijgt een rondleiding door de Tuinen van Kensington en maakt kennis met wie overdag én ’s nachts in die tuinen actief waren. 

Ik weet niet waarom we zo massaal lijken over te schakelen naar de Engelse grammatica als we een Engelse straat-, plein- of parknaam in het Nederlands gebruiken, en waarom we de veel lastiger met Nederlandse namen te idenficeren pleinen, parken en straten in Rusland wel een Nederlandse behandeling geven. Het verschil zal wel iets te maken hebben met de mate van vertrouwdheid met de taal waarin de naam is gesteld, maar zelfs dat kan niet het hele verhaal zijn. Ik heb even in de Verzamelde werken van Conan Doyle gekeken en daarin wordt Baker Street ook steeds zonder lidwoord gebruikt. De vertaling is verschenen in de jaren dertig, toen kennis van het Engels in het Nederlandse taalgebied nog verre van algemeen was. Gaan we nog verder terug in de tijd, dan blijven de lidwoorden bij Engelse straten, pleinen en parken opvallend vaak afwezig. Hieronder staan een paar vindplaatsen uit de DBNL, met het jaartal van de publicatie erachter:

• De vrouwelijke ambtenaren op het centraal-station in Telegraph-street staan onder een direktrice, madame Craig, die reeds als zoodanig in dienst was bij de electric company. (1871)

• Dan komt zij in Seymour-street; vandaar kan zij naar Clarendon-square gegaan zijn (1847)

• Na deze soort van eed gehoord te hebben, verlieten beide den veroordeelden, en de Raadsheer voerder Haliday langs een’ zeer hoogen trap naar een vertrek in Parliament-street. (1839)

• Deeze School verlaaten hebbende, werd hy besteld by eenen anderen Leeraar der Vastgestelde Kerke te Brentwood; en vervolgen, dewyl zyne Ouders hem ten Koophandel geschikt hadden, als Leerling geplaatst by een Koopman in Fenchurch-street. (1794)

• Zy zag het volk na Kensington Gardens gaan (1790)
  

• Mr. Henry Baker werd te Londen, in Fleet-Street, op het einde van de jongst afgeloopene, of in het begin der tegenwoordige, Eeuwe gebooren. (1779)

• Wisselde voor omtrent de 250 guineis aen silver geldt in Lombard-street. (1689)