Sommige kennis is mogelijk aangeboren. Er bestaat op dit punt bijvoorbeeld al een lang lopende discussie over taal. Nu is dat een nogal wonderlijke discussie als je kijkt naar wat er wetenschappelijk bekend is: bijvoorbeeld dat baby’s van een paar uur oud al verschil horen tussen hun moedertaal en een vreemde taal. Dat betekent dat ze zich al aspecten van de klankvorm van hun moedertaal hebben eigengemaakt in de moederschoot, zonder dat iemand ze verteld heeft dat zoiets van belang zou zijn, dat uitgerekend die klanken iets zijn om heel precies op te letten.

Op zijn minst de motivatie om taal te leren, en het idee dat er in de omgeving zoiets bestaat als ’taal’ dat de moeite waard is om te leren, lijkt me aangeboren. Heel slimme dieren komen nooit op dat idee.

Onbewoond eiland

De kans is groot dat jullie me niet geloven. Mensen hebben weerzin tegen de gedachte dat zaken die iets te maken hebben met denken aangeboren zouden kunnen zijn. Ja, misschien is die weerzin zelf wel aangeboren! Dat zou je kunnen concluderen uit twee artikelen die verschenen zijn in het Amerikaanse wetenschappelijke tijdschrift Open Mind (artikel één, twee).

Beide artikelen hebben een soortgelijke opzet – misschien zijn twee groepen wetenschappers op hetzelfde idee gekomen en hebben ze het tegelijk naar het tijdschrift gestuurd, misschien ook zijn de resultaten zo tegenintuïtief dat men het nodig vond meteen een replicatie te doen. Beide artikelen hebben aan groepen proefpersonen een aantal kenmerken van mensen en dieren en zelfs aliens voorgelegd en ze gevraagd hoe waarschijnlijk het is dat die kenmerken aangeboren zijn. Wanneer dat ging over niet-cognitieve vaardigheden (lopen, ademhalen) kon men zich redelijk vaak voorstellen dat dit misschien aangeboren was en een baby het op een (afgezien van die baby) onbewoond eiland ook zou leren.

Wezenlijk

Maar bij cognitieve vaardigheden – zoals dus taal – zakte dat in elkaar. Zelfs als er duidelijk wetenschappelijk bewijs werd geleverd dat de vaardigheid niet anders dan aangeboren kon zijn, geloofden mensen het niet. Dat gold trouwens ook voor mensen die in reïncarnatie geloofden (en die dus reden hebben om te denken dat we misschien nog iets weten uit een vorig leven).

Dat die weerzin mogelijk zelf aangeboren is, is misschien een grapje, maar hij kan dus wel degelijk worden aangetoond. Wat is er de verklaring voor? Het hierboven met één aangeduide artikel is geschreven door een groep onder aanvoering van de door mij zeer bewonderde Israëlisch-Amerikaanse onderzoeker Iris Berent.

Zij denken dat mensen van nature dualisten zijn – we geloven instinctief dat er een cruciaal verschil is tussen lichaam en geest. Tegelijkertijd blijkt kennelijk uit psychologische argumenten dat we het lichamelijke zien als het wezen van de mens. Alleen dat wezenlijke kan natuurlijk aangeboren zijn.

Wantrouwen

Emoties zijn veel lichamelijker dan cognitie, en er blijkt dan ook dat mensen juist wel heel gemakkelijk aannemen dat bepaalde emoties aangeboren zijn, in dit geval dan zelfs weer als er bewijs wordt aangedragen dat ze zijn aangeleerd.

Met dit alles is natuurlijk niet gezegd dat de intuïtie die mensen hebben per se onjuist is. Het is voor allerlei zaken mogelijk dat ze helemaal niet aangeboren zijn, net als iedereen van nature denkt. Maar het omgekeerde is net zo goed mogelijk – we weten nu alleen dat daar een instinctieve afkeer van bestaat, die we moeten wantrouwen.

Foto: Northeastern University